کاربر ناشناس
فروع دین: تفاوت میان نسخهها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←فروع دین) |
imported>Mgolpayegani جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
==اقسام تعالیم دین== | ==اقسام تعالیم دین== | ||
طبق تقسیم بندی رایج و مشهور، علمای اسلام با الهام از برخی روایات<ref> قال النبی (ص): إنَّمَا العِلْمُ ثَلاَثَةٌ: آیةٌ مُحْكَمَةٌ، أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ، أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ؛ وَمَا خَلاَهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ. أصول كافی، ج ۱، ص ۳۲، حدیث ۱، كتاب فضل العلم، طبعة المطبعة الحیدریة.</ref>، تعالیم اسلام را به سه بخش تقسیم کردهاند: | |||
طبق تقسیم بندی رایج و مشهور، علمای اسلام با الهام از برخی روایات<ref> قال النبی (ص): إنَّمَا العِلْمُ ثَلاَثَةٌ: | |||
#عقاید: باورهای بنیادین فکری ([[اصول دین]] یا [[اصول عقاید|عقاید]]) که [[توحید]]، اساسی ترین آنها است. | #عقاید: باورهای بنیادین فکری ([[اصول دین]] یا [[اصول عقاید|عقاید]]) که [[توحید]]، اساسی ترین آنها است. | ||
#اخلاق: توصیههای اخلاقی که برخی از آنها، عبارتند از: عدالت، شجاعت و عفت. | #اخلاق: توصیههای اخلاقی که برخی از آنها، عبارتند از: عدالت، شجاعت و عفت. | ||
#احکام فقهی: فرامین عملی و عبادی که اساسی ترین آنها در شمار فروع دین محسوب میشوند. فرامین عملی، آداب، مناسک و عبادات را دربرمیگیرد. | #احکام فقهی: فرامین عملی و عبادی که اساسی ترین آنها در شمار فروع دین محسوب میشوند. فرامین عملی، آداب، مناسک و عبادات را دربرمیگیرد. | ||
عقاید را در علم [[کلام]]، احکام را در علم [[فقه]] و اخلاق را در علم [[اخلاق]] شرح و بسط میدهند..<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، ج | عقاید را در علم [[کلام]]، احکام را در علم [[فقه]] و اخلاق را در علم [[اخلاق]] شرح و بسط میدهند..<ref>مرتضی مطهری، آشنایی با علوم اسلامی، ج ۲، انتشارات صدرا، ۱۳۷۳ش، ص ۱۵و۱۶.</ref> | ||
==منشأ تقسیم بندی== | ==منشأ تقسیم بندی== | ||
با این که دو اصطلاح اصول و فروع دین، شهرت بسیاری دارند و در تاریخ اندیشههای دینی در اسلام، نقش برجستهای ایفا کردهاند، اَمّا در [[قرآن]] و نیز در [[حدیث|احادیث]] [[شیعه]] و [[اهل سنت]] چیزی به عنوان تقسیم بندی معارف دینی به صورت اصول و فروع فعلی وجود ندارد. این امر نشان میدهد که این دو اصطلاح «کلامی» بوده و آن دو را برخی از متکلمان وضع کردهاند. | |||
با این که | |||
ناگفته نماند در احادیث اشاره جسته و گریختهای، داّل بر این که اسلام دارای مبانی و فروع است، دیده میشود، امّا این اشارهها با آنچه که الان معروف است متفاوت است. | ناگفته نماند در احادیث اشاره جسته و گریختهای، داّل بر این که اسلام دارای مبانی و فروع است، دیده میشود، امّا این اشارهها با آنچه که الان معروف است متفاوت است. | ||
برای نمونه، در حدیثی از حضرت [[امام صادق]] سوال شد «مبانی» چه چیزهایی است؟ چه اموری است که همه باید به آنها معرفت داشته باشند و هیچ کس نباید در آنها قصور بورزد و هر کس از شناخت آنها کوتاهی کند دینش فاسد میشود و خدا عملش را نمیپذیرد و بر عکس اگر کسی آنها را بشناسد و به آنها عمل کند، دینش به صلاح میآید و عملش پذیرفته میشود؟ | برای نمونه، در حدیثی از حضرت [[امام صادق]] سوال شد «مبانی» چه چیزهایی است؟ چه اموری است که همه باید به آنها معرفت داشته باشند و هیچ کس نباید در آنها قصور بورزد و هر کس از شناخت آنها کوتاهی کند دینش فاسد میشود و خدا عملش را نمیپذیرد و بر عکس اگر کسی آنها را بشناسد و به آنها عمل کند، دینش به صلاح میآید و عملش پذیرفته میشود؟ | ||
