پرش به محتوا

صالح المؤمنین: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{امام علی}}
{{امام علی}}
'''صالِحُ المُؤمِنین''' به معنای بهترین [[مؤمنان]] برگرفته از آیه ۴ [[سوره تحریم]] است. صالح المومنین شخصی است که خداوند او را همراه خود، [[جبرئیل]] و دیگر [[فرشتگان]] حامی و پشتیبان [[پیامبر اسلام(ص)]] قرار داده است.
'''صالِحُ المُؤمِنین''' به‌معنای بهترین [[مؤمنان]] برگرفته از آیه ۴ [[سوره تحریم]] است. صالح المومنین شخصی است که خداوند او را همراه خود، [[جبرئیل]] و دیگر [[فرشتگان]] حامی و پشتیبان [[پیامبر اسلام(ص)]] قرار داده است.


برخی از مفسران [[اهل سنت]] با این اعتقاد که واژه صالح المؤمنین اسم جنس است، آن را شامل جمعی از [[مسلمانان]] با [[تقوا]] می‌دانند و [[خلیفه اول]] و [[خلیفه دوم|دوم]] را از جمله مصادیق آن معرفی کرده‌اند؛ در مقابل مفسران [[شیعه]] و برخی از [[مفسران]] اهل سنت معتقدند که واژه صالح المؤمنین اسم جنس نیست و فقط شامل یک شخص که اصلح مسلمانان و [[معصوم]] است، می‌شود. اینان با استناد به [[روایات]] رسیده از [[فریقین]] مصداق آیه را منحصر در [[امام علی(ع)]] می‌دانند.
برخی از مفسران [[اهل سنت]] با این اعتقاد که واژه صالح المؤمنین اسم جنس است، آن را شامل جمعی از [[مسلمانان]] با [[تقوا]] می‌دانند و [[خلیفه اول]] و [[خلیفه دوم|دوم]] را از جمله مصادیق آن معرفی کرده‌اند؛ در مقابل مفسران [[شیعه]] و برخی از [[مفسران]] اهل سنت معتقدند که واژه صالح المؤمنین اسم جنس نیست و فقط شامل یک شخص که اصلح مسلمانان و [[معصوم]] است، می‌شود. اینان با استناد به [[روایات]] رسیده از [[فریقین]] مصداق آیه را منحصر در [[امام علی(ع)]] می‌دانند.
خط ۱۰: خط ۱۰:


== آیه صالح المومنین ==
== آیه صالح المومنین ==
آیه ۴ سوره تحریم به نام آیه صالح المؤمنین شناخته می‌شود.<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۱.</ref> {{عربی|«إِن تَتُوبَا إِلَى اللَّـهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُكُمَا ۖ وَإِن تَظَاهَرَ‌ا عَلَيْهِ فَإِنَّ اللَّـهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِ‌يلُ وَ صَالِحُ الْمُؤْمِنِينَ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ بَعْدَ ذَٰلِكَ ظَهِيرٌ‌ ﴿٤﴾»|ترجمه=اگر [شما دو زن‌] به درگاه خدا توبه كنيد [بهتر است‌]، واقعاً دل‌هايتان انحراف پيدا كرده است و اگر عليه او به يكديگر كمك كنيد، در حقيقت، خدا خود سرپرست اوست، و جبرئيل و صالح مؤمنان [نيز ياور اويند] و گذشته از اين، فرشتگان [هم ]پشتيبان [او] خواهند بود.|اندازه= 100%}}  
آیه ۴ سوره تحریم به نام آیه صالح المؤمنین شناخته می‌شود.<ref>علامه حلی، نهج الحق، ۱۴۰۷ق، ص۱۹۱.</ref> {{عربی|«إِن تَتُوبَا إِلَی اللَّهِ فَقَدْ صَغَتْ قُلُوبُکمَا ۖ وَإِن تَظَاهَرَ‌ا عَلَیهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِ‌یلُ وَ صَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ ۖ وَالْمَلَائِکةُ بَعْدَ ذَٰلِک ظَهِیرٌ‌ ﴿۴﴾»|ترجمه=اگر [شما دو زن‌] به درگاه خدا توبه کنید [بهتر است‌]، واقعاً دل‌هایتان انحراف پیدا کرده است و اگر علیه او به یکدیگر کمک کنید، در حقیقت، خدا خود سرپرست اوست، و جبرئیل و صالح مؤمنان [نیز یاور اویند] و گذشته از این، فرشتگان [هم ]پشتیبان [او] خواهند بود.|اندازه= ۱۰۰%}}  
<br />
<br />
