اعجاز علمی قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح جزئی در متن و اصلاح درجه‌بندی: شیوه‌نامه ارجاع و جامعیت
P.motahari (بحث | مشارکتها) (←پیشینه: لینک آسمان‌های هفت‌گانه) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (اصلاح جزئی در متن و اصلاح درجه‌بندی: شیوه‌نامه ارجاع و جامعیت) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
'''اعجاز علمی قرآن''' نظریه‌ای که با تطبیق مطالب [[قرآن]] با یافته‌های علوم تجربی، در پی اثبات [[اعجاز قرآن| | '''اعجاز علمی قرآن'''، نظریه‌ای که با تطبیق مطالب [[قرآن]] با یافته‌های علوم تجربی، در پی اثبات [[اعجاز قرآن|معجزه بودن]] قرآن است. بنا بر نظریه اعجاز علمی قرآن، این کتاب از حقایقی در زمینه علوم، به ویژه علوم تجربی سخن گفته است که در عصر نزول قرآن کشف نشده و از آنجا که بیان چنین حقایق علمی در آن زمان از توان انسان بیرون بوده، باید قرآن را معجزه [[پیامبر اسلام(ص)]] و کتابی از سوی [[خداوند]] دانست. اشاره قرآن به مسائلی چون حرکت وضعی و انتقالی زمین، پیدایش حیات از آب، نیروی جاذبه زمین و زوج بودن گیاهان و جانوران، نمونه‌های اعجاز علمی قرآن کریم دانسته شده است. | ||
محمد بن احمد اسکندرانی، [[رشید رضا]] و [[طنطاوی]]، نخستین مسلمانانی بوده‌اند که در این زمینه تألیفاتی داشته‌اند. پیشگامان این مسئله در ایران نیز [[محمدتقی شریعتی]]، [[سید محمود طالقانی]] و [[مهدی بازرگان]] بوده‌اند. | |||
برخی از عالمان [[مسلمان]] | برخی از عالمان [[مسلمان]] با [[تفسیر]] علمی قرآن مخالف‌اند و بر این باورند که نظریه‌های علمی همواره در معرض تغییر و تحول و ابطال قرار دارند و در صورت ابطال نظریه‌ها، قرآن نیز زیر سؤال می‌رود. اما موافقان، تطبیق آیات قرآن بر یافته‌های علوم تجربی را راهی برای اثبات حقانیت قرآن می‌دانند. | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
[[تفسیر]] علمی قرآن در [[جهان اسلام]] پیشینه‌ای دراز دارد. گفته‌اند نخستین بار [[ابن سینا]](۳۷۰-۴۲۸ق) با تطبیق برخی از گزاره‌های [[فلسفه|فلسفی]] با آیات قرآن، تلاش کرد تفسیری علمی از برخی [[آیه|آیات]] ارائه دهد؛ [[فخر رازی]](۵۴۴-۶۰۶ق) نیز عبارت قرآنی «سَبعَ سَماوات»([[آسمان‌های هفت‌گانه]]) را بر سیارات هفت‌گانه که در دانش نجوم یونان باستان اثبات شده بود، تطبیق داد؛<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۶.</ref> | [[تفسیر]] علمی قرآن در [[جهان اسلام]] پیشینه‌ای دراز دارد. گفته‌اند نخستین بار [[ابن سینا]] (۳۷۰-۴۲۸ق) با تطبیق برخی از گزاره‌های [[فلسفه|فلسفی]] با آیات قرآن، تلاش کرد تفسیری علمی از برخی [[آیه|آیات]] ارائه دهد؛ [[فخر رازی]] (۵۴۴-۶۰۶ق) نیز عبارت قرآنی «سَبعَ سَماوات» ([[آسمان‌های هفت‌گانه]]) را بر سیارات هفت‌گانه که در دانش نجوم یونان باستان اثبات شده بود، تطبیق داد؛<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۶.</ref> با این حال اثبات [[اعجاز]] علمی قرآن به قرن اخیر برمی‌گردد که به دلیل کشفیات جدید در علوم تجربی، تفسیر علمی قرآن مورد توجه بسیاری قرار گرفت.<ref>معارف، «جایگاه اعجاز علمی قرآن در تفسیر نوین»، ص۸۳، ۸۴.</ref> | ||
