محقق حلی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه زندگینامه

| عنوان             =

| نام              =محقق حلی

| تصویر             =

| اندازه تصویر     =

| عنوان تصویر      =

| استادان          =  پدرش [[حسن بن یحیی حلی]]، [[ابن زهره|ابوالمکارم ابن زهره]]، [[ابن نما]]، [[فخار بن معد موسوی]]

| شاگردان          = [[علامه حلی]]، [[ابن داود حلی]]، [[ابن ربیب آدمی]]، [[سید عبدالکریم بن احمد بن طاوس]]، [[عبدالعزیز بن سرایای حلی]]،[[حسن ابی طالب یوسفی]] (صاحب [[کشف الرموز فی شرح النافع]])

| لقب               =

| مکتب              =

| آثار              = [[شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام]]، [[المختصر النافع فی فقه الامامیة]]، [[النافع فی مختصر الشرائع]]، [[المعتبر فی شرح مختصر النافع]]، [[المعارج فی اصول الفقه]]، [[نهج الوصول الی معرفة علم الاصول]]، [[تلخیص الفهرست]]، [[استحباب التیاسر لاهل العراق]]

| گفتاورد          =

| جوایز            =

| امضا              =

| اندازه امضا      =

| وبگاه            =

| پانویس            =

'''ابوالقاسم جعفر بن حسن بن یحیی بن سعید حلی''' فقیه، اصولی و شاعر بزرگ [[شیعه]] در قرن هفتم و مشهور به '''محقق حلی''' و '''محقق اول''' است. وی یکی از بزرگترین و نامورترین فقیهان عصر خویش و دارای عظمت و اعتبار خاص در میان مجتهدان است، به حدی که وقتی کلمه «محقق» را بدون قرینه و نشانه‌ای در میان فقها ذکر می‌کنند، شخصیت تحقیقی و علمی او مورد نظر است.

علمای بزرگی مانند [[علامه حلی]]، [[ابن داود حلی]]، [[سید عبدالکریم بن طاووس]] و [[ابن سعید حلی]] از جمله شاگردان اویند. وی مورد احترام خاص [[خواجه نصیرالدین طوسی]] بود.

[[شرایع الاسلام]]؛ كه از عالى‌‏ترین متن‏‌هاى فقهى است و [[المختصرالنافع فی فقه الامامیه]] از آثار اوست.

محقق حلی در سال 602 هجری در حله واقع در کشور [[عراق]] بدنیا آمد. وی از ابتدا دارای هوشی سرشار و استعدادی شگرف بود. ازهمان سنین کودکی به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خویش پرداخت. ادبیات عرب را که زبان مادریش بود به خوبی فرا گرفت، هیات و ریاضیات و منطق و کلام رابه مقدار لازم تحصیل نمود. آنگاه فقه و اصول را پیش پدر دانشمندش حسن بن یحیی و از محضر فقهای مشهور حله مانند [[ابن نما]] و [[سید فخار موسوی]]، شاگردان فقیه نامی [[ابن ادریس حلی]] تکمیل نمود.

# [[ابن زهره|ابوالمکارم ابن زهره]]. البته [[شهید مطهری]] می‌نویسد: محقق حلی با یک واسطه شاگرد ابن زهره و ابن ادریس حلی است. در [[الکنی و الالقاب]] ذیل احوال ابن نما می نویسد: «[[محقق کرکی]] در وصف حلی گفته است اعلم اساتید محقق در [[فقه]] [[اهل بیت (ع)]] محمد بن نمای حلی و اجل اساتید او ابن ادریس حلی است». ظاهرا مقصود کرکی این است که اجلِّ اساتیدِ ابن نما، ابن ادریس است، زیرا ابن ادریس در 598 درگذشته است و محقق در 676 درگذشته است و قطعا محقق حوزه درس ابن ادریس را درک نکرده است و در [[ریحانه الادب]] می‌نویسد: «محقق حلی، شاگرد جد و پدر خویش، و سید فخار بن معد موسوی و ابن زهره بوده است؛ این اشتباه است» زیرا محقق ابن زهره را که در 585 درگذشته است درک نکرده است، بعید نیست که پدرِ محقق حلی، شاگرد ابن زهره بوده است.<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ج3، ص81-82.</ref>

# تاج الدین [[حسن بن علی بن دربی]].<ref>امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۴، ص ۹۱؛ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج ۲، ص 188.</ref>

 

تعداد شاگردان او در مقاطع مختلف زندگی خویش بیش از 400 نفر بوده است از جمله می توان به اینان اشاره کرد:

* [[علامه حلی]] خواهر زاده اش.

* [[حسن ابی طالب یوسفی]] (صاحب [[کشف الرموز فی شرح النافع]]).

