|
|
| خط ۱۱: |
خط ۱۱: |
| == مفهوم‌شناسی == | | == مفهوم‌شناسی == |
| تفسیر موضوعی، بیان آموزه‌های مرتبط با یک موضوع خاص، با توجه به [[آیه|آیات]] مختلف قرآن کریم در یک یا چند سوره است.<ref>مسلم، مباحث فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۰ش، ص۱۶.</ref> گردآوری آیات مرتبط با یک موضوع در قرآن کریم و بررسی آنها برای به دست آوردن نظر قرآن نیز تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۳؛ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۱.</ref> | | تفسیر موضوعی، بیان آموزه‌های مرتبط با یک موضوع خاص، با توجه به [[آیه|آیات]] مختلف قرآن کریم در یک یا چند سوره است.<ref>مسلم، مباحث فی التفسیر الموضوعی، ۱۴۱۰ش، ص۱۶.</ref> گردآوری آیات مرتبط با یک موضوع در قرآن کریم و بررسی آنها برای به دست آوردن نظر قرآن نیز تفسیر موضوعی خوانده شده است.<ref>سبحانی، منشور جاوید، مؤسسه امام صادق، ج۱، ص۲۳؛ مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۷۴ش، ج۱، ص۲۱.</ref> |
|
| |
| == ویژگی‌ها ==
| |
| برای تفسیر موضوعی در مقایسه با تفسیر ترتیبی ویژگی‌ها و امتیازاتی بیان شده که این امتیازات ناظر به دو قسم گونه دوم از تفسیر موضوعی‌اند. شایان ذکر است که برخی از موارد ذیل ناظر به تفاوت تفسیر ترتیبی با هر دو شیوه گونه سوم است و برخی ناظر به یکی از این دو شیوه است:
| |
| # در [[تفسیر ترتیبی]] [[تفسیر|مفسر]] در مقابل [[قرآن]] می‌نشیند و به ترتیب [[سوره|سوره‌ها]] و آیات معارف آن را استنباط و دریافت می‌کند اما در تفسیر موضوعی مفسر ابتدا به واقعیت زندگی خود می‌نگرد و نیازهای فکری، اعتقادی، رفتاری، اجتماعی، اقتصادی و... را در جوانب مختلف زندگی احساس و سپس برای برآورده ساختن آنها به قرآن مراجعه و با استنطاق از آن پاسخ آنها را دریافت می‌کند. در واقع در تفسیر موضوعی مفسر دائماً میان قرآن و واقعیت زندگی ارتباط و پیوندی محکم دیده، به آیات قرآن به عنوان مفسر و راهگشا و بیانگر نیازهای زندگی خود نظر می‌کند.
| |
| # در تفسیر ترتیبی مفسر به تحلیل مفردات و جمله‌های آیات پرداخته، مدلول‌های آنها را استخراج می‌کند اما در تفسیر موضوعی مفسر افزون بر این می‌کوشد از مجموع مدلول‌های جزئی پراکنده در سوره‌ها و پیوند آنها با یکدیگر دیدگاه قرآن را درباره موضوعی خاص به دست آورد.
| |
| # در تفسیر ترتیبی مفسر معلومات تفسیری فراوانی را-برحسب مقدار قرآنی که به ترتیب تفسیر می‌کند-در حوزه‌های مختلف معرفتی و عملی به دست می‌دهد، در حالی که در تفسیر موضوعی یک اندیشه را به مخاطب ارائه کرده، راه حل‌های گره گشایی را برای مشکلات واقعی ارائه می‌دهد.<ref>التفسیر الموضوعی، ص۴۲-۴۳.</ref>
| |
| # انجام یک دوره کامل [[تفسیر ترتیبی]] نیازمند صرف زمان درازی است که این توفیق برای دانشمندان انگشت شماری دست داده است اما این زمان در تفسیر موضوعی کوتاه شده و هر مفسری به فراخور حال و فرصت خود به تفسیر یک یا چند موضوع قرآنی می‌پردازد.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۴۵-۴۷.</ref>
| |
|
| |
| شایان گفتن است که وجود این امتیازها و تأکید بر ضرورت تفسیر موضوعی به معنای نبود پیوند میان این دو شیوه از تفسیر و بی‌نیازی تفسیر موضوعی از تفسیر ترتیبی نیست. تفسیر موضوعی به میزان زیادی مبتنی بر تفسیر ترتیبی است؛ به گونه‌ای که بعضی تفسیر ترتیبی را شرط لازم تفسیر موضوعی دانسته، این دو شیوه را دو مرحله متکامل در تفسیر می‌دانند.<ref>صدر، المدرسة القرآنیه، ۱۴۲۱ق، ص۳۹-۴۲ و ۴۴-۴۵؛ جلیلی، تفسیر موضوعی، ۱۳۸۷ش، ص۵۴-۵۷.</ref> افزون بر این باید توجه داشت که رسالت عام قرآن تربیت وهدایت بشر در دو حوزه فرد و جامعه است و بهترین و نزدیک‌ترین راه و نقطه آغاز تحقق این رسالت، و هدایت آحاد جامعه قرائت ترتیبی آیات توأم با تدبر در آن هاست و برای حصول تدبر در قرآن نیازمند تفسیر ترتیبی هستیم.
| |
|
| |
|
| == خاستگاه تفسیر موضوعی == | | == خاستگاه تفسیر موضوعی == |
