پرش به محتوا

فروع دین: تفاوت میان نسخه‌ها

۷ بایت حذف‌شده ،  ‏۱۶ ژانویهٔ ۲۰۱۶
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mgolpayegani
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳: خط ۳:


==اقسام تعالیم دین==
==اقسام تعالیم دین==
 
طبق تقسیم بندی رایج و مشهور، علمای اسلام با الهام از برخی روایات<ref> قال النبی (ص): إنَّمَا العِلْمُ ثَلاَثَةٌ: آیةٌ مُحْكَمَةٌ، أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ، أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ؛ وَمَا خَلاَهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ. أصول‌ كافی، ج‌ ۱، ص‌ ۳۲، حدیث‌ ۱، كتاب‌ فضل‌ العلم‌، طبعة‌ المطبعة‌ الحیدریة‌.</ref>، تعالیم اسلام را به سه بخش تقسیم کرده‌اند:
طبق تقسیم بندی رایج و مشهور، علمای اسلام با الهام از برخی روایات<ref> قال النبی (ص): إنَّمَا العِلْمُ ثَلاَثَةٌ: آيَةٌ مُحْكَمَةٌ، أَوْ فَرِيضَةٌ عَادِلَةٌ، أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ؛ وَمَا خَلاَهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ. أصول‌ كافی، ج‌ ص‌ 32، حديث‌ 1، كتاب‌ فضل‌ العلم‌، طبعة‌ المطبعة‌ الحيدريّة‌.</ref>، تعالیم اسلام را به سه بخش تقسیم کرده‌اند:
#عقاید: باورهای بنیادین فکری ([[اصول دین]] یا [[اصول عقاید|عقاید]]) که [[توحید]]، اساسی ترین آنها است.
#عقاید: باورهای بنیادین فکری ([[اصول دین]] یا [[اصول عقاید|عقاید]]) که [[توحید]]، اساسی ترین آنها است.
#اخلاق: توصیه‌های اخلاقی که برخی از آنها، عبارتند از: عدالت، شجاعت و عفت.
#اخلاق: توصیه‌های اخلاقی که برخی از آنها، عبارتند از: عدالت، شجاعت و عفت.
#احکام فقهی: فرامین عملی و عبادی که اساسی ترین آنها در شمار فروع دین محسوب می‌شوند. فرامین عملی، آداب، مناسک و عبادات را دربرمی‌گیرد.
#احکام فقهی: فرامین عملی و عبادی که اساسی ترین آنها در شمار فروع دین محسوب می‌شوند. فرامین عملی، آداب، مناسک و عبادات را دربرمی‌گیرد.
عقاید را در علم [[کلام]]، احکام را در علم [[فقه]] و اخلاق را در علم [[اخلاق]] شرح و بسط می‌دهند..<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، ج انتشارات صدرا، ۱۳۷۳ش، ص ۱۵و۱۶.</ref>
عقاید را در علم [[کلام]]، احکام را در علم [[فقه]] و اخلاق را در علم [[اخلاق]] شرح و بسط می‌دهند..<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، ج ۲، انتشارات صدرا، ۱۳۷۳ش، ص ۱۵و۱۶.</ref>


==منشأ تقسیم بندی==
==منشأ تقسیم بندی==
 
با این که دو اصطلاح اصول و فروع دین، شهرت بسیاری دارند و در تاریخ اندیشه‌های دینی در اسلام، نقش برجسته‌ای ایفا کرده‌اند، اَمّا در [[قرآن]] و نیز در [[حدیث|احادیث]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]] چیزی به عنوان تقسیم بندی معارف دینی به صورت اصول و فروع فعلی وجود ندارد. این امر نشان می‌دهد که این دو اصطلاح «کلامی» بوده و آن دو را برخی از متکلمان وضع کرده‌اند.
با این که دو اصطلاح اصول و فروع دین، شهرت بسیاری دارند و در تاریخ اندیشه‌های دینی در اسلام، نقش برجسته‌ای ایفا کرده‌اند، اَمّا در [[قرآن]] و نیز در [[حدیث|احادیث]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]] چیزی به عنوان تقسیم بندی معارف دینی به صورت اصول و فروع فعلی وجود ندارد. این امر نشان می‌دهد که این دو اصطلاح «کلامی» بوده و آن دو را برخی از متکلمان وضع کرده‌اند.


ناگفته نماند در احادیث اشاره جسته و گریخته‌ای، داّل بر این که اسلام دارای مبانی و فروع است، دیده می‌شود، امّا این اشاره‌ها با آنچه که الان معروف است متفاوت است.
ناگفته نماند در احادیث اشاره جسته و گریخته‌ای، داّل بر این که اسلام دارای مبانی و فروع است، دیده می‌شود، امّا این اشاره‌ها با آنچه که الان معروف است متفاوت است.


