مکارم الاخلاق (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

'''مَکارِمُ الْاَخْلاق''' کتابی در باب آداب و [[اخلاق اسلامی]] نوشته [[حسن بن فضل طبرسی]] عالم شیعی در قرن ششم قمری به زبان عربی. این اثر از منابع [[شیعه]] و از معروف‌ترین کتاب‌ها در زمینه آداب و اخلاق است. کتاب مکارم الاخلاق در کشورهای مختلف چاپ شده است. چاپ آن در [[مصر]]، با تحریفاتی همراه شد که منجر به واکنش علمای شیعه و چاپ آن از روی نسخه اصلی گردید. چندین ترجمه از مکارم الاخلاق، به زبان فارسی وجود دارد.

مؤلف مکارم الاخلاق رضی‌الدین حسن بن فضل طبرسی از عالمان شیعه در قرن ششم قمری فرزند [[امین الاسلام طبرسی]] صاحب [[تفسیر]] [[مجمع البیان]] است.<ref>استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکس‌العمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.</ref> هرچند به گفته سید محسن امین برخی این کتاب را به امین الاسلام طبرسی نسبت داده‌اند<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref> اما چنانچه [[رضا استادی]] گفته، استناد مکارم الاخلاق به حسن بن فضل طبرسی قطعی است و توجه علما و وجود نسخه‌های فراوان، انتساب آن را به وی تأیید می‌کند.<ref>استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکس‌العمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.</ref> به گفته [[سید محسن امین]]، طبرسی مکارم الاخلاق را در زمان زنده بودن پدرش نوشته<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref> و بیشتر روایات آن را از او نقل کرده است.

طبرسی در مقدمه کتاب مکارم الاخلاق، ضمن اشاره به [[آیه تأسی]]، انگیزه خود از نگارش کتاب را گردآوردن شمه‌ای از اعمال و حالات [[پیامبر(ص)]] و آنچه که امتش را به آن امر کرده، ذکر کرده است.<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۷ش، ص۸.</ref> در برخی از نسخه‌ها با عنوان مکارم الاخلاق و معالم الاعلاق منتشر شده است.<ref> صدرایی خویی و حافظیان، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی آیت الله گلپایگانی، ج۹، ص۵۷۶۲.</ref> باب‌های دوزاده‌گانه کتاب به این شرح است:<ref> احمدپور، کتابشناخت اخلاق اسلامی، ۱۳۸۵ش، ص۲۷۷. </ref>

#بهداشت و نظافت در اخلاق اسلامی

چانچه در مقدمه ناشر کتاب آمده، در مکارم الاخلاق احادیثی از [[خاندان پیامبر|اهل بیت پیامبر]] و شمه‌ای از احوال و اخلاق آنها نیز آمده است.<ref>طبرسی، مکارم الاخلاق، ۱۳۷۷ش، ص۶.</ref>

به گفته [[سید محسن امین]] کتاب مکارم الاخلاق در زمان حیات مؤلفش منتشر شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref> همچنین این کتاب در کشورهای ایران، لبنان، عراق و مصر چاپ شده است.<ref>استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکس‌العمل فقهای شیعه»، ص۱۹۴.</ref> البته در چاپ‌های آن در مصر که در سال‌های ۱۳۰۰ق تا ۱۳۰۶ق انجام شده، تحریفات و تصرفاتی صورت گرفته است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref> برخی از این تحریفات عبارتند از:

* احادیث فضائل امیرمؤمنان [[علی(ع)]] و [[حضرت زهرا]]، [[حسنین]] و شیعیان حذف شده است.

* عبارت «رضی‌الله عنه» پس از نام ائمه جایگزین «علیه‌السلام» شده است.

* در برخی موارد، واژه بعض العلماء، بعض الحکماء و بعض الصالحین جایگزین نام‌های ائمه شده است.

* در برخی موارد نام [[عایشه]] را جایگزین نام فاطمه(س) و نام افراد دیگری را جایگزین نام امام علی کرده‌اند.

* افزودن احادیثی از کتاب‌های [[اهل سنت]] مانند [[صحیح مسلم]]، [[صحیح مسلم]] به کتاب.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref>

در برخی از نسخه‌ها از مکارم الاخلاق با عنوان مکارم الاخلاق و معالم الاعلاق یاد شده است.<ref> صدرایی خویی و حافظیان، فهرست نسخه‌های خطی کتابخانه عمومی آیت الله گلپایگانی، بی‌تا، ج۹، ص۵۷۶۲؛ امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref>

تحریف مکارم الاخلاق با واکنش عالمان شیعه مواجه شد. [[محمدباقر بهاری همدانی]] (متوفای ۱۳۳۳ق) در رساله «''تَسْدیدُ الْمَکارم وَ تَفْضیحُ الظّالم فی بَیان تَحْریف مَکارمِ الْاَخْلاق''» تحریفات کتاب را که شامل تغییرات، اضافات و حذفیات می‌شد، آورده است.<ref>استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکس‌العمل فقهای شیعه»، ص۱۹۶.</ref> همچنین [[میرزا حبیب الله رشتی]]، [[محمدحسن مامقانی]]، [[میرزا حسین نوری]]، [[ملا حسینقلی همدانی]]، [[سید محمدکاظم طباطبایی]]، [[شیخ محمدطه نجف]]، [[محمدکاظم خراسانی]] و [[سید محمدحسن شیرازی]] از عالمان شیعه در اعتراض به چاپ مصر، نظرات خود را به ضمیمه رساله تسدید المکارم منتشر کردند.<ref>استادی، «تحریف مکارم الأخلاق و عکس‌العمل فقهای شیعه»، ص۱۹۹-۲۰۰.</ref>

به دستور [[میرزای شیرازی]] در سال ۱۳۱۴ق کتاب مکارم الاخلاق از روی نسخه اصلی آن چاپ و منتشر شد.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۵.</ref> شیخ محمود بن ملا صالح بروجردی کتاب را تصحیح کرد و در آن به تحریفات چاپ مصر اشاره کرده است.<ref>امین، اعیان الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۵، ص۲۲۴.</ref> مکارم الاخلاق به وسیله انتشارات الاعلمی للمطبوعات بیروت و با مقدمه محمدحسین اعلمی و نیز به وسیله انتشارات شریف رضی قم در یک جلد و ۴۸۰ صفحه چاپ شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/11420 «مکارم الاخلاق»]</ref>

* همچنین محمدحسین رحیمیان<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/31404 «متن و ترجمه شریف کتاب نفیس مکارم الاخلاق»]</ref> و عبدالرحیم عقیقی بخشایشی<ref>[https://www.adinehbook.com/gp/product/964659039X «ترجمه شریف کتاب مکارم الاخلاق»]</ref> این کتاب را به فارسی ترجمه کرده‌اند.