سخن‌چینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''سخن‌چینی''' یا '''نَمیمه'''  یا '''نَمّامی''' از [[گناهان کبیره]] به معنای بازگو کردن سخنان فردی نزد دیگران با هدف بر هم زدن روابط دوستانه آنان است. سخن‌چینی از گناهان مربوط به زبان است و در [[قرآن]] و [[روایات]] نکوهش شده است. این عمل غالبا با برخی دیگر از رذایل اخلاقی همچون [[غیبت]] و [[تهمت]] همراه است و از برخی از آنها مانند [[حسادت]] نشأت می‌گیرد. قتل نفس و ذلت و خواری از پیامدهای دنیوی و محرومیت از [[بهشت]] از پیامدهای اخروی آن بیان شده است.

سخن‌چینی به معنای بازگو کردن سخنان فردی نزد دیگری به قصد بر هم زدن روابط دوستانه آنان است؛ البته سخن‌چينى به گفتار محدود نمى‌شود و نوشتن يا اشاره را نيز در برمى‌گيرد؛ همچنین پرده‌برداشتن از چیزهایی که شخص علاقه به آشکارشدنشان ندارد را سخن‌چینی می‌گویند.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۷؛ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۲۷۴.</ref> کسی که به قصد بر هم زدن روابط دوستانه اشخاص، سخن هر یک را نزد دیگری بازگو می‌کند، سخن‌چین یا نمَّام نام دارد. سخن‌چینی در مواردی با افشای سر، [[تهمت]]، [[نفاق]]، [[حسادت]]، [[دروغ]] و [[غیبت]] همراه است.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۸. </ref>

در لغت‌نامه دهخدا خبرکشی<ref> دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه خبرکش، ۱۳۷۷ش، ج۶، ص۹۵۰۸ </ref> و خبرچینی<ref> دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه خبرچین، ۱۳۷۷ش، ج۶، ص۹۵۰۶.</ref>به سخن‌چینی معنا شده است.

[[سعایت]] نوعی سخن‌چینی است. اگر سخن دیگران را نزد کسی که از او می‌ترسند(مانند پادشاهان) بازگو کنند، سعایت نامیده می‌شود.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۹.</ref> [[نراقی اول|نراقی]] سعایت را بدترین نوع سخن‌چینی و [[گناه]] آن را از انواع دیگر نمیمه بیشتر دانسته و بر این باور است که از [[طمع]] و [[حسد]] ناشی می‌شود.<ref>نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۳ق، ج۲، ص۲۷۹.</ref>

واژه نمیم یکبار در [[قرآن]] به کار رفته است. در [[سوره قلم]] پیروی از سخن‌چین نهی شده است.<ref>قلم، ۱۱.</ref> گفته‌اند: منظور از هُمَزَه در [[آیه]] نخست [[سوره همزه|سوره هُمَزَه ]] سخن‌چین است؛<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۵.</ref> همچنین برخی از مفسران تعبیر قرآنی [[حمالة الحطب]] درباره همسر [[ابولهب]] را کنایه از سخن‌چینی او دانسته‌اند.<ref>شیخ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، ج۱۰، ص۴۲۸.</ref>  

برخی از عالمان اخلاق، سخن‌چین را از مصادیق کسانی دانسته‌اند که در آیه ۲۷ بقره{{یادداشت|الَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهْدَ اللَّـهِ مِن بَعْدِ مِيثَاقِهِ وَيَقْطَعُونَ مَا أَمَرَ اللَّـهُ بِهِ أَن يُوصَلَ وَيُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ ۚ أُولَـٰئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ ﴿۲۷﴾}}و ۴۲ شوری{{یادداشت| إِنَّمَا السَّبِيلُ عَلَى الَّذِينَ يَظْلِمُونَ النَّاسَ وَيَبْغُونَ فِي الْأَرْ‌ضِ بِغَيْرِ‌ الْحَقِّ ۚ أُولَـٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿٤٢﴾}} از آنان مذمت شده است.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۹</ref>

سخن‌چینی در روایات به عنوان یکی از رذایل اخلاقی و [[گناهان کبیره]] نکوهش شده است. [[کلینی]] در [[الکافی|کافی]] سه روایت را ذیل باب النمیمة آورده است. در این روایات از سخن‌چین به عنوان بدترین افراد و همچنین محرومان از [[بهشت]] نام برده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۲، ص۳۶۹.</ref> برخی از روایات سخن‌چینی را یکی از عوامل [[عذاب قبر]] بیان کرده‌اند؛<ref>ابن شعبه حرانی، تحف العقول، ۱۴۰۴ق، ص۱۴.</ref> در برخی دیگر هم تمایل به آن از ویژگی‌های [[منافق]] معرفی شده است.<ref> امام صادق(منسوب)، مصباح الشریعه، ۱۴۰۰ق، ص۱۴۵.</ref>