برای نمونه، در حدیثی از حضرت [[امام صادق]] سوال شد «مبانی» چه چیزهایی است؟ چه اموری است که همه باید به آنها معرفت داشته باشند و هیچ کس نباید در آنها قصور بورزد و هر کس از شناخت آنها کوتاهی کند دینش فاسد می‌شود و خدا عملش را نمی‌پذیرد و بر عکس اگر کسی آنها را بشناسد و به آنها عمل کند، دینش به صلاح می‌آید و عملش پذیرفته می‌شود؟
برای نمونه، در حدیثی از حضرت [[امام صادق]] سوال شد «مبانی» چه چیزهایی است؟ چه اموری است که همه باید به آنها معرفت داشته باشند و هیچ کس نباید در آنها قصور بورزد و هر کس از شناخت آنها کوتاهی کند دینش فاسد می‌شود و خدا عملش را نمی‌پذیرد و بر عکس اگر کسی آنها را بشناسد و به آنها عمل کند، دینش به صلاح می‌آید و عملش پذیرفته می‌شود؟
امام پاسخ دادند: شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]] پیامبر، اقرار به آنچه از جانب خدا آمده، زکات و [[ولایت]].<ref>کلینی، کافی، ج ص 21.</ref>
امام پاسخ دادند: شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]] پیامبر، اقرار به آنچه از جانب خدا آمده، زکات و [[ولایت]].<ref>کلینی، کافی، ج ۲، ص ۲۱.</ref>


حاصل آن که اگر چه اصول و فروع دین به صورت فعلی در آیات و روایات نیست، امّا علمای [[کلام]] و برخی از فقها، با جستجو در نصوص آیات و روایات، اصول و فروع دین را به صورت فعلی برای آموزش مردم عرضه کرده‌اند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "اصول دین.</ref>
حاصل آن که اگر چه اصول و فروع دین به صورت فعلی در آیات و روایات نیست، امّا علمای [[کلام]] و برخی از فقها، با جستجو در نصوص آیات و روایات، اصول و فروع دین را به صورت فعلی برای آموزش مردم عرضه کرده‌اند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "اصول دین.</ref>


==فروع دین==
==فروع دین==
طبق آنچه مشهور است فروع دين عبارتند از:
طبق آنچه مشهور است فروع دین عبارتند از:
{{ستون-شروع|2}}
{{ستون-شروع|۲}}
#[[نماز]]
#[[نماز]]
#[[روزه]]
#[[روزه]]
خط ۳۵: خط ۳۳:
#[[تبری]]
#[[تبری]]
{{پایان}}
{{پایان}}
شاید نام بردن از این ده مورد بخصوص، به دلیل اهمیت فراوانی است که در آیات قرآن و روایات به آنها داده شده است ولی طبق تقسیم بندی بالا فروع دین منحصر به این ده مورد نیست و دستورات ديگرى مانند احکام خريد و فروش، [[ازدواج]]، [[قصاص]]، [[ديات]]، [[قضاوت]] و... نیز از فروع دين هستند.‌
شاید نام بردن از این ده مورد بخصوص، به دلیل اهمیت فراوانی است که در آیات قرآن و روایات به آنها داده شده است ولی طبق تقسیم بندی بالا فروع دین منحصر به این ده مورد نیست و دستورات دیگری مانند احکام خرید و فروش، [[ازدواج]]، [[قصاص]]، [[دیات]]، [[قضاوت]] و... نیز از فروع دین هستند.‌


برخی از فروع دین، رابطه انسان با [[خدا]] را در قالب قوانین و احکام بیان می‌کنند و وظایفی را برای او پیش می‌کشند؛ وظایفی همچون نماز، روزه و حج. برخی دیگر به وظایفی که انسان‌ها در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم می‌کنند؛ مانند جهاد و خمس.<ref>دائرة المعارف تشیّع، ج۲، ص۱۵۲.</ref>
برخی از فروع دین، رابطه انسان با [[خدا]] را در قالب قوانین و احکام بیان می‌کنند و وظایفی را برای او پیش می‌کشند؛ وظایفی همچون نماز، روزه و حج. برخی دیگر به وظایفی که انسان‌ها در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم می‌کنند؛ مانند جهاد و خمس.<ref>دائرة المعارف تشیع، ج۲، ص۱۵۲.</ref>


