Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۳٬۹۱۷
ویرایش
چشم‌زخم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویرایش شکلی
جز (←منابع: ایجاد الگو برای منابع) |
جز (ویرایش شکلی) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''چشم‌زخم''' | '''چشم‌زخم''' آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد، بر انسان‌ها یا موجودات دیگر وارد می‌شود. در [[قرآن]] به این کلمه تصریح نشده، اما بیشتر مفسران بر این باورند که [[آیه و ان یکاد]] درباره چشم‌زخم نازل شده است. در [[حدیث|روایات]]، به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌هایی برای در امان ماندن از آن توصیه شده که خواندن [[معوذتین]]، [[سوره حمد]]، [[آیه الکرسی]] و آیه «و إن یکاد» از آن جمله است. | ||
باور به چشم‌زخم در فرهنگ عامیانه نیز رایج است. ایرانیان شکستن تخم‌مرغ، دود کردن اسپند، آویزکردن زیورآلاتی که مشتمل بر [[حرز]]، [[تعویذ]] و [[چهار قل]] است و نیز مهره‌های خاصی را برای دفع آن مؤثر می‌دانند. | باور به چشم‌زخم در فرهنگ عامیانه نیز رایج است. ایرانیان شکستن تخم‌مرغ، دود کردن اسپند، آویزکردن زیورآلاتی که مشتمل بر [[حرز]]، [[تعویذ]] و [[چهار قل]] است و نیز مهره‌های خاصی را برای دفع آن مؤثر می‌دانند. | ||
== مفهوم شناسی== | == مفهوم شناسی== | ||
چشم‌زخم آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد شورچشم به انسان یا دیگر جانوران و اشیا وارد می‌شود.<ref>دانشنامه جهان اسلام، مدخل چشم‌زخم.</ref> شورچشمی حالتی غیر اختیاری است که از حس [[حسادت]] در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبایی، تحسین و... دیگری نشأت می‌گیرد. برخی معتقدند چشم‌زخم تأثیر قوای نفسانی | چشم‌زخم آسیبی است که گمان می‌رود از اثر نگریستن برخی افراد شورچشم به انسان یا دیگر جانوران و اشیا وارد می‌شود.<ref>دانشنامه جهان اسلام، مدخل چشم‌زخم.</ref> شورچشمی حالتی غیر اختیاری است که از حس [[حسادت]] در مواقع بروز خوشحالی، موفقیت، زیبایی، تحسین و... دیگری نشأت می‌گیرد. برخی معتقدند چشم‌زخم تأثیر قوای نفسانی است.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> | ||
چشم‌زخم با [[حسادت]] پیوند نزدیکی دارد<ref> بوی، ص۲۳۸.</ref> در برخی روایات، منشأ آن حسد | |||
چشم‌زخم با [[حسادت]] پیوند نزدیکی دارد<ref>بوی، ص۲۳۸.</ref> و در برخی روایات، منشأ آن را حسد دانسته‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۰، ص۲۴۸.</ref> [[علامه مجلسی]] گفته است برخی از [[مفسران]]، آیه ۵ [[سوره فلق]] را که در آن از حسادتِ حسودان یاد شده، در این‌باره می‌دانند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۰، ص۲۴۸.</ref> | |||
==آیا چشم‌زخم واقعیت دارد؟== | ==آیا چشم‌زخم واقعیت دارد؟== | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۹: | ||
===از نظر علمی=== | ===از نظر علمی=== | ||
[[خواجه نصیرالدین طوسی]] در شرح اشارات گفته که [[ابن سینا]] چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته؛<ref>طوسی، شرح اشارات، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۷: بنقل از دانشنامه جهان اسلام مدخل چشم‌زخم.</ref> اما [[ملاصدرا]] معتقد است که برخی نفوس در قوه وهمیه به حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> | [[خواجه نصیرالدین طوسی]] در شرح اشارات گفته که [[ابن سینا]] چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته؛<ref>طوسی، شرح اشارات، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۷: بنقل از دانشنامه جهان اسلام مدخل چشم‌زخم.</ref> اما [[ملاصدرا]] معتقد است که برخی نفوس در قوه وهمیه به حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> برخی از دانشمندان نیز معتقدند در چشم نیرویی مغناطیسی نهفته است که با تمرین می‌توان آن را پرورش داد.{{مدرک}} | ||
== رابطه با قضا و قدر== | == رابطه با قضا و قدر== | ||
برخی چشم‌زخم را مخالف [[قضا و قدر]] و [[توکل]] دانسته‌اند<ref> سعدی، ص۱۳۹؛ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۷.</ref> این دیدگاه منجر به پرسش و پاسخ‌هایی در این زمینه شده است.<ref>برای نمونه: نک: شریف رضی، المجازات النبویه، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۶-۳۳۴.</ref> از دیدگاه عالمان شیعه چشم‌زخم با [[قدرت خدا|قدرت الهی]] منافات ندارد، زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت خداست نه این گونه عوامل.{{مدرک}} همچنین حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه دانسته‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۴-۳۵.</ref> منشأ این برداشت احادیثی است که در تأیید چشم‌زخم وارد شده؛ احادیثی همچون «چشم‌زخم، مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref> و «اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵.</ref> | برخی چشم‌زخم را مخالف [[قضا و قدر]] و [[توکل]] دانسته‌اند<ref> سعدی، ص۱۳۹؛ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۷.</ref> این دیدگاه منجر به پرسش و پاسخ‌هایی در این زمینه شده است.<ref>برای نمونه: نک: شریف رضی، المجازات النبویه، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۶-۳۳۴.</ref> از دیدگاه عالمان شیعه چشم‌زخم با [[قدرت خدا|قدرت الهی]] منافات ندارد، زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت خداست نه این گونه عوامل.{{مدرک}} همچنین حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه دانسته‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۴-۳۵.</ref> منشأ این برداشت احادیثی است که در تأیید چشم‌زخم وارد شده؛ احادیثی همچون «چشم‌زخم، مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref> و «اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵.</ref> | ||
==حکم فقهی== | ==حکم فقهی== | ||
در کتب فقهی شیعه درباره چشم‌زخم بحث نشده و احادیثی که در کتب روایی آمده، مبنای [[استنباط]] حکم فقهی قرار | در کتب فقهی شیعه درباره چشم‌زخم بحث نشده و احادیثی که در کتب روایی آمده، مبنای [[استنباط]] حکم فقهی قرار نگرفته‌اند؛ البته گفته شده در برخی از مناطق شمال آفریقا در صورت اثبات اینکه فردی مشهور به چشم‌شوری است و از این راه، به کسی خسارت وارد کرده، ضامن است. همچنین گفته شده برخی از فقهای [[اهل‌سنت]]، برای کسانی که به شورچشمی مشهور می‌شدند احکامی صادر می‌کردند؛ مثلا باید او را از اختلاط با مردم بازداشت و در خانه‌اش نگهداری کرد و برایش از [[بیت المال]] مقرری تعین نمود.<ref>شوکانی، نیل الاوطار، ۱۹۷۳م، ج۹، ص۱۱۰.</ref> | ||
== در امان ماندن از چشم‌زخم== | == در امان ماندن از چشم‌زخم== | ||