کافر ذمی: تفاوت میان نسخه‌ها

غیرمسلمانانی که در جامعه اسلامی زندگی می‌کنند و تابعیت دولت اسلامی را پذیرفته و به قواعد شهروندی تن داده‌اند، کافر ذمّی نامیده می‌شوند. ذمّه به‌معنای تعهد و ضمانت است و ذمّی، کافری است که به رعایت قوانین کشور اسلامی، تعهد سپرده و آنها را پذیرفته است.<ref>عزیزان، حقوق و تکالیف شهروندان غیر مسلمان‌ در‌ جامعه اسلامی، ۱۳۹۲ش.</ref> به گفته فقیهان مسلمان، کافر ذمی [[اهل کتاب]] را شامل می‌شود؛ یعنی یهودیان و مسیحیان. همچنین کسانی که آسمانی‌بودن دینشان مشکوک است، اما اهل کتاب محسوب می‌شوند؛ مانند زرتشتیان.<ref>نجفی، جواهرالکلام، ۱۴۰۴ق، ج۲۱، ص۲۲۷، ۲۲۸؛ محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۲۹۸.</ref>

ذِمّه قراردادی است که میان دولت اسلامی حاکم و [[اهل کتاب]] منعقد می‌شود و بر اساس آن دو طرف توافق می‌کنند که اهل کتاب همچنان بر دین خود باقی بمانند و در عوض شرایط دولت اسلامی را بپذیرند.<ref>سلیمی، عبدالحکیم، اقلّیت‌ها و حقوق آن‌ها در اسلام، فصلنامه معرفت، شماره ۹۳، ۱۳۸۴.</ref> به‌فتوای فقیهان، در آن، اهل‌کتاب باید به شش چیز پایبند باشند: پرداخت جزیه، عدم جنگ با مسلمانان و کمک به دشمنانشان، آزار نرساندن به مسلمانان، تظاهر نکردن به محرمات اسلامی، عدم احداث معبد مانند کلیسا و ناقوس نزدن، اجرای احکام اسلامی برآن‌ها.<ref>محقق حلی، شرایع‌الاسلام، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۳۰۰-۳۰۱.</ref>

در مقابل، دولت اسلامی متعهد می‌شود که طرف دیگر قرارداد ذمه را در کنف حمایت خود بگیرد و از آن‌ها دفاع کند.<ref>سلیمی، عبدالحکیم، اقلّیت‌ها و حقوق آن‌ها در اسلام، فصلنامه معرفت، شماره ۹۳، ۱۳۸۴.</ref> در دوران معاصر با توجه به مفهوم حقوق شهروندی در قوانین کشورها، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نسبت به قرارداد ذمه مسکوت است و اجرا نمی‌شود.<ref>ناصری مقدم، تحوّل‌پذیری قرارداد ذمّه با پیدایش حقوق شهروندی مُدرن، ۱۳۹۵ش.</ref>

جان، مال، ناموس، معابد، شخصیت و آبروی غیر مسلمانانی که در جامعه اسلامی زیست می‌کنند، محفوظ است و هیچ مسلمانی حق ندارد به صرف اختلاف عقیدتی با غیر مسلمانان، به حریم آنان تجاوز کند. [[پیامبر اسلام(ص)]] در قراردادی که با مسیحیان [[نجران]] منعقد کردند، متعهد شدند که جان، مال، اراضی و عقاید آنان از هر گزندی مصون خواهد ماند. همچنین خانواده‌ها و معابد آنان و آنچه تحت تملک دارند، در امان خواهند بود. هیچ کشیش یا راهبی از کلیسا یا صومعه اخراج نخواهد شد و هیچ کشیشی از شغل روحانی خود برکنار نخواهد گشت و هیچگونه تحمیل و یا تحقیری بر آنها انجام نخواهد گرفت. اراضی آنان به وسیله لشگریان اشغال نخواهد گردید... مادامی که اهالی نجران بر این پیمان وفادار و پایدار بمانند، هیچ نیرویی متعرّض آنان نخواهد بود.<ref>عزیزان، حقوق و تکالیف شهروندان غیر مسلمان‌ در‌ جامعه اسلامی، ۱۳۹۲ش.</ref>

غیر مسلمانانی که در جامعه اسلامی زندگی میکنند، از لحاظ قضایی از حقوقی برخوردارند احکام حقوقی و قضایی ادیان الهی برای پیروانشان معتبر و محترم است و اسلام آنها را به‌رسمیت شناخته است. آنان میتوانند با مراجعه به محاکم قانونی، خواستار رفع خصومت بر اساس احکام مذهبی خود باشند و یا اینکه بر اساس احکام اسلام، بین آنان قضاوت شود.<ref>سلیمی، اقلّیت‌ها و حقوق آن‌ها در اسلام، ۱۳۸۴ش.</ref>

بر اساس فتوای مشهور فقیهان شیعه [[دیه]] کفار ذمی یا [[اهل کتاب]] هشتصد درهم است. در دوران معاصر نیز برخی از فقهاء با این دیدگاه هم‌رأی نستند و دیه اهل کتابی را که شهروندان نظام اسلامی محسوب می‌شوند، مساوی دیه مسلمانان می‌دانند. [[آیت الله خامنه‌ای]]، [[آیت الله مکارم شیرازی]] و [[آیت الله معرفت]] از جمله این افراد هستند در حال حاضر و بر اساس قوانین [[جمهوری اسلامی ایران]] دیه اقلیت‌های دینی به‌اندازه دیه مسلمان تعیین شده است.<ref>عزیزان، حقوق و تکالیف شهروندان غیر مسلمان‌ در‌ جامعه اسلامی، ۱۳۹۲ش.</ref>

اختیار کلیه اموال و دارایی‌های غیر مسلمانان با خود آنان است و مالکیت آنها نسبت به اموالشان معتبر است. حتی چیزهایی مانند [[شراب]] و [[خوک]] که در فرهنگ اسلامی، فاقد ارزش مالی هستند، تا وقتی در اختیار آنهاست، مالیت دارد و در صورتی که فرد مسلمانی موجب اتلاف یا نقص آنها شود، باید خسارت وارده را جبران کند.<ref>علیشاهی قلعه جوقی، پژوهشی در اباحه اموال کافران حربی از نگاه فقه شیعه، ۱۳۹۲ش.</ref>