==عمل به فروع دین==
==عمل به فروع دین==
فروع دین در مقابل اصول دین، مجموعه اموری است که کم یا زیاد بودن آنها لطمه‌ای به دین اسلام نمی‌زند؛ اگر چه عمل نکردن به آنها ـ بدون انکار قلبی ـ باعث فسق می‌شود و پایبندی به فروع دین نیز- همچون اصول دین- واجب است.<ref>فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.</ref> در مقابل، اصول دین، مجموعه باورهایی است که اساس دین اسلام را تشکیل می‌دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آنها موجب کفر می‌شود. اگرچه مسلمانان در عمل به احکام اسلامی یکسان نبوده، برخی بسیار متعبدند و سعی در عمل به تمامی احکام دارند و برخی از تعبد کمتری برخوردارند و به برخی از احکام اسلامی عمل می‌نمایند.
فروع دین در مقابل اصول دین، مجموعه اموری است که کم یا زیاد بودن آنها لطمه‌ای به دین اسلام نمی‌زند؛ اگر چه عمل نکردن به آنها ـ بدون انکار قلبی ـ باعث فسق می‌شود و پایبندی به فروع دین نیز- همچون اصول دین- واجب است.<ref>فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.</ref> در مقابل، اصول دین، مجموعه باورهایی است که اساس دین اسلام را تشکیل می‌دهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آنها موجب کفر می‌شود. اگرچه مسلمانان در عمل به احکام اسلامی یکسان نبوده، برخی بسیار متعبدند و سعی در عمل به تمامی احکام دارند و برخی از تعبد کمتری برخوردارند و به برخی از احکام اسلامی عمل می‌نمایند.


شخص مکلف در دین اسلام برای عمل به فروع دین یا باید درجه [[اجتهاد]] رسیده باشد و طبق فتوای خود عمل کند و یا طریقه [[احتیاط]] را پیش بگیرد و یا از مجتهد [[تقلید]] کند.<ref>فلاح‌زاده، محمد حسین، آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی، چاپ بیست و سوم، تابستان ۸۴، ص ۲۷.</ref>
شخص مکلف در دین اسلام برای عمل به فروع دین یا باید درجه [[اجتهاد]] رسیده باشد و طبق فتوای خود عمل کند و یا طریقه [[احتیاط]] را پیش بگیرد و یا از مجتهد [[تقلید]] کند.<ref>فلاح‌زاده، محمد حسین، آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی، چاپ بیست و سوم، تابستان ۸۴، ص ۲۷.</ref>


==روش استنباط فروع دین==
==روش استنباط فروع دین==
دانش [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، از دانش‌های اسلامی هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسش‌های انسان پاسخ می‌دهند و وظایف او را مشخص می‌سازند.<ref>آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵؛ مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.</ref> فقهای شیعه از رهگذر این دانش‌ها، فروع دین را از متون دینی استخراج و استنباط می‌کنند و احکام عملی شریعت را به دست می‌دهند.
دانش [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، از دانش‌های اسلامی هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسش‌های انسان پاسخ می‌دهند و وظایف او را مشخص می‌سازند.<ref>آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵؛ مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.</ref> فقهای شیعه از رهگذر این دانش‌ها، فروع دین را از متون دینی استخراج و استنباط می‌کنند و احکام عملی شریعت را به دست می‌دهند.


خط ۵۳: خط ۵۰:
==تفاوت اصول و فروع دین==
==تفاوت اصول و فروع دین==
میان اصول و فروع دین تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:
میان اصول و فروع دین تفاوت‌هایی وجود دارد که عبارت‌اند از:
#[[اصول دین]] از اعتقادات و ایمانیّات سخن می‌گویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل انسان دارند.<ref>آموزش دین، ص۱۸- ۱۰.</ref>
#[[اصول دین]] از اعتقادات و ایمانیات سخن می‌گویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل انسان دارند.<ref>آموزش دین، ص۱۸- ۱۰.</ref>
#اصول دین نیازمند یقین‌اند و از این رو، تقلید را برنمی‌تابند؛ امّا فروع دین نیازمند تبلیغ و بیان‌اند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلید پذیرند.<ref>المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹. </ref>
#اصول دین نیازمند یقین‌اند و از این رو، تقلید را برنمی‌تابند؛ امّا فروع دین نیازمند تبلیغ و بیان‌اند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلید پذیرند.<ref>المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹. </ref>
#اصول دین از مقوله إخبار و وصف کردن ‌هستند؛ امّا فروع دین، انشائی و دستوری‌اند و امر و نهی.<ref>کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.</ref>
#اصول دین از مقوله إخبار و وصف کردن ‌هستند؛ امّا فروع دین، انشائی و دستوری‌اند و امر و نهی.<ref>کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.</ref>
خط ۶۱: خط ۵۸:


==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس|2}}
{{پانویس|۲}}
==منابع==
==منابع==
 
[[ar:فروع الدین]]
 
[[ar:فروع الدين]]
[[en:Furu' al-Din]]
[[en:Furu' al-Din]]
[[tr:Füru-u Din]]
[[tr:Fru-u Din]]
[[id:Furu’udin]]
[[id:Furu’udin]]


[[رده:اعتقادات شیعه]]
[[رده:اعتقادات شیعه]]
کاربر ناشناس