مقداد بن عمرو: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مقداد بن عمرو'''، معروف به '''مقداد بن اسود''' (درگذشت [[سال ۳۳ قمری|۳۳ق]]) از بزرگان [[صحابه]] [[پیامبر(ص)]] و نخستین [[شیعه|شیعیان]] [[امام علی (ع)]]. مقداد در اوایل [[بعثت]] مسلمان شد و از نخستین افرادی بود که اسلام خود را آشکار کرد. وی در همه جنگ‌های صدر اسلام حضور داشت. از مقداد در کنار [[سلمان فارسی]]، [[عمار بن یاسر]] و [[ابوذر]] به عنوان نخستین [[شیعه|شیعیان]] امام علی(ع) یاد کرده‌اند که در زمان پیامبر(ص) نیز بدین نام شناخته می‌شدند. مقداد پس از رحلت پیامبر(ص)، از [[خلافت|جانشینی]] امام علی(ع) حمایت کرد و با [[ابوبکر]] [[بیعت]] نکرد و از معدود افرادی بود که در تشییع [[حضرت زهرا (س)]] حضور داشت. مقداد را از مخالفان سرسخت خلافت [[عثمان]] برشمرده‌اند. در روایات [[اهل بیت]] از مقداد به نیکی یاد شده است و از کسانی دانسته شده که در زمان [[ظهور امام زمان|ظهور حضرت مهدی(عج)]] [[رجعت]] خواهد کرد. او روایاتی از پیامبر(ص) نقل کرده است.

'''مقداد بن عمرو بن ثعلبه''' معروف به مقداد بن اسود، از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست اما با توجه به اینکه تاریخ‌نگاران سال درگذشت او را ۳۳ق و در ۷۰ سالگی دانسته‌اند.<ref>ابن حجر عسقلانی، الاصابه، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۶۱.</ref> احتمالا ۲۴ سال قبل از بعثت(۳۷ سال قبل از هجرت) به دنیا آمده باشد. سیره نویسان و مورخان، نسب خانوادگی او را تا جد بیستم نام برده‌اند.<ref>ابن حزم‌اندلسی، جمهرة انساب العرب، دارالمعارف، ص۴۴۱. </ref>

نقل شده است در [[حضرموت]]، نزاعی بین مقداد و فردی به نام «ابی شمر بن حجر» رخ داد که به مجروح شدن آن فرد انجامید. پس از این ماجرا مقداد به مکه رفت و با اسود بن عبد بن یغوث زهری هم‌پیمان شد و اسود با مقداد نسبت پدری پیدا کرد. از این رو او را مقداد بن اسود و گاه مقداد زهری خوانده‌اند. ولی پس از نزول آیه «{{حدیث|ادْعُوهُمْ لِآبَائِهِمْ:}}آنان را به [نام‌] پدرانشان بخوانيد»<ref>سوره احزاب، آیه ۵.</ref> مقداد بن عمرو خوانده شد.<ref> ابن حجر عسقلاني، الإصابة، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۶۰؛ مقریزی، امتاع‏ الأسماع، ۱۴۲۰ق، ج۱۲، ص۵۷.</ref>

برای مقداد القابی مانند بهرایی یا بهراوی،<ref>ابن حزم‌اندلسی، جمهرة انساب العرب، دارالمعارف، ص۴۴۱. </ref> کندی و حضرمی و کنیه‌هایی مثل ابومعبد، ابوسعید و ابوالاسود ذکر شده است.<ref>مامقانی، تنقیح المقال، ۱۳۵۲ق، ج۳، ص۲۴۵.</ref>