درباره شأن نزول این [[آیه]] روایات متعددی در منابع روایی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] آمده است که از اذیت و آزار برخی زنان [[پیامبر اسلام(ص)]] نسبت به او حکایت دارد. طبق این روایات روزی پیامبر اسلام نزد یکی از همسران خود مقداری عسل تناول فرمود که باعث ناراحتی [[عایشه]] و [[حفصه]] به دلیل عدم رعایت نوبت حضور پیامبر نزد آنها گردید. آن دو تصمیم گرفتند زمانی‌که پیامبر (ص) نزد آنان رفت با کناره‌گیری از وی به بهانه بوی بد عسلی که خورده است آن حضرت را اذیت و آزار کنند و برخی از دیگر [[ام المؤمنین|زنان پیامبر]] را نیز همراه خود کردند؛ این در حالی بود که پیامبر اسلام(ص) همیشه خوشبو و معطر بود. بعد از این برخورد زنان، پیامبر اسلام خوردن عسل را بر خود تحریم کرد و در برخی روایات آمده که از همسران خود نیز کناره و تصمیم به [[طلاق]] آنان گرفت و ناراحتی زیادی در قلب خود احساس می‌کرد. بعد از مدتی خداوند با نزول آیات سوره تحریم، پیامبر(ص) را از حرام کردن چیزهایی که بر او [[حلال]] است، باز داشت و برای حمایت از حیثیت او آیه ۴ سوره تحریم را نازل کرد. در این آیه خداوند، خود، [[جبرئیل]]، صالح المؤمنین و دیگر فرشتگان را حامی و مدافع پیامبر (ص) معرفی کرده است.<ref>واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۵۹-۴۶۱.</ref>
درباره شأن نزول این [[آیه]] روایات متعددی در منابع روایی [[شیعه]] و [[اهل سنت]] آمده است که از اذیت و آزار برخی زنان [[پیامبر اسلام(ص)]] نسبت به او حکایت دارد. طبق این روایات روزی پیامبر اسلام نزد یکی از همسران خود مقداری عسل تناول فرمود که باعث ناراحتی [[عایشه]] و [[حفصه]] به دلیل عدم رعایت نوبت حضور پیامبر نزد آنها گردید. آن دو تصمیم گرفتند زمانی‌که پیامبر(ص) نزد آنان رفت با کناره‌گیری از وی به بهانه بوی بد عسلی که خورده است آن حضرت را اذیت و آزار کنند و برخی از دیگر [[ام المؤمنین|زنان پیامبر]] را نیز همراه خود کردند؛ این در حالی بود که پیامبر اسلام(ص) همیشه خوشبو و معطر بود. بعد از این برخورد زنان، پیامبر اسلام خوردن عسل را بر خود تحریم کرد و در برخی روایات آمده که از همسران خود نیز کناره و تصمیم به [[طلاق]] آنان گرفت و ناراحتی زیادی در قلب خود احساس می‌کرد. بعد از مدتی خداوند با نزول آیات سوره تحریم، پیامبر(ص) را از حرام کردن چیزهایی که بر او [[حلال]] است، باز داشت و برای حمایت از حیثیت او آیه ۴ سوره تحریم را نازل کرد. در این آیه خداوند، خود، [[جبرئیل]]، صالح المؤمنین و دیگر فرشتگان را حامی و مدافع پیامبر(ص) معرفی کرده است.<ref>واحدی، اسباب نزول القرآن، ۱۴۱۱ق، ص۴۵۹-۴۶۱.</ref>
<br />
<br />
این آیه را خطاب به حفصه و عایشه دانسته‌اند.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۵۷۰.</ref> و از آنان می‌خواهد به دلیل آزاری که به پیامبر (ص) رسانده‌اند [[توبه]] کنند و با زبان تهدید به آنان هشدار می‌دهد اگر بر اذیت آن حضرت اصرار ورزند بدانند که خداوند به خاطر عنایتی که به پبامبرش دارد، ولی و سرپرست اوست و در هر خطری که او را تهدید کند پشتیبان او است و جبرئیل، بهترین مومنان و دیگر فرشتگان نیز حامی و پشتیبان رسول خدا خواهند بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۱.</ref>
این آیه را خطاب به حفصه و عایشه دانسته‌اند.<ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۲۰ق، ج۳۰، ص۵۷۰.</ref> و از آنان می‌خواهد به دلیل آزاری که به پیامبر(ص) رسانده‌اند [[توبه]] کنند و با زبان تهدید به آنان هشدار می‌دهد اگر بر اذیت آن حضرت اصرار ورزند بدانند که خداوند به خاطر عنایتی که به پبامبرش دارد، ولی و سرپرست اوست و در هر خطری که او را تهدید کند پشتیبان او است و جبرئیل، بهترین مومنان و دیگر فرشتگان نیز حامی و پشتیبان رسول خدا خواهند بود.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۱.</ref>


== مصادیق ==
== مصادیق ==
درباره تعیین مصداق برای واژه صالح المومنین میان مفسران شیعه و اهل سنت تفاوت نگرش وجود دارد. دو [[خلیفه]] اول [[ابوبکر]] و [[عمر]]، تمام [[مسلمانان]] با تقوا و شایسنه و [[امام علی(ع)]] از مصادیق این واژه معرفی شده‌اند.
