حد شرعی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''حد شرعی''' مجموعه مجازات‌هایی مشخص شده در منابع [[دین اسلام]] برای برخی جرایم خاص. نوع، مقدار و شیوه اجرای این دسته مجازات‌ها در قرآن و یا روایات پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع) تعیین شده است. حد گاهی در معنای عام‌ مجازات به کار می‌رود که در این صورت، [[تعزیرات]] را نیز در بر  می‌گیرد ولی از لحاظ تخصصی تعزیر به مجازات‌هایی گفته می‌شود که نوع، اندازه و کیفیت اجرای آن در منابع شرعی نیامده است و تعیین آن در اختیار [[حاکم شرع|حاکم]] است.

کتاب‌های فقهی در بیشتر موارد مشتمل بر بخشی با عنوان حدود هستند که به بیان این مجازات‌های خاص، شرایط، کیفیت اجرا و دیگر مسایل مرتبط با آن پرداخته است.

حد به مجازات‌هایی گفته می‌شود که در شرع اسلام برای جرایم خاصی تعیین شده است. میزان و چگونگی اجرای این مجازات‌های معین در منابع اسلامی بیان شده است.<ref>طباطبائی، ریاض المسائل، ۱۴۱۲ق، ج۱۳، ص۴۱۵.</ref> گاهی واژه حد در معنای وسیع‌تری به کار رفته است؛ به صورتی‌که دیگر مجازات‌ها مانند [[تعزیرات]] را نیز شامل می‌شود.<ref>هاشمی شاهرودی، فرهنگ فقه، ۱۳۸۷ش،ج۳، ص۲۵۱.</ref>

* قابلیت عفو، ندارد.

جرائمی که تقریبا تمامی فقهای شیعه آن را موجب حد دانسته‌اند عبارتند از:  

#ادعای [[پیامبری]]

* [[ازدواج]] مرد مسلمان با كنيز و زن ذمّی و نزديكى كردن با آنها پيش از اجازه از همسر آزاد مسلمان خود<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۱، ص۳۷۲.</ref>،

بنابر منابع [[شیعی]]، حد [[محارب]] قتل، مصلوب کردن، قطع عضو و یا تبعید است ولی در این که کدام یک از این مجازات‌ها باید اجرا شود و یا ملاک اجرای هر یک چیست، بین [[فقها]] اختلاف وجود دارد.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۱، ص۵۷۳.</ref>  به نظر برخی، [[حاکم شرع]] در انتخاب هر کدام اختیار دارد البته بهتر است که این انتخاب با رعایت تناسب بین جرم و مجازات باشد به عنوان مثال اگر [[محارب]] مرتکب قتل شده است حد او قتل، در صورت اقدام به [[سرقت]] حد قطع و اگر صرفا در شهری ایجاد رعب و وحشت کرده است حد او تبعید است.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴۹۳.</ref>

*'''اقرار:'''اعتراف اختیاری و بدون اجبار  شخص که در آن به صورت آشکار ارتکاب جرم را قبول کند از راه‌های اثبات جرم حدی است.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴۹.</ref> شکل و چگونگی و کیفیت اقرار و اعتراف در جرائم مختلف، ممکن است متفاوت باشد به عنوان مثال بیشتر فقیهان شیعه ،چهار بار اقرار را برای اثبات جرم زنا<ref>طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ق، ج۸، ص۴.</ref>، لواط <ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۶.</ref> و مساحقه<ref>شهید اول، اللمعة‌الدمشقیة،۱۴۱۰ق، ص۲۵۷.</ref>و دو بار اقرار را برای اثبات نوشیدن شراب ، قذف و قوّادی<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۸.</ref> لازم دانسته‌اند.