مقداد در اواخر عمر در «جرف» (منطقه‌ای که در یک‌فرسخی [[مدینه]] به سمت [[شام]] قرار دارد) سکونت داشت و در [[سال ۳۳ق]] در حالی که هفتاد سال از عمرش می‌گذشت، وفات کرد. مسلمانان پیکرش را به مدینه آوردند و [[عثمان بن عفان]] بر او [[نماز میت|نماز]] خواند و او را در [[قبرستان بقیع]] به خاک سپردند.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰، ج۳، ص۱۲۱؛ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۳۴؛ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹م، ج۱، ص۲۰۴؛ زرکلی، الاعلام، ۱۹۸۰م، ج۷، ص۲۸۲.</ref> در شهر وان در کشور [[ترکیه]] قبری به مقداد منسوب است که برخی از دانشمندان آن را مربوط به [[فاضل مقداد]] یا یکی از مشایخ عرب به حساب آورده‌اند.<ref>قمی، منتهی الآمال، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref> طبق نقلی مقداد شخص ثروتمندی بود و وصیّت کرد که ۳۶ هزار درهم از دارایى‌اش را به [[حسنین(ع)]] بدهند.<ref>مزی، تهذيب الكمال، ۱۴۰۰ق، ج۲۸، ص۴۵۲.</ref>

{{جعبه نقل قول | عنوان = | نقل‌قول = پیامبر(ص):{{سخ}} خداوند مرا به دوست داشتن ۴ تن دستور داد و مرا خبر داد که خودش آنها را دوست دارد: [[علی]]، مقداد، [[ابوذر]]، [[سلمان فارسی|سلمان]].|تاریخ بایگانی | منبع = <small>ابن حجر عسقلانی، الإصابة، ۱۹۹۵م/۱۴۱۵ق، ج۶، ص۱۶۱.</small> | تراز = چپ| عرض = 350px | اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#ffeebb| گیومه نقل‌قول = | تراز منبع = چپ}}

وی در [[غزوه بدر]] جزء سواره نظام بود. به اسب وی «سَبحَه» به معنای شناوری می‌گفتند؛ شاید از آن‌جهت که مقداد با کمال شهامت و دلاوری جنگ می‌کرد، به اسبش «سبحه» می‌گفتند.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۳، ص۱۲۰.</ref>  

در [[جنگ احد]] نیز مقداد نقش به سزایی داشت، به طوری که در اواخر نبرد که همه پا به فرار گذاشتند، طبق نقل منابع تاریخی، کسی با پیامبر نماند به جز [[علی (ع)]]، [[طلحه]]، [[زبیر]]، [[ابو دجانه]]، [[عبدالله بن مسعود]] و مقداد.<ref>ابن سعد، طبقات الکبری، ۱۴۱۰، ج۳، ص۱۱۴.</ref> برخی نقل‌ها مقداد را در این جنگ جزو تیراندازان سپاه اسلام نام برده‌اند.<ref>ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۹۷۰م، ج۵، ص۲۴۲.</ref> اما برخی دیگر او را به همراه زبیر فرمانده سواره نظام سپاه اسلام دانسته‌اند.<ref>ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ج۲، ص۱۵۲.</ref>

مقداد در کنار [[سلمان فارسی|سلمان]]، [[عمار بن یاسر|عمار]]، [[ابوذر]] از نخستین [[شیعه|شیعیان]] بودند که در زمان پیامبر(ص) بدین نام شناخته می‌شدند.<ref>ر.ک: نوبختی، فرق الشیعة، ۱۴۰۴ق، ص۱۸.</ref>

پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) و انتخاب شدن [[ابوبکر]] به عنوان [[خلیفه]] و جانشین پیامبر، تعداد‌ اندکی از مسلمانان به علی(ع) وفادار ماندند و با ابوبکر بیعت نکردند؛ از جمله آنان سلمان، ابوذر و مقداد بودند. مقداد در [[ماجرای سقیفه]] شرکت نداشت و به همراه امیرالمومنین (ع) و چند تن از صحابه مشغول غسل دادن پیامبر اسلام (ص) و نماز خواندن بر او بود.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۳۲۸.</ref> طبق روایات، او از معدود کسانى است که بر پیکر [[حضرت زهرا(س)]] نماز گزارد.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۴</ref> برخی منابع او را از اعضای [[شرطة الخمیس]] دانسته‌اند.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۸. </ref>{{یادداشت|«البته در صورتی که شرطة الخمیس در دوران حکومت حضرت علی(ع) شکل گرفته باشد، نمی‌توان مقداد را که سال وفات او ۳۳ق ذکر شده، و آغاز حکومت حضرت علی سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]] بوده، از اعضای آن دانست.»}}  