درباره تعیین مصداق برای واژه صالح المومنین میان مفسران شیعه و اهل سنت تفاوت نگرش وجود دارد. دو [[خلیفه]] اول [[ابوبکر]] و [[عمر]]، تمام [[مسلمانان]] با تقوا و شایسنه و [[امام علی(ع)]] از مصادیق این واژه معرفی شده‌اند.
* '''ابوبکر و عمر:''' بعضی از مفسران اهل سنت با این اعتقاد که کلمه صالح اسم جنس است و اگرچه به صورت مفرد آمده ولی افاده جمع می‌کند و با استناد بر روایاتی از [[ابن عباس]] و [[ابن مسعود]] قائل‌اند منظور از صالح المومنین در این آیه خلیفه اول و دوم، پدران عایشه و حفصه هستند؛ زیرا این دو نفر دختران خود را به ترک کارهای ناپسند نصیحت کرده و از اذیت و آزار پیامبر (ص) باز می‌داشتند.<ref>فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۳، ص۱۶۷؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۳۰۳؛ ابن تیمیه، منهاج السنه النبویه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۹۲.</ref>
* '''ابوبکر و عمر:''' بعضی از مفسران اهل سنت با این اعتقاد که کلمه صالح اسم جنس است و اگرچه به صورت مفرد آمده ولی افاده جمع می‌کند و با استناد بر روایاتی از [[ابن عباس]] و [[ابن مسعود]] قائل‌اند منظور از صالح المومنین در این آیه خلیفه اول و دوم، پدران عایشه و حفصه هستند؛ زیرا این دو نفر دختران خود را به ترک کارهای ناپسند نصیحت کرده و از اذیت و آزار پیامبر(ص) باز می‌داشتند.<ref>فراء، معانی القرآن، ۱۹۸۰م، ج۳، ص۱۶۷؛ طبرانی، التفسیر الکبیر، ۲۰۰۸م، ج۶، ص۳۰۳؛ ابن تیمیه، منهاج السنه النبویه، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۲۹۲.</ref>
* '''همه مسلمانان با تقوا:''' عده‌ای از مفسران اهل سنت و شیعه معتقدند این واژه قابلیت انطباق بر جمعی کم یا زیاد از مسلمانان با تقوا دارد؛ ولی برای آن مصادیق اتم نیز معرفی کرده‌اند<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۸، ص۱۰۵؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۳۴۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۸۰.</ref> بر اساس این دیدگاه، صالح المؤمنین همه افراد با [[ایمان]]، شایسته، صالح و درستگار که هم عصر پیامبر (ص) بوده یا مؤمنانی که در قرون و اعصار دیگر به یاری [[اسلام]] و پیامبرش برخاسته‌اند را در بر می‌گیرد.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۸۲.</ref>
* '''همه مسلمانان با تقوا:''' عده‌ای از مفسران اهل سنت و شیعه معتقدند این واژه قابلیت انطباق بر جمعی کم یا زیاد از مسلمانان با تقوا دارد؛ ولی برای آن مصادیق اتم نیز معرفی کرده‌اند<ref>طبری، جامع البیان، ۱۴۱۲ق، ج۲۸، ص۱۰۵؛ آلوسی، روح المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۴، ص۳۴۹؛ مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۴، ص۲۸۰.</ref> بر اساس این دیدگاه، صالح المؤمنین همه افراد با [[ایمان]]، شایسته، صالح و درستگار که هم عصر پیامبر(ص) بوده یا مؤمنانی که در قرون و اعصار دیگر به یاری [[اسلام]] و پیامبرش برخاسته‌اند را در برمی‌گیرد.<ref>مکارم شیرازی، پیام قرآن، ۱۳۸۶ش، ج۹، ص۲۸۲.</ref>
* '''امام علی(ع):''' در بسیاری از [[تفاسیر]] شیعه همچنین برخی تفاسیر اهل سنت با استناد به [[حدیث|روایاتی]] که از طریق [[فریقین]] رسیده،<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ۳۴۱-۳۵۲؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۳۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴؛صدوق، الامالی ، ۱۳۷۶ش، ص۳۱؛ حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰.</ref> تنها مصداق واژه صالح المومنین امام علی (ع) معرفی شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۲.