بسیاری از [[مفسران]] و دانشمندان [[شیعه]] و [[سنی]] تلاش کردند اعجاز علمی قرآن را اثبات کنند<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۳۰.</ref> و کتاب‌های فراوانی در زمینه تفسیر علمی قرآن و اعجاز آن نگارش یافت.<ref>معارف، «جایگاه اعجاز علمی قرآن در تفسیر نوین»، ص۸۳، ۸۴.</ref> محمد بن احمد اسکندرانی، [[رشید رضا]] و [[طنطاوی]] از نخستین کسانی‌اند که در این زمینه آثاری را منتشر کرده‌اند.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۲و۱۳.</ref> پیشگامان این مسئله در ایران نیز [[محمدتقی شریعتی]]، [[سید محمود طالقانی]] و [[مهدی بازرگان]] بوده‌اند.<ref>پورحسن، «نقد و بررسی روش تفسیر علمی قرآن»، ص۹۰و۹۱.</ref> | |||
محمد بن احمد اسکندرانی، [[رشید رضا]] و [[طنطاوی]] از نخستین کسانی‌اند که در این زمینه | |||
== نظریه و استدلال == | == نظریه و استدلال == | ||
بنا بر نظریه اعجاز علمی قرآن، این کتاب از حقایقی در زمینه علوم، به ویژه علوم تجربی سخن گفته است که در عصر نزول [[قرآن]] کشف نشده | بنا بر نظریه اعجاز علمی قرآن، این کتاب از حقایقی در زمینه علوم، به ویژه علوم تجربی سخن گفته است که در عصر نزول [[قرآن]] کشف نشده بود. به‌علاوه، بر خلاف بسیاری از کتاب‌های علمی که با گذر زمان نظریه‌های آنها ابطال می‌شود، قرآن دربرگیرنده مطالب علمی‌ای است که هیچ‌گاه نقض نشده است. از آنجا که بیان چنین حقایق علمی در آن زمان، از توان انسان بیرون بوده است، باید قرآن را معجزه [[پیامبر اسلام(ص)]] و کتابی از سوی [[خداوند]] دانست.<ref>برومند، «بررسی و نقد توجیه علمی اعجاز قرآن»، ص۷۶-۷۷.</ref> | ||
===نمونه‌های اعجاز علمی قرآن=== | ===نمونه‌های اعجاز علمی قرآن=== | ||
[[مفسران]] مطالب علمی فراوانی را به قرآن نسبت داده و اعجاز علمی آن به شمار | [[مفسران]]، مطالب علمی فراوانی را به قرآن نسبت داده و اعجاز علمی آن به شمار آورده‌اند؛ از جمله حرکت وضعی و انتقالی زمین، پیدایش حیات از آب، نیروی جاذبه زمین، زوج بودن گیاهان و جانوران، و گردش کرات در مدارهای معین.<ref>معارف، «جایگاه اعجاز علمی قرآن در تفسیر نوین»، ص۸۷.</ref> | ||
برخی از | برخی از آیاتی که از در اثبات اعجاز علمی قرآن مورد استفاده قرار گرفته‌اند، عبارتند از: | ||
*'''وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کلَّ شَیءٍ حَی''': «هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم»(انبیاء، آیه ۳۰) | *'''وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کلَّ شَیءٍ حَی''': «هر چیز زنده‌ای را از آب پدید آوردیم»(انبیاء، آیه ۳۰) | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۴: | ||
*'''وَمِن کلِّ الثَّمَرَ‌اتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَینِ اثْنَینِ''': «و از هر گونه میوه‌ای در آن، جفت جفت قرار داد.» (رعد، آیه ۳) | *'''وَمِن کلِّ الثَّمَرَ‌اتِ جَعَلَ فِیهَا زَوْجَینِ اثْنَینِ''': «و از هر گونه میوه‌ای در آن، جفت جفت قرار داد.» (رعد، آیه ۳) | ||
به نوشته [[تفسیر نمونه]]، | به نوشته [[تفسیر نمونه]]، زوج بودن برخی از گیاهان، در گذشته شناخته شده بود، اما تنها در اواسط قرن هجدهم میلادی، دانشمندان علوم تجربی، کشف کردند که این قانونی کلی است و درباره همه گیاهان صدق می‌کند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۱۰، ص۱۱۹-۱۲۰.</ref> | ||