* [[محمد بن شمس الدین محمد کوفی]].<ref>افندی، عبدالله، ریاض العلما، ج 1، ص 104؛ خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، ج2، ص183.</ref>

آثار قلمی و فکری محقق بسیار عمیق و انشا او بسیار روان است و کتابهای متعددی از او انتشار یافته است که صاحب [[ریحانه الادب]] و صاحب [[ریاض العلماء]]، چهارده جلد از آنها را نام می برند که برخی از آنها هنوز هم از کتابهای درسی حوزه های علمیه به شمار می آیند:

#[[نکت النهایة]]<ref>مدرس، محمدعلی، ریحانه الادب، ج5، ص235.</ref>

==محقق و شعر و ادب==

 

محقق حلی از گروه فقیهان شاعر است. اشعار او حاوی نکات اخلاقی، عرفانی، حکمت‌آمیز و به صورت مشاعره، مکاتبه و خطاب به پدر و دوستانش سروده است.<ref>امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۴، ص ۸۹.</ref>

 

 

 

 

 

 

مولده «بتر» و عمره «نکد»<ref>مدرس، محمدعلی، ریحانه الادب، ج 5، ص 236.</ref>

 

::«کان هذا الشیخ افضل اهل عصره فی الفقه» (این عالم بزرگ، فقیه ترین مردم روزگار خویش بوده است).<ref>امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۴، ص ۸۹.</ref>

::«کشف کننده حقایق شریعت با ظریف ترین نکته‌هایی که تا کنون هیچ انس وجنی با آنها انس و آشنایی نداشته است. او رئیس علما و فقیه حکما، آفتاب درخشان فضلا، ماه چهارده شبه (بدر) عرفا و نام و دانش او بازگو کننده قصه جزیره خضرا و وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجتهای حق بر جهانیان می‌باشد. او برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان است، خداوند متعال اشعه رحمت آشکار و پنهان خود را نثار قبر او کند و در بهشت جایگاه شایسته و مکان عالی به او عنایت فرماید.»

::«انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست. او کتاب شرایع الاسلام دارد که به مثابه [[قرآن|قرآنِ]] فقه است. کتاب معروف النافع، المعتبر، و دیگر المعارج در [[اصول فقه]] دارد و در علم کلام، رسالات و تالیفاتی دارد که در فهرست کتاب‌های مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از 400 مجتهدِ آگاه که شرح حال آنان در علم رجال آمده است، فارغ التحصیل گردیده‌اند و چنین موفقیتی تا کنون بر احدی نصیب نگردیده است. وفات او در حله در ماه [[ربیع الاخر]] سال 696 رخ داده است و بر قبر شریف او در حله قبه بلندی قرار دارد که هم اکنون مورد تبرک و زیارت علاقمندان قرار می‌گیرد.»<ref>صدر، سید حسن، تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام، ص 305-306.</ref>

شیخ حسن فرزند [[شهید ثانی]] مشهور به [[صاحب معالم |صاحب معالم]] او را بدین گونه یاد می‌کند:

::«اگر علامه حلّی، «محقق» را فقیه و بزرگ همه زمان‌ها می‌شمرد، بهتر بود؛ چرا که محقق، سرآمد فقیهان شیعه است و در میان آنان نظیری ندارد.»<ref>امین، سید محسن، اعیان الشیعة، ج ۴، ص ۸۹.</ref>

[[ابن داود حلی]] شاگرد او در [[رجال ابن داوود (کتاب)|الرجال]] ص 83 درباره او می‌نویسد:

::«المحقق الموفق الامام العلامه و احد عصره» (یکتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی ترین آنان، فردی که حضور ذهن سریع داشت.»<ref>مجله مکتب اسلام، سال سوم، شماره اول، ص 64 65، مقاله آقای دوانی.</ref>

::«در فقه کسی را بر او مقدم نمی‌شمارند در اصطلاح فقها، هر گاه «محقق» به طور مطلق گفته شود، مقصود همین شخص بزرگوار است. فیلسوف و ریاضی دان بزرگ، خواجه نصیرالدین طوسی با او درحله ملاقات کرده است و در جلسه درس فقهش حضور یافته است. کتاب‌های محقق مخصوصا کتاب شرایع در میان طلاب یک کتاب درسی بوده و هست و فقهای زیادی کتب محقق را شرح کرده یا حاشیه بر آن نوشته اند.»<ref>مطهری، مرتضی، آشنایی با علوم اسلامی، ج3، ص81-82.</ref>

{{پانویس}}

*افندی، عبدالله، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، قم، مطبعة الخیام، 1401ق.

*امین‌، سیدمحسن‌، اعیان‌ الشیعه‌، بیروت‌، 1403ق.

*صدر، سید حسن، تاسیس الشیعة لعلوم الاسلام، تهران، اعلمی، 1375ش.

* مجله مکتب اسلام، سال سوم، شماره اول، ص 64-65، نوشته علی دوانی.

* مدرس، محمدعلی، ریحانة الادب، قم، کتابفروشی خیام، 1369ش.