چشم‌زخم: تفاوت میان نسخه‌ها

برخی چشم‌زخم را مخالف [[قضا و قدر]] و [[توکل]] دانسته‌اند<ref> سعدی، ص۱۳۹؛ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۲۲۷.</ref> و این دیدگاه منجر به پرسش‌ و پاسخ‌هایی در این زمینه شده است.<ref>برای نمونه: نک: شریف رضی، المجازات النبویه، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۶-۳۳۴.</ref> از دیدگاه عالمان شیعه چشم‌زخم با [[قدرت خدا|قدرت الهی]] منافات ندارد، زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت خداست نه این گونه عوامل. همچنین حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه دانسته‌اند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۴-۳۵.</ref> منشأ این برداشت وجود احادیثی است که در تأیید چشم‌زخم وارد شده؛ احادیثی همچون «چشم‌زخم، مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref> و «اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵.</ref>

در کتب فقهی شیعه درباره چشم‌زخم بحث نشده و احادیثی که در کتب روایی آمده، مبنای [[استنباط]] حکم فقهی قرار نگرفته‌اند. البته گفته شده در برخی از مناطق شمال آفریقا در صورت اثبات اینکه فردی مشهور به چشم‌شوری است و از این راه، به کسی خسارت وارد کرده، ضامن است. همچنین گفته شده برخی از فقهای [[اهل‌سنت]]، برای کسانی که به شورچشمی مشهور می‌شدند احکامی صادر می‌کردند؛ مثلا باید او را از اختلاط با مردم بازداشت و در خانه‌اش نگهداری کرد و برایش از [[بیت المال]] مقرری تعین نمود.<ref>شوکانی، نیل الاوطار، ۱۹۷۳م، ج۹، ص۱۱۰.</ref>  

در فرهنگ‌های مختلف شیوه‌های متفاوتی برای دفع چشم‌زخم مطرح است در فرهنگ عامه ایران، پندار بر این است که دودکردن اسپند و شکستن تخم‌مرغ، برای دفع چشم‌زخم مؤثر است. ایرانیان معمولا در مجالس شادی برای دفع چشم‌زخم دانه‌های اسپند را بو داده و دود آن در محل رفت و آمد حاضران پخش می‌کنند.<ref>مشیری تفرشی، راه‌های مختلف فع چشم‌زخم از نظر عامه مردم، ۱۳۹۲ش.</ref> اما در منابع دینی، چیزی بر تأیید این اعمال یافت نمی‌شود، از این رو برخی آن را نوعی خرافه می‌دانند.

در [[ایران]] مردم قاب‌هایی که در آنها [[آیه و ان یکاد]]، [[آیة الکرسی]] و [[چهارقل]] نوشته شده را برای دفع چشم‌زخم در منزل یا کتیبه کاشی‌کاری شده آنها را در سردر منازل یا دیگر املاک نصب می‌کنند. گردن‌آویزها و زیورآلات زینتی مشتمل بر آیات وان یکاد، آیة الکرسی، چهارقل و [[دعای شرف‌الشمس]] در دسترس عموم قرار دارد که معمولا آنها را با انگیزه در امان ماندن از اثرات چشم‌شوری به گردن کودکان یا در جای دیگر آویزان می‌کنند.  

* ابن سینا، الاشارات و التنبیهات مع الشرح لنصرالدین طوسی و شرح الشرح لقطب الدین رازی، تهران، ۱۴۰۳ق

* نراقی، محمدمهدی، جامع السعادات، نجف، چاپ: محمدکلانتر، ۱۹۶۷م/۱۳۸۷ق.(افست بی‌تا.