* '''ثُمَّ اسْتَوَیٰ إِلَی السَّمَاءِ وَهِی دُخَانٌ''': «سپس آهنگ [آفرینش] آسمان کرد، و آن بخاری بود.(فصلت، آیه ۱۱) | * '''ثُمَّ اسْتَوَیٰ إِلَی السَّمَاءِ وَهِی دُخَانٌ''': «سپس آهنگ [آفرینش] آسمان کرد، و آن بخاری بود.(فصلت، آیه ۱۱) | ||
برخی از مفسران گفته‌اند که این آیه نظریه [[مهبانگ]](انفجار بزرگ) درباره پیداش جهان را بیان می‌کند؛ آنها بر این باورند که بخاری که آیه از آن سخن گفته است، همان توده بزرگ بخار است که به گفته دانشمندان بر اثر انفجار بزرگ به وجود آمده بود.<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۹۷-۱۰۰.</ref> | برخی از مفسران گفته‌اند که این آیه نظریه [[مهبانگ]] (انفجار بزرگ) درباره پیداش جهان را بیان می‌کند؛ آنها بر این باورند که بخاری که آیه از آن سخن گفته است، همان توده بزرگ بخار است که به گفته دانشمندان بر اثر انفجار بزرگ به وجود آمده بود.<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۹۷-۱۰۰.</ref> | ||
*'''وَمَن یرِ‌دْ أَن یضِلَّهُ یجْعَلْ صَدْرَ‌هُ ضَیقًا حَرَ‌جًا کأَنَّمَا یصَّعَّدُ فِی السَّمَاءِ''': «و هر که را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ می‌گرداند؛ چنانکه گویی به زحمت در آسمان بالا می‌رود.»(انعام، آیه ۱۲۵) | *'''وَمَن یرِ‌دْ أَن یضِلَّهُ یجْعَلْ صَدْرَ‌هُ ضَیقًا حَرَ‌جًا کأَنَّمَا یصَّعَّدُ فِی السَّمَاءِ''': «و هر که را بخواهد گمراه کند، دلش را سخت تنگ می‌گرداند؛ چنانکه گویی به زحمت در آسمان بالا می‌رود.»(انعام، آیه ۱۲۵) | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۵: | ||
==نقدها== | ==نقدها== | ||
مخالفان تفسیر علمی [[قرآن]] | مخالفان تفسیر علمی [[قرآن]] می‌گویند: قرآن کتاب هدایت است و نباید از آن انتظار داشت که نظریه‌های علمی و قوانین فیزیک و شیمی را بیان کند. آنها بر این باورند که نظریه‌های علمی همواره در معرض تغییر و تحول و ابطال قرار دارند و در صورت ابطال نظریه‌ها، قرآن زیر سؤال می‌رود. در مقابل موافقان استدلال کرده‌اند که تطبیق یافته‌های علمی با [[آیه|آیات]] قرآن، منافاتی با کتاب هدایت بودن آن ندارد؛ به‌عکس، نشان‌دادن حقایق علمی قرآن، حقانیت آن را اثبات کرده و به هدایتگری آن کمک می‌کند.<ref>برومند، «بررسی و نقد توجیه علمی اعجاز قرآن»، ص۷۷-۷۸.</ref> | ||
میان موافقان تفسیر علمی قرآن هم اختلاف نظر هست: برخی بر این باورند که همه علوم در قرآن وجود دارد و تلاش کرده‌اند دانش‌هایی چون پزشکی، ریاضیات، هندسه، جبر و نجوم را از آن استخراج کنند؛<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۴۷-۴۹.</ref> [[طنطاوی]]، محمد عبدالنعیم الجمال، محمد بن احمد اسکندرانی و | میان موافقان تفسیر علمی قرآن هم اختلاف نظر هست: برخی بر این باورند که همه علوم در قرآن وجود دارد و تلاش کرده‌اند دانش‌هایی چون پزشکی، ریاضیات، هندسه، جبر و نجوم را از آن استخراج کنند؛<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۴۷-۴۹.</ref> [[طنطاوی]]، محمد عبدالنعیم الجمال، محمد بن احمد اسکندرانی و سید احمدخان هندی از این دسته هستند.<ref>پورحسن، «نقد و بررسی روش تفسیر علمی قرآن»، ص۹۰.</ref> | ||
