کعب الاحبار: تفاوت میان نسخه‌ها

'''کَعبُ الاَحبار'''(درگذشت ۳۲یا۳۴ق) از عالمان یهودی که در زمان خلافت [[شیخین]]، مسلمان شد. کعب الاحبار از افراد مورد اطمینان [[خلیفه دوم]] بود و بسیاری از [[اسرائیلیات]] را در میان مسلمانان رواج داد. [[صحابه|صحابه پیامبر]] دیدگاه‌ها و رفتارهای متفاوتی نسبت به او داشته‌اند و [[امام باقر(ع)]] او را دروغگو دانسته است. هیچ یک از [[کتب اربعه]] شیعه از او حدیثی را نقل نکرده‌اند.

کعب بن ماتع حمیری یمانی، با کنیه أبوإسحاق<ref>ذهبی، تاریخ‏ الإسلام،۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۹۷.</ref> از [[تابعان]] بوده است.<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۲۸.</ref>

او در زمان [[جاهلیت]] از بزرگان [[یهود|علمای یهود]] در [[یمن]] بود.<ref>زرکلی، الأعلام، ۱۹۸۹م، ج۵، ص۲۲۸.</ref> بنابر ادعای برخی مورخان،‌ او درست و نادرست آنچه به [[کتاب مقدس]] ارجاع می‌دادند را تشخیص می‌داد.<ref>ذهبی، تاریخ‏ الإسلام،۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۹۷.</ref>

الطبقات‏ الكبرى، ۱۴۱۸ق، ج۷، ص۳۰۹.</ref> و یا [[سال ۳۴ قمری|۳۴ق]]<ref>طبری، تاریخ‏ الطبری، ۱۳۸۷ق،‌ ج۱۱،‌ص۶۲۷.</ref> از دنیا رفت.

او معروف به کعب الأحبار بوده است. «أحبار» جمع کلمه «حِبْر» و به معنای عالم دین است.<ref>فراهیدی،‌ كتاب العین، ۱۴۱۰ق،‌ ج۳،‌ ص۲۱۸.</ref>

کعب مطالب بسیاری از [[تورات]] نقل می‌کرد و از آن با عنوان کتاب الله یاد می‌نمود.<ref>برای نمونه: بلاذری،‌ أنساب‏ الأشراف، ۱۴۱۷ق، ج۱۰، ص۴۰۹.</ref>

کعب در زمان خلافت [[ابوبکر]] و یا اوائل خلافت [[عمر]] مسلمان شد.<ref> ذهبی، تاریخ‏ الإسلام،۱۴۰۹ق، ج۳، ص۳۹۷.</ref> برخی منابع، اسلام‌آوردن کعب را در زمان فتح [[بیت المقدس]] و به پیشهاد خلیفه دوم دانسته‌اند.<ref>ابن اعثم، الفتوح، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۲۲۸.</ref>

[[عباس بن عبد المطلب]] از کعب پرسید: چه شد که در زمان [[پیامبر اسلام|پیامبر]] مسلمان نشدی و اکنون در زمان خلافت عمر ایمان آوردی. کعب گفت: پدرم از تورات مطلبی را برایم نوشت و گفت: به آن عمل کن و بر همه­ کتاب‌هایش مهر نهاد و از من پیمان گرفت که مهر آنها را باز نکنم. هنگامی که [[اسلام]] را دیدم که ظهور کرده و مشکلی برایش پیش نیامده، گفتم: شاید پدرم دانشی را از من پنهان کرده است. به همین دلیل مهر کتاب‌ها را باز کردم. ناگهان اوصاف پیامبر و امت او را در آنها مشاهده کردم و بدین ترتیب مسلمان شدم.<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الكبرى، ۱۴۱۸ق، ج۷، ص۳۰۹-۳۱۰.</ref>

مهم‌ترین و اصلی‌ترین فرد از صحابه پیامبر که کعب را مطرح ساخت و به او اعتماد داشت، [[خلیفه دوم]] بوده است. منابع مختلف اهل سنت نقل‌های متنوعی را در این راستا ذکر کرده‌اند.

