پرش به محتوا

چشم‌زخم: تفاوت میان نسخه‌ها

۲۹۵ بایت اضافه‌شده ،  ‏۹ مهٔ ۲۰۱۷
جز
ویرایش
جز (ویرایش)
جز (ویرایش)
خط ۱۷: خط ۱۷:


=== در روایات===
=== در روایات===
بر پایه روایاتی که در منابع حدیثی فریقین نقل شده، چشم‌زخم واقعیت دارد در یکی از این احادیث گفته شده اگر چیزی می‌توانست بر [[قضا و قدر]] سبقت گیرد، چشم‌زخم بود.<ref>ابن حنبل، ج۲، ص۳۱۹؛ بخاری، ج۷، ص۲۳-۲۴. به نقل از دانشنامه جهان اسلام، مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۹، ۲۵-۲۶.</ref> در روایاتی که از [[امامان شیعه]] رسیده نیز به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌های برای در امان ماندن از آن توصیه شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref>
بر پایه روایاتی که در منابع حدیثی فریقین نقل شده، چشم‌زخم واقعیت دارد در یکی از این احادیث گفته شده اگر چیزی می‌توانست بر [[قضا و قدر]] سبقت گیرد، چشم‌زخم بود.<ref>ابن حنبل، ج۲، ص۳۱۹: بنقل از دانشنامه جهان اسلام مدخل چشم‌زخم، مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۹، ۲۵-۲۶.</ref> در روایاتی که از [[امامان شیعه]] رسیده نیز به واقعیت داشتن آن تصریح و راه‌های برای در امان ماندن از آن توصیه شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref>


===از نظر علمی===
===از نظر علمی===
[[خواجه نصیرالدین طوسی]] در شرح اشارات گفته که [[ابن سینا]] چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته<ref>طوسی، شرح اشارات، ج۳، ص۴۱۷.</ref> اما [[ملاصدرا]] معتقد است که برخی نفوس در قوه وهمیه به‌ حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> همچنین برخی از دانشمندان معتقدند در چشم نیروی مغناطیسی‌ای نهفته است که می‌توان با تمرین و ممارست آن را پرورش داد.
[[خواجه نصیرالدین طوسی]] در شرح اشارات گفته که [[ابن سینا]] چشم‌زخم را از امور ظنی می‌دانسته<ref>طوسی، شرح اشارات، ۱۴۰۳ق، ج۳، ص۴۱۷: بنقل از دانشنامه جهان اسلام مدخل چشم‌زخم.</ref> اما [[ملاصدرا]] معتقد است که برخی نفوس در قوه وهمیه به‌ حدی می‌رسند که می‌توانند در مواد خارجی تأثیر بگذارند و چشم‌زخم نیز به همین مقوله تعلق دارد.<ref>ملاصدرا، شرح اصول کافی، ج۲، ص۴۴۲.</ref> همچنین برخی از دانشمندان معتقدند در چشم نیروی مغناطیسی‌ای نهفته است که می‌توان با تمرین و ممارست آن را پرورش داد.


== رابطه با قضا و قدر==
== رابطه با قضا و قدر==
وجود احادیثی در تأیید چشم‌زخم به ویژه حدیثی که آن را همپایه [[قضا و قدر]] تلقی کرده، یا احادیثی همچون «العين تدخل الرجل القبر و الجمل القدر؛ چشم‌زخم مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref> و «لَوْ نُبِشَ لَكُمْ عَنِ الْقُبُورِ لَرَأَيْتُمْ أَنَّ أَكْثَرَ مَوْتَاهُمْ بِالْعَيْنِ؛ اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵.</ref> پرسش‌هایی را برانگیخته و برخی از عالمان مسلمان را به پاسخ‌گویی واداشته است.<ref>برای نمونه: نک: شریف رضی، ۳۶۸-۳۶۹؛ رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۱۸، ص۴۸۳-۴۸۴.</ref> از دیدگاه عالمان شیعه این گونه عوامل با قدرت خدا منافات ندارد زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت اوست. همچنین گفته شده حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه بوده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۴-۳۵.</ref> در توصیه‌های اخلاقی نیز اعتقاد به چشم‌زخم منافی [[توکل]] دانسته شده است.<ref> سعدی، ص۱۳۹؛ نراقی، ج۳، ص۲۲۷.</ref>
وجود احادیثی در تأیید چشم‌زخم به ویژه حدیثی که آن را همپایه [[قضا و قدر]] تلقی کرده، یا احادیثی همچون «العين تدخل الرجل القبر و الجمل القدر؛ چشم‌زخم مرد را به گور و شتر را به دیگ می‌اندازد.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵-۲۶.</ref> و «لَوْ نُبِشَ لَكُمْ عَنِ الْقُبُورِ لَرَأَيْتُمْ أَنَّ أَكْثَرَ مَوْتَاهُمْ بِالْعَيْنِ؛ اگر قبرها را بشکافند خواهید دید که بیشتر مردگان به سبب چشم‌زخم مرده‌اند<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۰، ص۲۵.</ref> پرسش‌هایی را برانگیخته و برخی از عالمان مسلمان را به پاسخ‌گویی واداشته است.<ref>برای نمونه: نک: شریف رضی، المجازات النبویه، ۱۳۸۰ش، ص۳۳۶-۳۳۴.</ref> از دیدگاه عالمان شیعه این گونه عوامل با قدرت خدا منافات ندارد زیرا آنچه که تأثیر می‌کند، قدرت اوست. همچنین گفته شده حدیثی که تأثیر چشم‌زخم را همپایه قضا و قدر معرفی کرده، از باب مبالغه بوده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶۹، ص۳۴-۳۵.</ref> در توصیه‌های اخلاقی نیز اعتقاد به چشم‌زخم منافی [[توکل]] دانسته شده است.<ref> سعدی، ص۱۳۹؛ نراقی، ج۳، ص۲۲۷.</ref>