گروه دیگری از آنها معتقدند دسته نخست، در زمینه [[تفسیر]] علمی، افراط کرده و بدون رعایت روش‌های علمی تفسیر، نظریه‌های علوم تجربی را به قرآن تحمیل کرده‌اند. به باور اینان قرآن از همه علوم سخن نگفته است، اما در برخی از آیات قرآن حقایقی بیان شده است که دانشمدان علوم تجربی قرن‌ها بعد آنها را کشف کرده‌اند. این آیات نشان‌دهنده اعجاز علمی قرآن هستند.<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۴۷-۴۹.</ref> سید قطب، [[رشید رضا]]، محمدتقی شریعتی، [[ | گروه دیگری از آنها معتقدند دسته نخست، در زمینه [[تفسیر]] علمی، افراط کرده و بدون رعایت روش‌های علمی تفسیر، نظریه‌های علوم تجربی را به قرآن تحمیل کرده‌اند. به باور اینان قرآن از همه علوم سخن نگفته است، اما در برخی از آیات قرآن حقایقی بیان شده است که دانشمدان علوم تجربی قرن‌ها بعد آنها را کشف کرده‌اند. این آیات نشان‌دهنده اعجاز علمی قرآن هستند.<ref>رضایی اصفهانی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، ۱۳۸۸ش، ص۴۷-۴۹.</ref> سید قطب، [[رشید رضا]]، محمدتقی شریعتی، [[سید محمود طالقانی]] و مهدی بازرگان از این گروهند.<ref>پورحسن، «نقد و بررسی روش تفسیر علمی قرآن»، ص۹۰-۹۱.</ref> | ||
[[علامه طباطبایی]]، در مقدمه [[المیزان]]، تفسیر علمی قرآن را تحمیل نظریه‌های علوم تجربی بر قرآن دانسته و آن را تطبیق نامیده است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ص۶-۹.</ref> | [[علامه طباطبایی]]، در مقدمه [[المیزان]]، تفسیر علمی قرآن را تحمیل نظریه‌های علوم تجربی بر قرآن دانسته و آن را تطبیق نامیده است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ص۶-۹.</ref> | ||
==کتاب‌شناسی== | ==کتاب‌شناسی== | ||
کتاب‌ها و مقالات و نشریات علمی فراوانی در زمینه تفسیر علمی قرآن انتشار یافته است.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۳.</ref> سه کتاب | کتاب‌ها و مقالات و نشریات علمی فراوانی در زمینه تفسیر علمی قرآن انتشار یافته است.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۳.</ref> سه کتاب «کشف الأسرار النورانیة القرآنیة»، «البراهين البينات في بيان حقائق الحيوانات»، و «تبيان الأسرار الربانية في النباتات والمعادن والخواص الحيوانية»، از محمد بن احمد اسکندرانی و المنار نوشته [[رشید رضا]] و [[جواهر القرآن]] طنطاوی، نخستین تفسیرهای علمی از قرآن هستند.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۲.</ref> [[تفسیر نوین]] نوشته [[محمدتقی شریعتی]] نیز از کتاب‌های برجسته در این زمینه دانسته شده که تلاش کرده با دوری از افراط، نمونه‌هایی از اعجاز قرآن را نشان دهد.<ref>معارف، «جایگاه اعجاز علمی قرآن در تفسیر نوین»، ص۸۴.</ref> | ||
[[محمدهادی معرفت]] هم در جلد ششم [[التمهید فی علوم القرآن|التمهید]]، به این موضوع پرداخته است.<ref>رضایی، | [[محمدهادی معرفت]] هم در جلد ششم [[التمهید فی علوم القرآن|التمهید]]، به این موضوع پرداخته است.<ref>رضایی، «منبع‌شناسی اعجاز علمی قرآن»، ص۲۰۴.</ref> | ||
برخی دیگر از مهم‌ترین کتاب‌ها در این زمینه عبارت است از: | برخی دیگر از مهم‌ترین کتاب‌ها در این زمینه عبارت است از: | ||
*پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، محمدعلی رضایی اصفهانی | *پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، محمدعلی رضایی اصفهانی | ||
*الاعجاز التربوی للقرآن، مصطفی رجب | *الاعجاز التربوی للقرآن، مصطفی رجب | ||