#پس از آنکه مردم با ابوبکر بیعت کردند، گروهی از [[مهاجر]] و [[انصار]] از بیعت سر باز زدند و به علی بن ابی‌طالب پیوستند که از جمله آنان مقداد بود.<ref>آبی، نثر الدر في المحاضرات، ۱۴۲۴ق، ج۱، ص۲۷۷؛ ابن ابی الحديد، شرح نهج البلاغة، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص ۱۳۷-۱۳۸؛ شیخ صدوق، الخصال، ۱۴۰۳ق، ص۴۶۱-۴۶۵.</ref>

#زمانی که چهل نفر از مردان نزد امام علی(ع) آمدند و گفتند «ما آماده‌ دفاع و حمایت از شماییم»، حضرت به آنان گفت «اگر بر سر قول خود هستید، فردا موی سر خود را بتراشید و نزد من بیایید. روز بعد تنها سلمان، مقداد و ابوذر با سرهای تراشیده نزد امام حاضر شدند».<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۱۲۶.</ref>

#در جریان [[شورای شش نفره|شورای شش نفره‌]] برای تعیین خلیفه‌ی بعدی، وقتی [[عبدالرحمن بن عوف]] به علی(ع) گفت «در صورتی با تو بیعت می‌کنم که از کتاب خدا و سنت پیامبر و روش ابوبکر پیروی کنی» و علی(ع) تنها دو مورد اول را پذیرفت، مقداد برای اعتراض رو به عبدالرحمن کرد و گفت: «به خدا سوگند، علی یعنی کسی را که به حق و عدالت قضاوت می‌کرد را ترک کردید. سپس ادامه داد: هیچ فرد و خاندانی را ندیده‌ام که بعد از پیامبر خود، این‌طور مظلوم و ستمدیده شوند که [[اهل بیت]] مظلوم واقع شدند».<ref>طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۴، ص۲۳۳.</ref>

مقداد با خلافت [[عثمان]] مخالفت کرد و با سخنرانى در [[مسجد مدینه]]، این مخالفت را اعلام داشت.<ref>طبری، تاریخ طبری، بیروت، ج۴، ص۲۳۳.</ref>

یعقوبی از برخی نقل کرده،[[عثمان بن عفان|عثمان]] در همان شبى كه بيعتش به انجام رسيد، براى [[نماز عشا]] بيرون رفت، در حالی که پيشاپيش او شمعى روشن شده بود. مقداد بن عمرو به او برخورد و گفت: اين بدعت چيست؟<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۴.</ref> به گزارش یعقوبی مقداد از کسانی بود که زبان به انتقاد از عثمان گشودند و به [[علی بن ابی‌طالب]] گرويدند.<ref>یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ۱۳۷۳ش، ج۲، ص۵۴-۵۵.</ref>

==در روایات اهل بیت (ع)==

#'''بهشتی بودن مقداد:''' از [[انس ابن مالک]] روایت شده روزی رسول خدا(ص) فرمود: «بهشت مشتاق چهار نفر از امّت من است و وقتی که حضرت علی(ع) از حضرت درباره آنان سؤال کرد، پیامبر فرمود: به خدا سوگند تو اولین ایشان هستی و آن سه نفر دیگر، مقداد، سلمان و ابوذر هستند». همچنین امام صادق (ع) در [[تفسیر]] آیه «إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ كَانَتْ لَهُمْ جَنَّاتُ الْفِرْدَوْسِ نُزُلًا»<ref>سوره کهف، آیه ۱۰۷.</ref> فرمود: این آیه درباره ابوذر، مقداد، سلمان و عمار نازل شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۱۵۱.</ref>

#'''عمل به آیه مودت:''' [[امام صادق(ع)]] درباره [[آیه مودت]] (قُل لا أَسئَلُكُم عَلَیهِ أَجراً إِلاَّ المَوَدَّةَ فِی القُربى)<ref>سوره شوری، آیه ۲۳.</ref> فرمود: «به خدا سوگند به این آیه کسی عمل نکرد، مگر هفت نفر و مقداد یکی از آنان بود».<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳، ج۲۳، ص۲۳۷. </ref>