==حکم فقهی==
==حکم فقهی==
خط ۵۲: خط ۵۲:


==چشم‌زخم در ادیان دیگر==
==چشم‌زخم در ادیان دیگر==
چشم‌زخم از باورهای پیروان ادیان پیش از [[اسلام]] نیز بوده است؛ گفته‌اند یهودیان ۹۹ درصد از مرگ‌ها را ناشی از چشم‌زخم می‌دانستند.<ref> واژه های فرهنگ یهود، ۱۹۷۷م، ص۱۹۱-۱۹۲.</ref> اعراب در [[دوران جاهلیت]] چشم‌زخم را منحصر در اثر چشم آدمی نمی‌دانستند آن را نتیجه نگاه برخی حیوانات نیز می‌پنداشتند<ref> نک: جاحظ، کتاب الحیوان، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref> آنان برای در امان ماندن از چشم‌زخم از تدابیر مختلفی استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه هنگامی که تعداد شتران کسی به ۱۰۰۰ می‌رسید یک چشم بهترین شتر خود را کور می‌کرد.<ref>جاحظ، کتاب الحیوان، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق، ج۱، ص۱۷.</ref> البته پیش از اعراب دو سنت سامی‌ و هندو آریایی‌ این باورها را داشتند.<ref>نک: وسترمارک، ص۵۵-۵۸.</ref>
چشم‌زخم از باورهای پیروان ادیان پیش از [[اسلام]] نیز بوده است؛ گفته‌اند یهودیان ۹۹ درصد از مرگ‌ها را ناشی از چشم‌زخم می‌دانستند.<ref> واژه‌های فرهنگ یهود، ۱۹۷۷م، ص۱۹۱-۱۹۲.</ref> اعراب در [[دوران جاهلیت]] چشم‌زخم را منحصر در اثر چشم آدمی نمی‌دانستند آن را نتیجه نگاه برخی حیوانات نیز می‌پنداشتند<ref> نک: جاحظ، کتاب الحیوان، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق، ج۲، ص۱۳۱-۱۳۲.</ref> آنان برای در امان ماندن از چشم‌زخم از تدابیر مختلفی استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه هنگامی که تعداد شتران کسی به ۱۰۰۰ می‌رسید یک چشم بهترین شتر خود را کور می‌کرد.<ref>جاحظ، کتاب الحیوان، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق، ج۱، ص۱۷.</ref> البته پیش از اعراب دو سنت سامی‌ و هندو آریایی‌ این باورها را داشتند.<ref>نک: وسترمارک، ص۵۵-۵۸.</ref>
== پانویس==
== پانویس==
{{پانویس۲}}
{{پانویس۲}}
== منابع ==
== منابع ==
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
{{ستون}}
*فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، داراحیاء العربی، بیروت، ۱۴۲۰ق.
* ملاصدار، محمد بن ابراهیم، شرح اصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۸۳ش.
* طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.
* معرفت، محمدهادی، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم، مؤسسة التهمید، ۱۳۸۸ش-۱۴۳۰ق.
*کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاربعه، ۱۴۰۷ق.
* کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح الکبیر، قم، دارالرضی، ۱۴۰۵ق.
*امام سجاد، الصحیفه السجادیه، قم، دفتر نشر الهادی، ۱۳۷۶ق.
* [http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2013%5C04%5C04-20%5C20-10-42.htm مشیری تفرشی، منیژه، راه‌های مختلف فع چشم‌زخم از نظر عامه مردم، روزنامه اطلاعات ۳۱ فروردین ۱۳۹۲ شماره ۲۵۵۷۰]‏
* ابن حنبل، مسندالامام احمد بن حنبل، بیروت، دارصادر.
* ابن حنبل، مسندالامام احمد بن حنبل، بیروت، دارصادر.