در کتاب‌های اخلاقی از سخن‌چینی، ذیل [[رذایل اخلاقی]] و گناهان مربوط به زبان (آفات زبان) بحث می‌شود؛<ref>ر.ک: فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۵-۲۸۰.</ref>همچنین در کتاب‌های فقهی، از آن در بخش‌های حدود و [[تعزیرات]]<ref>[http://lib.eshia.ir/10114/3/549 علامه حلی، قواعد الاحکام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۵۴۹.]</ref> و [[مکاسب محرمه]] سخن به میان آمده است.<ref> [http://lib.eshia.ir/10088/22/73 نجفی، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۲۲، ص۷۳.]</ref>

سخن‌چینی از [[گناهان کبیره]] و [[حرام]] است.<ref>نجفی، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۱۳، ص۳۱۰.</ref> [[حسن بن محمد دیلمی|دیلمی]] در [[ارشاد القلوب]] [[گناه]] آن را از گناه [[غیبت]] بزرگتر شمرده است.<ref>دیلمی، ج۱، ارشاد القلوب، ض۱۱۸.</ref>  [[علامه حلی]] گفته است که فرمانده جنگ نباید سخن‌چین را به جنگ ببرد و اگر نمام در جنگ شرکت کرد، از غنائم سهمی به او نمی‌گیرد.<ref>[http://lib.eshia.ir/10075/9/51 علامه حلی، تذکرة الفقهاء، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۹، ص۵۱].</ref>

از نظر فقهای شیعه، به دست آوردن مال به وسیله سخن‌چینی حرام است؛<ref> [http://lib.eshia.ir/10088/22/73 نجفی، جواهر الکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۲۲، ص۷۳.]</ref> همچنین اگر کسی به دیگری نسبت سخن‌چینی دهد، حکم او [[تعزیر]] است.<ref>[http://lib.eshia.ir/10114/3/549 علامه حلی، قواعد الاحکام، مؤسسة النشر الاسلامی، ج۳، ص۵۴۹.]</ref>

در برخی موارد سخن‌چینی جایز است؛ از جمله سخن‌چینی میان نیروهای دشمن به منظور ایجاد اختلاف‌ بین آنان.<ref> نجفی، جواهرالکلام، داراحیاء التراث العربی، ج۲۲، ص۷۳.</ref>

*هرزه‌گویی؛<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۷؛ نراقی، جامع السعادات، ۱۳۸۳ق، ج۲، ۲۷۴-۲۷۵.</ref>

* [[عذاب قبر]]: [[ابن عباس]] روایت کرده است که یک سوم [[عذاب قبر]] مربوط به سخن‌چینی است.<ref>علامه مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۲۴۵.</ref>

* عدم [[استجابت دعا]]: به گزارش [[کعب الاحبار]]، [[بنی‌اسرائیل]] دچار قحطی شدند. [[حضرت موسی]] چندین بار از خدا تقاضای باران کرد؛ اما خدا درخواست او را اجابت نمی‌کرد. خدا به موسی [[وحی]] کرد در میان شما سخن‌چینی هست که تا زمانی که بر سخن‌چینی خود اصرار کند، پاسخ شما را نمی‌دهم. موسی از خدا خواست تا سخن‌چین را به او معرفی کند. خداوند فرمود: من شما را از سخن‌چینی نهی می‌کنم؛ چگونه خودم سخن‌چینی کنم؟<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۶.</ref>

* ذلت و خواری: نقل شده است که سخن‌چینی بر [[دروغ]]، [[حسد]] و [[نفاق]] استوار است و اجاقی است که با آتش آن ذلت و خواری می‌پزند.<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۹.</ref>

* ایجاد کینه و اختلاف: از [[حضرت علی(ع)]] روایت شده است که از سخن‌چینی بپرهیزید؛ زیرا بذر [[کینه]] را می‌افشاند و بین خدا و مردم فاصله می‌اندازد.<ref>تمیمی آمدی، غررالحکم، ۱۴۱۰ق، ص۱۶۷.</ref>

* دشمن داشتن او<ref>فیض کاشانی، المحجة البیضاء، موسسة النشر الاسلامی، ج۵، ص۲۷۷-۲۷۸.</ref>

|میان دو کس جنگ چون آتش است |سخن‌چین بدبخت هیزم‌کش است<ref>[http://ganjoor.net/saadi/golestan/gbab8/sh10/ سعدی، گلستان، باب هشتم در آداب صحبت کردن.]</ref>}}

* ابن شعبه حرانی، تحف‌العقول، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۴ق/۱۳۶۳ش.

* تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد، غررالحکم و دررالکلم، تصحیح: سید‌مهدی رجائی، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۱۰ق.

* علامه مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

* فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، تصحیح: علی‌اکبر غفاری، قم، موسسة النشر الاسلامی، بی‌تا.