#'''مقداد از اهل بیت است:''' روزی [[جابر بن عبدالله انصاری]] درباره‌ی سلمان، مقداد و ابوذر از پیامبر (ص) سؤال کرد. سپس حضرت در مورد هر کدام سخنانی گفتند تا آنکه در مورد مقداد فرمودند: «مقداد از ماست. خداوند دشمن است با کسی که دشمن اوست و دوست است با کسی که دوست اوست.‌ ای جابر! هرگاه خواستی دعایی کنی و مستجاب شود، خدا را به نام ایشان بخوان، زیرا این نام‌ها نزد پروردگار، بهترین هستند».<ref>شیخ مفید، الاختصاص، جامعه مدرسین، ص۲۲۳. </ref>  

#'''وفاداری به حضرت علی (ع):''' [[امام باقر(ع)]] فرمود: مردم بعد از رسول خدا(ص) از مرام و مسیر پیامبر (ص) برگشتند جز سه نفر: سلمان و ابوذر و مقداد.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۶</ref> برخى روایات، مقداد را مطیع‌ترین یار امیرالمؤمنین (ع) دانسته‌اند.<ref>کشی، اختیار معرفة الرجال، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۴۶.</ref>

#'''رجعت مقداد:''' طبق روایات، مقداد از کسانی است که در زمان ظهور [[حضرت مهدی(ع)]] و قیام ایشان، رجعت کرده و از یاران و فرمانداران حکومت حضرت خواهد بود.<ref>مفید، الارشاد، ۱۳۸۸ش، ص۶۳۶ .</ref>

مقداد از پیامبر اسلام (ص) احادیثی نقل کرده است. تعدادی از راویان نیز از وی حدیث شنیده و نقل کرده‌اند مانند: [[سلیم بن قیس]]، [[انس بن مالک]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن مسعود]]، [[عبدالرحمن بن ابی‌لیلی]]، [[ابوایوب انصاری]]، [[ضباعة بنت زبیر بن عبدالمطلب]] (همسرش) و دخترش كريمه.<ref>خویی، معجم رجال الحدیث، ۱۴۱۰ق، ج۶، ص۱۸۵؛ المزّي، تهذيب الكمال، ج۲۸، ص۴۵۳-۴۵۴.</ref>

* کتاب ''سال‌هاى سختى بود'' که شرحى از زندگى مقداد به صورت داستان، همراه با تصاویر است. این کتاب را مرکز آفرینش‏‌هاى ادبى تدوین و انتشارات سوره مهر منتشر کرده است.

* کتاب ''المقداد ابن الأسود الكندي أوّل فارس في الإسلام'' نوشته محمدجواد الفقیه که مؤسسه الاعلمی للمطبوعاتِ لبنان چاپ کرده است.

*آبی، ابوسعد منصور بن الحسين، نثر الدر في المحاضرات، تحقيق: خالد عبد الغني محفوط، بیروت، دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م.

*ابن ابی الحديد، عز الدين بن هبة الله، شرح نهج البلاغة، تحقيق محمد عبد الكريم النمري، بیروت، دار الكتب العلمية، الطبعة: الأولى، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۸م.

* ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، بی‌تا.

* امينی، عبدالحسین، الغدير فی الکتاب و السنة و الادب، ج۹، بیروت: دار الکتب العربی، ۱۳۹۷ق/۱۹۷۷م.

*شیخ صدوق، محمد بن علي بن الحسين، الخصال، ۱۴۰۳ق، ص۴۶۱-۴۶۵، تحقيق: علی أكبر غفاری، قم، جمعه درسین حوزه علمیه قم، ۱۴۰۳ق/۱۳۶۲ش.

*شيخ صدوق‏، عيون أخبار الرضا(ع)، تهران، نشر جهان‏، ۱۳۸۷ق.

* مزی، يوسف بن عبد الرحمن، تهذيب الكمال في أسماء الرجال، محقق: بشار عواد معروف، بيروت، مؤسسة الرسالة، ۱۴۰۰ق.