</ref> بر این اساس، مراد از صالح المومنین باید اصلح و بهترین آنها باشد<ref>شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۱۴-۳۲۰.</ref> و چون این واژه همراه با [[جبرئیل]] و دیگر [[فرشتگان]] آمده است باید چنین شخصی دارای مقام [[عصمت]] باشد.<ref>سید بن طاووس، سعد السعود، قم، ص۱۸۱؛ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۲۸، ص۴۳۸.</ref> در این دیدگاه، با تضعیف اسناد روایاتی که غیر از امام علی (ع) را به‌عنوان مصداق این واژه معرفی کرده و با بررسی‌های ادبی به اثبات این نکته می‌پردازند که واژه صالح المومنین مفرد است و تنها می‌تواند یک مصداق داشته باشد.<ref>خداپرست، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح المومنین»، ۱۳۹۴ش؛ حاجی اسماعیلی، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح المومنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پبرامون آن»، ۱۳۹۱ش.</ref>
* '''امام علی(ع):''' در بسیاری از [[تفاسیر]] شیعه همچنین برخی تفاسیر اهل سنت با استناد به [[حدیث|روایاتی]] که از طریق [[فریقین]] رسیده،<ref>حسکانی، شواهد التنزیل، ۱۴۱۱ق، ج۲، ۳۴۱-۳۵۲؛ ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۳۳۲؛ سیوطی، الدر المنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴؛صدوق، الامالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۱؛ حویزی، تفسیر نورالثقلین، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰.</ref> تنها مصداق واژه صالح المومنین امام علی(ع) معرفی شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۰ق، ج۱۹، ص۳۳۲.</ref> بر این اساس، مراد از صالح المومنین باید اصلح و بهترین آنها باشد<ref>شوشتری، احقاق الحق، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۱۴-۳۲۰.</ref> و چون این واژه همراه با [[جبرئیل]] و دیگر [[فرشتگان]] آمده است باید چنین شخصی دارای مقام [[عصمت]] باشد.<ref>سید بن طاووس، سعد السعود، قم، ص۱۸۱؛ صادقی تهرانی، الفرقان، ۱۴۰۶ق، ج۲۸، ص۴۳۸.</ref> در این دیدگاه، با تضعیف اسناد روایاتی که غیر از امام علی(ع) را به‌عنوان مصداق این واژه معرفی کرده و با بررسی‌های ادبی به اثبات این نکته می‌پردازند که واژه صالح المومنین مفرد است و تنها می‌تواند یک مصداق داشته باشد.<ref>خداپرست، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح المومنین»، ۱۳۹۴ش؛ حاجی اسماعیلی، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح المومنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پبرامون آن»، ۱۳۹۱ش.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۲۷: خط ۲۷:
{{منابع}}
{{منابع}}
* ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة، بی‌جا، موسسه قرطبه، ۱۴۰۶ق.
* ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، منهاج السنة النبویة، بی‌جا، موسسه قرطبه، ۱۴۰۶ق.
* ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
* ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف، البحر المحیط فی التفسیر، تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت،‌ دار الفکر، ۱۴۲۰ق.
* آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعاني في تفسير القرآن العظيم و السبع المثانی، بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۵ق.
* آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۵ق.
* حاجی اسماعيلی، محمدرضا و آذربايجانی، نفيسه، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح المومنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پیرامون آن»، كتاب قيم، شماره ۵، ۱۳۹۱ش.