امام پاسخ دادند: شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]] پیامبر، اقرار به آنچه از جانب خدا آمده، زکات و [[ولایت]].<ref>کلینی، کافی، ج | امام پاسخ دادند: شهادت به [[توحید]] و [[نبوت]] پیامبر، اقرار به آنچه از جانب خدا آمده، زکات و [[ولایت]].<ref>کلینی، کافی، ج ۲، ص ۲۱.</ref> | ||
حاصل آن که اگر چه اصول و فروع دین به صورت فعلی در آیات و روایات نیست، امّا علمای [[کلام]] و برخی از فقها، با جستجو در نصوص آیات و روایات، اصول و فروع دین را به صورت فعلی برای آموزش مردم عرضه کردهاند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "اصول دین.</ref> | حاصل آن که اگر چه اصول و فروع دین به صورت فعلی در آیات و روایات نیست، امّا علمای [[کلام]] و برخی از فقها، با جستجو در نصوص آیات و روایات، اصول و فروع دین را به صورت فعلی برای آموزش مردم عرضه کردهاند.<ref>دایرة المعارف بزرگ اسلامی، مدخل "اصول دین.</ref> | ||
==فروع دین== | ==فروع دین== | ||
طبق آنچه مشهور است فروع | طبق آنچه مشهور است فروع دین عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع| | {{ستون-شروع|۲}} | ||
#[[نماز]] | #[[نماز]] | ||
#[[روزه]] | #[[روزه]] | ||
خط ۳۵: | خط ۳۳: | ||
#[[تبری]] | #[[تبری]] | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
شاید نام بردن از این ده مورد بخصوص، به دلیل اهمیت فراوانی است که در آیات قرآن و روایات به آنها داده شده است ولی طبق تقسیم بندی بالا فروع دین منحصر به این ده مورد نیست و دستورات | شاید نام بردن از این ده مورد بخصوص، به دلیل اهمیت فراوانی است که در آیات قرآن و روایات به آنها داده شده است ولی طبق تقسیم بندی بالا فروع دین منحصر به این ده مورد نیست و دستورات دیگری مانند احکام خرید و فروش، [[ازدواج]]، [[قصاص]]، [[دیات]]، [[قضاوت]] و... نیز از فروع دین هستند. | ||
برخی از فروع دین، رابطه انسان با [[خدا]] را در قالب قوانین و احکام بیان میکنند و وظایفی را برای او پیش میکشند؛ وظایفی همچون نماز، روزه و حج. برخی دیگر به وظایفی که انسانها در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم میکنند؛ مانند جهاد و خمس.<ref>دائرة المعارف | برخی از فروع دین، رابطه انسان با [[خدا]] را در قالب قوانین و احکام بیان میکنند و وظایفی را برای او پیش میکشند؛ وظایفی همچون نماز، روزه و حج. برخی دیگر به وظایفی که انسانها در برابر یکدیگر دارند نظر دارند و روابط انسانی را تنظیم میکنند؛ مانند جهاد و خمس.<ref>دائرة المعارف تشیع، ج۲، ص۱۵۲.</ref> | ||
==عمل به فروع دین== | ==عمل به فروع دین== | ||
فروع دین در مقابل اصول دین، مجموعه اموری است که کم یا زیاد بودن آنها لطمهای به دین اسلام نمیزند؛ اگر چه عمل نکردن به آنها ـ بدون انکار قلبی ـ باعث فسق میشود و پایبندی به فروع دین نیز- همچون اصول دین- واجب است.<ref>فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.</ref> در مقابل، اصول دین، مجموعه باورهایی است که اساس دین اسلام را تشکیل میدهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آنها موجب کفر میشود. اگرچه مسلمانان در عمل به احکام اسلامی یکسان نبوده، برخی بسیار متعبدند و سعی در عمل به تمامی احکام دارند و برخی از تعبد کمتری برخوردارند و به برخی از احکام اسلامی عمل مینمایند. | فروع دین در مقابل اصول دین، مجموعه اموری است که کم یا زیاد بودن آنها لطمهای به دین اسلام نمیزند؛ اگر چه عمل نکردن به آنها ـ بدون انکار قلبی ـ باعث فسق میشود و پایبندی به فروع دین نیز- همچون اصول دین- واجب است.<ref>فرهنگ معارف اسلامی، ج۳، ص۴۴۲.</ref> در مقابل، اصول دین، مجموعه باورهایی است که اساس دین اسلام را تشکیل میدهد و مسلمانی بدون آنها میسر نیست و انکار هر یک از آنها موجب کفر میشود. اگرچه مسلمانان در عمل به احکام اسلامی یکسان نبوده، برخی بسیار متعبدند و سعی در عمل به تمامی احکام دارند و برخی از تعبد کمتری برخوردارند و به برخی از احکام اسلامی عمل مینمایند. | ||