* حییم شختر و دیگران، واژه‌های فرهنگ یهود، ترجمه: منشه امیر و دیگران، تال آویو، انجمن جوامع یهودی، ۱۹۷۷م.
* ابن سینا، الاشارات و التنبیهات مع الشرح لنصرالدین طوسی و شرح الشرح لقطب الدین رازی، تهران، ۱۴۰۳ق
* امام سجاد، الصحیفه السجادیه، قم، دفتر نشر الهادی، ۱۳۷۶ق.
* جاحظ، عمرو بن بحر، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق/۱۹۶۵-۱۹۶۹م.
* حییم شختر و دیگران، واژه‌های فرهنگ یهود، ترجمه: منشه امیر و دیگران، تال‌آویو، انجمن جوامع یهودی، ۱۹۷۷م.
* سعدی، مصلح بن عبدالله، بوستان سعدی، چاپ غلامحسین یوسفی، تهران، ۱۳۶۳ش.
* سعدی، مصلح بن عبدالله، بوستان سعدی، چاپ غلامحسین یوسفی، تهران، ۱۳۶۳ش.
* شریف رضی، محمد بن حسن، المجازات النبویه،قم، درالحدیث، ۱۴۲۲ق-۱۳۸۰ش.
* شوکانی، محمد، نیل الاوطار من احادیث سیدالاخیار، شرح منتقی الاخبار، بیروت، ۱۹۷۳م.
* شوکانی، محمد، نیل الاوطار من احادیث سیدالاخیار، شرح منتقی الاخبار، بیروت، ۱۹۷۳م.
* جاحظ، عمرو بن بحر، کتاب الحیوان، چاپ عبدالسلام محمد هارون، مصر، ۱۳۸۵-۱۳۸۹ق/۱۹۶۵-۱۹۶۹م.
* طبرسی، حسن بن فضل، مکارم الاخلاق، قم، الشریف الرضی، ۱۴۱۲ق/۱۳۷۰ش.
* شریف رضی، محمد بن حسن، المجازات النبویه، چاپ طه محمد زینی، قاهره، ۱۹۶۸م.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق: احمد قصیر عاملی، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
* فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، داراحیاء العربی، بیروت، ۱۴۲۰ق.
* کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح الکبیر، قم، دارالرضی، ۱۴۰۵ق.
* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الاربعه، ۱۴۰۷ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ۱۴۰۳ق.
* طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه: محمدجواد بلاغی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۲ش.
* [http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2013%5C04%5C04-20%5C20-10-42.htm مشیری تفرشی، منیژه، راه‌های مختلف فع چشم‌زخم از نظر عامه مردم، روزنامه اطلاعات ۳۱ فروردین ۱۳۹۲ شماره ۲۵۵۷۰‏.]
 
* معرفت، محمدهادی، شبهات و ردود حول القرآن الکریم، قم، مؤسسة التهمید، ۱۳۸۸ش-۱۴۳۰ق.
* (79) Bess Allen Donaldson, The wild rue: a study of Muhammadan magic and folklore in Iran, London 1938, repr. New York 1973;
* ملاصدار، محمد بن ابراهیم، شرح اصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۸۳۳ش.
(91) Edward Westermarck, Pagan survivals in Mohammedan civilisation, Amsterdam 1973;
{{چپ‌چین}}
 
* Bess Allen Donaldson, The wild rue: a study of Muhammadan magic and folklore in Iran, London 1938, repr. New York 1973.
* Edward Westermarck, Pagan survivals in Mohammedan civilisation, Amsterdam 1973.
{{پایان چپ‌چین}}
{{پایان}}
== پیوند به بیرون==
== پیوند به بیرون==
*منبع اصلی [http://lib.eshia.ir/23019/1/5497 دانشنامه جهان اسلام] همراه با تلخیص و اضافات.
*منبع اصلی [http://lib.eshia.ir/23019/1/5497 دانشنامه جهان اسلام] همراه با تلخیص و اضافات.