روزی خلیفه به دنبال کعب فرستاد و به او گفت: ای کعب! وصف مرا در تورات چگونه می‌بینی؟ او گفت: خلیفه قلعه آهنین است که در راه خدا از ملامت هیچ ملامت‌گری نمی‌ترسد.<ref>ابونعیم اصفهانی، حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء، ۱۳۹۴ق، ج۶، ص۲۵.</ref>

در مواردی، خلیفه حرف او را نمی‌پذیرفت. از عمر نقل شده که به کعب می گفت: نقل احادیث را رها کن یا آن که تو را به سرزمین میمون‌ها می‌فرستم.<ref>ابن‌کثیر، البدایه و النهایه،‌ ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۰۶</ref> البته این کلام در راستای منع خلیفه از نقل حدیث از [[پیامبر اسلام]] بوده و اختصاصی به کعب نداشته است.{{مدرک}}

[[ابودرداء]] از [[صحابه پیامبر(ص)|صحابه پیامبر]]، كعب الاحبار را دارای علم فراوان می‌دانست.<ref>ابن سعد، الطبقات‏ الكبرى، ۱۴۱۸ق، ج۷،‌ص۳۱۰.</ref>

[[معاویه]] نیز کعب را یکی از علماء معرفی می‌کرد.<ref>ابن‌حجر، الإصابة، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۴۸۳.</ref> و هم او چنین گفته است: «صادق ترین افرادی که از اهل کتاب روایت می‌کنند، کعب الاحبار است. اگر چه ما از این کتاب‌ها دروغ‌هایی را شنیده‌ایم».<ref>بخاری، صحیح بخاری،‌ ۱۴۲۲ق، ج۹، ص۱۱۰</ref> {{یادداشت| «وَ ذَكَرَ كَعْبَ الأَحْبَارِ فَقَالَ (معاویه): إِنْ كَانَ مِنْ أَصْدَقِ هَؤُلاَءِ المُحَدِّثِینَ الَّذِینَ یحَدِّثُونَ عَنْ أَهْلِ الكِتَابِ، وَإِنْ كُنَّا مَعَ ذَلِكَ لَنَبْلُو عَلَیهِ الكَذِبَ». در معنای بخش دوم اختلاف وجود دارد و با اینکه ظاهرش بر علیه کعب است، اما شارحان [[صحیح بخاری]] ضمیر در «لنبلو عَلَیهِ» را به کتاب برگشت داده و مقصود از این تعبیر را وجود دروغ در خود کتاب تحریف شده دانسته‌اند.<ref>ابن جوزی،‌ كشف المشكل من حدیث الصحیحین، ج۴، ص۹۵.</ref>}}و حتی بنابر ادعای برخی مورخان، جملات مدح آمیز معاویه در مورد کعب معروف بوده است.<ref>التراتیب الاداریه، ج۲،‌ص۴۴۶ به نقل از الصحیح من سیره النبی الاغظم،‌ج۱، ص۱۲۴.</ref>

[[ابن عباس]] و [[عمرو بن عاص]] در نزد معاویه اختلافی در قرائت یک کلمه از قرآن پیدا کردند. سپس به دنبال کعب فرستادند تا نظر او را جویا شوند.<ref>سیوطی،‌الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ۱۴۰۴،‌ ج۴،‌ ص۲۴۸.</ref>

همچنین کعب از معدود [[تابعان|تابعانی]] است که صحابه پیامبر از او نقل حدیث کرده‌اند. ذهبی این نقل صحابه از یک تابعی را امری نادر و گرامی دانسته است.<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۲۷ق، ج۳،‌ص۴۹۰.</ref>

* [[عثمان]]: آیا اشکال دارد که از [[بیت المال]]، مقداری را برداشته و در امور خودمان خرج کنیم و ببخشیم؟ کعب: اشکال ندارد. ابوذر عصای خود را بلند کرده و بر سینه کعب زد و گفت: ای فرزند یهودی چه چیز به تو جرأت داده که در مورد دین ما سخن می‌گویی.<ref>مسعودی،‌ مروج‏ الذهب، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۳۴۰.</ref>

