دعائم الاسلام (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

== دعائم الاسلام در نزد علمای اثناعشری<ref>مطالب این قسمت از مقالۀ «ارزش و جایگاه کتاب دعائم الاسلام در فقه شیعه» نوشتۀ علی اکبر کلانتری گرفته شده است.</ref> ==

سید بحرالعلوم, در اثر رجالی خود می‌نویسد: «کتاب دعائم، کتاب نیکو و خوب است و آنچه در آن گفته شده، مورد تصدیق است. امّا قاضی نعمان در این کتاب، از امامان پس از امام صادق علیهم السلام، روایت نقل نکرده است و این به سبب ترس از خلفای اسماعیلی بوده است؛ زیرا او به عنوان قاضی مصر از سوی آنان گمارده شده بود. ولی چنانچه بر شخص عاقل پوشیده نیست، قاضی نعمان حقیقت مذهب خود را از پس پرده تقیه، نمایانده است.<ref>الفوائد الرجالیه، ۴ / ۱۴</ref>

وی در کتاب طهارت، پس از آوردن دلیلهایی بر روا بودن انتقال مردگان به مشاهد مشرفه و پاسخ دادن به دلیلهای مخالف که روایتی از دعائم الاسلام نیز یکی از آنهاست، می‌نویسد: «‌خبر دعائم الاسلام، افزون بر این که نویسنده این کتاب مورد طعن است، چنانچه دانستی حمل بر کراهت می‌شود».<ref>جواهر الکلام، ۴ / ۳۴۸</ref>

همچنین در یکی از بحثهای کتاب طهارت, پس از آوردن روایتی از دعائم می‌نویسد: روایت دعائم الاسلام, به خاطر ضعف سند یا سستی متن, درخور اعتماد نیست.<ref>کتاب الطهارة، ۳ / ۴۳۲</ref>

مقصود ایشان از ضعف در این عبارتها، مورد اعتماد نبودن مؤلف کتاب دعائم است. در برخی عبارتها، افزون بر این سبب، مرسل بودن روایتهای کتاب را نیز موجب اعتماد نکردن بر آن می‌داند.. از جمله: در یکی از مباحث کتاب بیع، پس از نقل روایتی از آن می‌نویسد:این روایت, افزون بر ارسال، سند در خور اعتمادی هم ندارد.<ref>البیع، ۵ / ۱۵۴</ref>

ویژگی دیدگاه این فقیه درباره موضوع یاد شده این است که نویسنده کتاب دعائم را شخصیتی بزرگ و بلندمرتبه می‌داند و به حسب ظاهر وثاقت او را می‌پذیرد و تنها چیزی که کتاب دعائم را در دیدگاه او نامعتبر می‌سازد, ارسال روایات آن است و حال آن که صاحب جواهر و امام خمینی, افزون بر این اشکال, در خود قاضی نعمان و شخصیت روایی او هم اشکال داشتند.

وی در کتاب طهارت که به مناسبتی درباره تقیه بحث می‌کند، می‌گوید: روایتهای کتاب دعائم الاسلام، به سبب مرسله بودن آنها، درخور اعتماد نیستند، گرچه نویسنده آن شخصی جلیل القدر و بلند مرتبه است.<ref>التنقیح، کتاب الطهارة، ۴ / ۳۱۲</ref>

همچنین، پس از نقل روایتی مرسله از راوندی و روایت مرسله دیگری از دعائم الاسلام در بحث آب جاری می‌نویسد: دردلالت این روایتها برمدعااشکالی نیست. ولی روایت راوندی به خاطر مرسله بودن ضعیف است و بر روایت دعائم الاسلام نیز نمی‌توان اعتماد کرد واین به خاطر ضعیف بودن مصنف کتاب قاضی نعمان مصری نیست؛ زیرااو مردی فاضل و جلیل القدراست. بلکه علت اعتماد نکردن به روایتهای کتاب یاد شده، مرسله بودن آنهاست.<ref>همان، ۱ / ۱۱۸</ref> ۲۴

همچنین به مناسبتی در بحث وضو می‌گوید: گرچه نویسنده کتاب دعائم از هم مذهبان عالیقدر ماست, ولی روایتهای او مرسله و غیر درخور اعتمادند.<ref>همان، ۳ / ۴۹۲</ref>

ولی در پاره‌ای دیگر از بحثهای این فقیه، دیدگاهی همانند دیدگاه امام خمینی دیده می‌شود. از باب نمونه در یکی از بحثهای باب معاملات می‌گوید: آنچه انصاف اقتضا می‌کند این است که ما، پس از جست وجو، کسی را نیافتیم که به وثاقت و دوازده امامی بودن او به گونه آشکار و روشن اشاره کند. گرچه محدث نوری برای اثبات این دو امر، خود را به زحمت افکنده و در ثابت کردن اعتبار این کتاب مبالغه کرده است، ولی با این کوشش و مبالغه چیزی نیاورده است که نفس به آن تکیه کند و دل به آن آرامش یابد. بر فرض هم که ثقه و دوازده امامی بودن او را بپذیریم، روایتهایی که می‌آورد مرسله‌اند وحجت نیستند.<ref>مصباح الفقیه، ۱ / ۱۸ - ۱۹</ref>