شخص مکلف در دین اسلام برای عمل به فروع دین یا باید درجه [[اجتهاد]] رسیده باشد و طبق فتوای خود عمل کند | شخص مکلف در دین اسلام برای عمل به فروع دین یا باید درجه [[اجتهاد]] رسیده باشد و طبق فتوای خود عمل کند و یا طریقه [[احتیاط]] را پیش بگیرد و یا از مجتهد [[تقلید]] کند.<ref>فلاحزاده، محمد حسین، آموزش فقه، قم: انتشارات الهادی، چاپ بیست و سوم، تابستان ۸۴، ص ۲۷.</ref> | ||
==روش استنباط فروع دین== | ==روش استنباط فروع دین== | ||
دانش [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، از دانشهای اسلامی هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسشهای انسان پاسخ میدهند و وظایف او را مشخص میسازند.<ref>آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵؛ مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.</ref> فقهای شیعه از رهگذر این دانشها، فروع دین را از متون دینی استخراج و استنباط میکنند و احکام عملی شریعت را به دست میدهند. | دانش [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]]، از دانشهای اسلامی هستند که در قلمرو فروع دین، به پرسشهای انسان پاسخ میدهند و وظایف او را مشخص میسازند.<ref>آشنایی با علوم اسلامی، ص۱۳-۱۵؛ مناهج الاصول الی علم الاصول، ج۱، ص۴۵-۵۴.</ref> فقهای شیعه از رهگذر این دانشها، فروع دین را از متون دینی استخراج و استنباط میکنند و احکام عملی شریعت را به دست میدهند. | ||
خط ۵۳: | خط ۵۰: | ||
==تفاوت اصول و فروع دین== | ==تفاوت اصول و فروع دین== | ||
میان اصول و فروع دین تفاوتهایی وجود دارد که عبارتاند از: | میان اصول و فروع دین تفاوتهایی وجود دارد که عبارتاند از: | ||
#[[اصول دین]] از اعتقادات و | #[[اصول دین]] از اعتقادات و ایمانیات سخن میگویند؛ ولی فروع دین نظر به عمل انسان دارند.<ref>آموزش دین، ص۱۸- ۱۰.</ref> | ||
#اصول دین نیازمند یقیناند و از این رو، تقلید را برنمیتابند؛ امّا فروع دین نیازمند تبلیغ و بیاناند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلید پذیرند.<ref>المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹. </ref> | #اصول دین نیازمند یقیناند و از این رو، تقلید را برنمیتابند؛ امّا فروع دین نیازمند تبلیغ و بیاناند و حکم عقل در آنها کافی نیست و از این رو تقلید پذیرند.<ref>المیزان ج۱۳، ص۵۸-۵۹. </ref> | ||
#اصول دین از مقوله إخبار و وصف کردن هستند؛ امّا فروع دین، انشائی و دستوریاند و امر و نهی.<ref>کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.</ref> | #اصول دین از مقوله إخبار و وصف کردن هستند؛ امّا فروع دین، انشائی و دستوریاند و امر و نهی.<ref>کفایة الاصول، ص۴۱- ۳۴.</ref> | ||
خط ۶۱: | خط ۵۸: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس| | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
[[ar:فروع الدین]] | |||
[[ar:فروع | |||
[[en:Furu' al-Din]] | [[en:Furu' al-Din]] | ||
[[tr: | [[tr:Fru-u Din]] | ||
[[id:Furu’udin]] | [[id:Furu’udin]] | ||
[[رده:اعتقادات شیعه]] | [[رده:اعتقادات شیعه]] |