*موسوعة الاعجاز العلمی فی القرآن الکریم والسنة | *موسوعة الاعجاز العلمی فی القرآن الکریم والسنة المطهرة، یوسف الحاج احمد | ||
*الموسوعة العلمیة فی اعجاز القرآن الکریم والسنة | *الموسوعة العلمیة فی اعجاز القرآن الکریم والسنة النبویة، امجد فتحی و هانی بن مرعی القلینی | ||
*موسوعة الذهبیه فی اعجاز القرآن الکریم والسنة | *موسوعة الذهبیه فی اعجاز القرآن الکریم والسنة النبویة، احمد مصطفی متولی | ||
*من الاعجاز العلمی فی القرآن الکریم، دکتر حسن ابوالعینین.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۳.</ref> | *من الاعجاز العلمی فی القرآن الکریم، دکتر حسن ابوالعینین.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۳.</ref> | ||
فصلنامه | فصلنامه «الاعجاز العلمی فی القرآن والسنة»، از جمله نشریات علمی است که در بیش از سی شماره، از اعجاز علمی قرآن در زمینه‌های پزشکی، نجوم، زمین‌شناسی، زیست‌شناسی، ریاضی، اقتصاد، تربیت و جامعه‌شناسی سخن گفته است.<ref>رضایی اصفهانی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، ص۱۳.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۶۵: | خط ۶۴: | ||
*برومند، محمدحسین، «بررسی و نقد توجیه علمی اعجاز قرآن»، مقالات و بررسی‌ها، ش۷۱، ۱۳۸۱ش. | *برومند، محمدحسین، «بررسی و نقد توجیه علمی اعجاز قرآن»، مقالات و بررسی‌ها، ش۷۱، ۱۳۸۱ش. | ||
*پورحسن، قاسم، «نقد و بررسی روش تفسیر علمی قرآن»، پیام جاویدان، ش۶، ۱۳۸۴ش. | *پورحسن، قاسم، «نقد و بررسی روش تفسیر علمی قرآن»، پیام جاویدان، ش۶، ۱۳۸۴ش. | ||
*رضایی، حسن‌رضا، | *رضایی، حسن‌رضا، «منبع‌شناسی اعجاز علمی قرآن»، قرآن وعلم، ش۷، ۱۳۸۹ش. | ||
*رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت، کتاب مبین، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش. | *رضایی اصفهانی، محمدعلی، پژوهشی در اعجاز علمی قرآن، رشت، کتاب مبین، چاپ پنجم، ۱۳۸۸ش. | ||
*رضایی اصفهانی، محمدعلی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، قرآن و علم، ش۷، ۱۳۸۹ش. | *رضایی اصفهانی، محمدعلی، «چیستی و چالش‌های اعجاز علمی قرآن»، قرآن و علم، ش۷، ۱۳۸۹ش. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۴: | ||
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | ||
| ناوبری = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد | | ناوبری = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->دارد | ||
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد--> | | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | ||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | ||
| جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | | جانبداری = <!--دارد، ندارد-->ندارد | ||
| رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | | رسا بودن = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| جامعیت = <!--ندارد، دارد--> | | جامعیت = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد | | زیاده‌نویسی = <!--دارد، ندارد-->ندارد | ||
| تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | | تاریخ خوبیدگی =<!--{{subst:#time:xij xiF xiY}}--> | ||