* حاجی اسماعیلی، محمدرضا و آذربایجانی، نفیسه، «مفهوم‌شناسی تعبیر صالح المومنین در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پیرامون آن»، کتاب قیم، شماره ۵، ۱۳۹۱ش.
* حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
* حسکانی، عبیدالله بن احمد، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تحقیق محمدباقر محمودی، تهران، وزارت ارشاد، ۱۴۱۱ق.
* حلی، سیدعلی بن طاووس، سعد السعود للنفوس منضود، قم، محمدکاظم الکتبی.
* حلی، سیدعلی بن طاووس، سعد السعود للنفوس منضود، قم، محمدکاظم الکتبی.
* حویزی، عبدالعلی، تفسیر نور الثقلین، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
* حویزی، عبدالعلی، تفسیر نور الثقلین، تحقیق هاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
* خداپرست، اعظم و دژآباد، حامد، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح المومنین» در مجله مطالعات تفسيری، شماره ۲۲، ۱۳۹۴ش.
* خداپرست، اعظم و دژآباد، حامد، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق صالح المومنین» در مجله مطالعات تفسیری، شماره ۲۲، ۱۳۹۴ش.
* سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
* سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.
* شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
* شوشتری، قاضی نورالله، احقاق الحق و ازهاق الباطل، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۴۰۹ق.
* صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
* صادقی تهرانی، محمد، الفرقان فی تفسیر القرآن، قم، فرهنگ اسلامی، ۱۴۰۶ق.
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ دار احیا التراث العربی، ۱۳۹۰ق.
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۳۹۰ق.
* طبرانى، سليمان بن احمد، التفسير الكبير: تفسير القرآن العظيم‏، اردن، دار الكتاب الثقافي‏، ۲۰۰۸م.
* طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر: تفسیر القرآن العظیم، اردن،‌ دار الکتاب الثقافی، ۲۰۰۸م.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، تهران، ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
* طبرى، محمد بن جرير، جامع البيان فى تفسير القرآن‏، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
* طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،‌ دار المعرفة، ۱۴۱۲ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، به کوشش عین الله الحسنی ارموی، قم، دار الهجرة، ۱۴۰۷ق.
* علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، به کوشش عین الله الحسنی ارموی، قم،‌ دار الهجرة، ۱۴۰۷ق.
* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت،‌ دار احیا التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیر الکبیر، بیروت، دار احیا التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
* فراء، يحيى بن زياد، معانی القرآن، قاهره، الهيئة المصرية العامة للكتاب‏، ۱۹۸۰م.
* فراء، یحیی بن زیاد، معانی القرآن، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، ۱۹۸۰م.
* قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۱۲ق.
* قرشی، علی اکبر، قاموس قرآن، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۱۲ق.
* مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۲۴ق.
* مغنیه، محمدجواد، تفسیر الکاشف، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۲۴ق.
* مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۶ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، تهران،‌ دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۸۶ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب العلمیة، ۱۳۷۱ش.
* مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۳۷۱ش.
* واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، محقق كمال بسيونى زغلول، ‏بیروت، دار الكتب العلمية، ۱۴۱۱ق.
* واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، محقق کمال بسیونی زغلول، بیروت،‌ دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۱ق.
{{پایان}}
{{پایان}}


==پیوند به بیرون==
==پیوند به بیرون==
* [http://ensani.ir/file/download/article/20120327180457-3048-160.pdf بررسی آیه صالح المومنین از دیدگاه فریقین]
* [http://ensani.ir/file/download/article/20120327180457-3048-160.pdf بررسی آیه صالح المومنین از دیدگاه فریقین]
* [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177805 مفهوم شناسي تعبير «صالح المومنين» در قرآن و تحليل آراء مفسران و مترجمان پيرامون آن]
* [https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=177805 مفهوم شناسی تعبیر «صالح المومنین» در قرآن و تحلیل آراء مفسران و مترجمان پیرامون آن]
* [https://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=263140 بررسی تطبيقی ديدگاه مفسران فريقين درباره مصداق «صالح المومنين»]
* [https://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=263140 بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران فریقین درباره مصداق «صالح المومنین»]
 
{{فضائل امام علی}}
{{فضائل امام علی}}


[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:اصطلاحات قرآنی]]
[[رده:فضائل امام علی در قرآن]]
[[رده:فضائل امام علی در قرآن]]
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۲

ویرایش