*'''گواهی شاهدان:''' شهادت دادن افراد بر اتفاق افتادن جرم توسط مرتکب از راه‌های اثبات مجازات برای اوست. تعداد و شرایط شاهدان در جرایم مختلف متفاوت است<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴۴۶.</ref>؛ به عنوان مثال برای اثبات لواط و مساحقه شهادت ۴ مرد عادل لازم است <ref>شهید ثانی، الروضة البهیة،۱۳۸۶-۱۳۹۸ق، ج۹، ص۱۴۳و ص۱۵۸.</ref> ولی در اثبات زنا تعداد و جنسیت شاهدان یکی از این موارد می‌تواند باشد: ۴ مرد عادل، ۳ مرد و ۲ زن یا در برخی موارد ۲ مرد و ۴ زن.<ref>طوسی، الخلاف، موسسه نشر اسلامی، ج۶، ص۲۵۱؛ محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۲۵؛</ref>  

*'''علم قاضی:''' اگر خود قاضی اتفاق افتادن جرم را بداند و نیز انجام‌دهنده آن را بشناسد، مجازات برای مرتکب ثابت می‌شود و قاضی بر مبنای علمش حکم می‌کند.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۰، ص۸۸.</ref>  

اگر تعداد شاهدانی که برای اثبات هر جرم حدی نیاز به حضور آن‌هاست از میزان ذکر شده در [[شرع]] کم‌تر باشد، جرم اثبات نشده و بر افراد حاضر برای شهادت، حد [[قذف]] جاری می‌شود. مطابق با منابع [[فقه|فقهی]] برای تکمیل تعداد نباید صبر کرد. به عنوان مثال برای اثبات [[زنا]] ۴ شاهد مرد نیاز است حال اگر ۳ نفر حاضر شوند و نفر چهارم نبوده و  یا در راه رسیدن باشد، زنا اثبات نشده و بر آن ۳ نفر حد قذف جاری می‌شود.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة،۱۳۸۶-۱۳۹۸ق، ج۹، ص۵۳.</ref>

در جرایمی که حد آن‌ها تازیانه است اگر مجرم بیمار باشد، اجرای حد تا زمان بهبودی او به تاخیر خواهد افتاد. در صورتی‌که عجله در اجرای حد دارای مصلحتی باشد مانند این‌که به بهبودی فرد امیدی وجود ندارد، حد به وسیله ضغث بر وی جاری خواهد شد. ضغث دسته‌ای از چوب است که یکبار بر بدن مجرم زده می‌شود.<ref>شهید ثانی، الروضة البهیة،۱۳۸۶-۱۳۹۸ق، ج۹، ص۱۱۳-۱۱۴.</ref> مقدار چوب‌ها به تعداد ضربات تازیانه‌ای است که به موجب حد باید بر متهم باید زده شود به عنوان مثال اگر حد وی صد تازیانه است تعداد چوب‌ها صد عدد خواهد بود. اصابت همه چوب‌ها بر بدن بزهکار الزام ندارد و همچنین می‌توان تعداد چوب‌ها را به چند دسته نیز تقسیم کرد.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴۶۵.</ref>

*'''توبه''': اگر مجرم قبل از اثبات [[گناه]] و جرم ارتکابی، [[توبه]] کند حد از او برداشته می‌شود ولی توبه پس از اثبات فایده‌‌ای ندارد. در جایی که وقوع جرم به وسیله [[اقرار]] ثابت شده باشد [[حاکم شرع]] اختیار دارد که در صورت توبه مجرم، بر او حد اجرا نماید و یا او را ببخشد.<ref>محقق حلی، شرائع الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۴، ص۱۴۸.</ref> به نظر فقها حد [[قذف]] با توبه کردن، ساقط نمی‌شود.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۱، ص۴۲۸. </ref>

*'''جنون''':دارا بودن عقل نیز از دیگر شرایطی مجرمی است که مستحق حد می‌شود بنابر این [[جنون]] مرتکب عمل مانع از اجرای حد شرعی است.<ref>امام خمینی، تحریرالوسیله، ۱۳۷۹، ج۲، ص۴۵۶.</ref>

در صورتیکه فرد با اجبار و [[اکراه]] مرتکب جرمی شود، حد از او ساقط است.<ref> نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ق، ج۴۱، ص۲۶۵.</ref>

مجبور کردن فرد به انجام عمل جنسی موجب برداشته شدن حد از او می‌شود. امکان اجبار زن به زنا مورد اتفاق همه فقیهان و امکان اجبار مرد به زنا نیز مورد اتفاق بیشتر آنان است.<ref>شهید ثانی، الروضه البهیه، ١٣٨٦-١٣٩٨، ج۹، ص۳۱.</ref>. ولی برخی از [[فقیهان]] معتقدند که مرد را نمی‌توان بر خلاف میلش به آمیزش جنسی مجبور کرد. <ref>فاضل هندی، کشف‌اللثام، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۳۹۳.</ref>