مردى به نزد [[امام باقر(ع)]] آمده و گفت: كعب الأحبار می‌گفت: هر روزه صبحگاهان [[کعبه]] در برابر بیت المقدس سر به خاک می‌گذارد. امام: نظر تو درباره آنچه کعب گفته چیست؟ آن مرد گفت: كعب الاحبار راست گفته است. آنچه كعب الاحبار گفته،‌ درست است. امام: «تو دروغ گفته‏‌اى و كعب الاحبار هم مانند تو دروغ گفته است.<ref>کلینی، الكافی، ۱۴۰۷ق، ج۴،‌ ص۲۴۰ق.</ref>

[[ابن کثیر]]،‌ مفسر قرن هشتم در ذیل روایتی از اسرائیلیات چنین می‌گوید: این موارد از اهل کتاب می‌باشد که از کتاب‌های خود نقل کرده اند. مانند روایات کعب و وهب که خداوند با آن‌ها با تسامح برخورد کند به جهت اسرائیلیاتی که در بین مسلمانان مطرح کردند از جمله اخبار بنی‌اسرائیل که برخی وجود داشته و برخی وجود نداشته و برخی تحریف و تبدیل شده است.<ref>ابن کثیر، تفسیر القرآن العظیم، ۱۴۱۹ق، ج۶، ص۱۷۷.</ref>

منابع تاریخی نقلی را آورده‌اند که براساس آن‌ها کعب سه روز قبل از قتل [[خلیفه دوم]]، به او گفته بود تو تنها سه روز زنده خواهی بود و تا می‌توانی وصیت کن. و می‌گفت که این مطلب را در تورات یافته است.<ref>طبری، تاریخ‏ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۱۹۱.</ref>

* ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق: شیری، علی، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۱۱ق.

* ابن المبارک، الزهد والرقائق لابن المبارک، محقق، حبيب الرحمن الأعظمي، بيروت، دار الكتب العلمية، بی‌تا.

* ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، الاصابة فی تمییز الصحابة، تحقیق، عبد الموجود، عادل احمد، معوض، علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۵ق.

* ابن جوزی‏، المنتظم،‏ محقق: عطا، محمد عبد القادر، عطا، مصطفی عبد القادر، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، ۱۴۱۲ق.

* ابن جوزی،‌ كشف المشكل من حديث الصحيحين، المحقق: علي حسين البواب، رياض، دار الوطن، بی‌تا.

* ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق.

* ابن کثیر دمشقی‏، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۷ق.

* بی‌نام، أخبار الدولة العباسية، تحقيق عبد العزيز الدورى و عبد الجبار المطلبى، بيروت، دار الطليعة، ۱۳۹۱ق.

* بخاری، محمد بن اسماعیل، الجامع المسند الصحیح المختصر من أمور رسول الله(ص) و سننه و أیامه(صحیح بخاری)، محقق: الناصر، محمد زهیر بن ناصر، بیروت، دار طوق النجاة، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.

* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، بیروت، دار الفکر، چاپ اول، ۱۴۱۷ق.

* ذهبی، تاریخ الاسلام، تحقیق: تدمری، عمر عبد السلام، بیروت، دار الکتاب العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق.

* ذهبی، سیر أعلام النبلاء، ۱۴۲۷ق، القاهرة، دارالحديث، ۱۴۲۷ق.

* رشید رضا،‌ تفسير القرآن الحكيم (تفسير المنار)، الهيئة المصرية العامة للكتاب،‌ ۱۹۹۰م.

* زرکلی، خیر الدین، الاعلام، بیروت، دار العلم للملایین، چاپ هشتم، ۱۹۸۹م.

* طبری، أبو جعفر محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک(تاریخ طبری)، تحقیق: ابراهیم، محمد أبو الفضل، بیروت، دار التراث، چاپ دوم، ۱۳۸۷ق.

* فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، محقق و مصحح: مخزومى، مهدى، سامرائى، ابراهيم، قم، هجرت، چاپ دوم، ۱۴۱۰ق.