آیه سأل سائل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آیه عذاب''' ([[سوره معارج|معارج]]: ۱-۲) در مورد [[عذاب]] درخواست شده از سوی [[کافر|کافران]] نازل شد. [[شأن نزول]] این آیه را درباره [[نعمان بن حارث فهری]] دانسته‌اند که به اعلام جانشینی امام علی(ع) در واقعه غدیر اعتراض کرد. طبق آیه، کافری عذابی که مخصوص کافران بود را از [[خدا]] درخواست کرد و آن عذاب به او رسید.

* در آیه ۳۳ [[سوره انفال]] آمده است که «خداوند آنها را عذاب نمى‌کند، در حالى که تو در میان آنها هستى و خداوند آنها را عذاب نمى‌کند، در حالى که استغفار مى‌کنند.» در صورت صحت وقوع عذاب نعمان، میان این آیه و نزول عذاب در زمان حضور [[پیامبر(ص)]]، تعارض وجود دارد.<ref>مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۲.</ref>

* اگر چنین شان نزولى صحیح بود باید مانند داستان «[[اصحاب فیل]]» معروف می‌شد.<ref>مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۳.</ref>  

'''پاسخ:''' این شأن نزول مشهور و معروف است؛ چراکه در سى کتاب، از کتاب‌های تفسیر و حدیث اهل سنت مطرح شده است. علاوه بر این، تفاوت زیادی میان داستان اصحاب فیل و نعمان وجود دارد و آن تفاوت این است که داستان اصحاب فیل یک حادثه عمومی بوده، در حالی که داستان نعمان یک حادثه شخصی است.<ref>مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۳.</ref>

* در کتاب‌هاى معروف و معتبری مانند «استیعاب» که نام «[[صحابه]]» آمده است نام «حارث بن نعمان» وجود ندارد.<ref>مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۳.</ref>

'''پاسخ:''' بیشتر این کتاب‌ها تنها نام برخی از صحابه پیامبر(ص) را نوشته‌‌اند. برای نمونه در کتاب «اسد الغابة» که درباره اصحاب پیامبر(ص) نوشته شده، تنها نام ۷۵۰۴ نفر را ذکر کرده است، در حالى که مى‌دانیم فقط در [[حجة الوداع]] ۱۰۰ هزار نفر یا بیشتر در محضر پیامبر(ص) بودند.<ref>مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۴.</ref>

به گزارش برخی از [[مفسران]] کلمه سؤال در این آیه به دو معنای طلب و دعا یا اهتمام و اعتنا تفسیر شده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۶؛ آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۶۲؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱۰، ص۱۱۳.</ref> به نظر برخی این آیه از درخواست عذاب توسط بعضی از [[کفار]] حکایت می‌کند. درخواستی که با نوعی تحکم و تحقیر برای اجابت همراه است. بر این اساس، معنای آیه این‌گونه می‌شود که سائلی از کفار عذابی که مخصوص کافران بودن را از خداوند درخواست کرد که آن عذاب به او رسید. عذابی که مخصوص کافران است و آن‌ها هیچ دفع‌کننده‌ای برای آن ندارند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۶.</ref>

برخی نیز عنوان کرده‌اند که معنای آیه این است که کسی از [[پیامبر(ص)]] در مورد عذاب سوال کرد؛ این عذابی که شما از آن سخن می‌گویید برای چه کسانی است و پیامبر پاسخ داد برای کافران.<ref>ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۲۷۲؛ مظهری، تفسیر المظهری، ۱۴۱۲ق، ج۱۰، ص۶۰؛ مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۹؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱۰، ص۱۱۳.</ref> معنای دیگری که برای محتوای این آیه مطرح شده این است که پیامبر(ص) برای برخی از کافران درخواست عذاب کرد و عذاب بر آن‌ها نازل شد.<ref>ابوحیان اندلسی، البحر المحیط، ۱۴۲۰ق، ج۱۰، ص۲۷۲؛ مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۹؛ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱۰، ص۱۱۳.</ref>

برخی از [[مفسران]] شیعه [[سوره‌های مکی|مکی بودن]] همه آیات این سوره را نپذیرفته‌اند، آن‌ها معتقدند که سیاق و معنای [[آیات]] این سوره نشان می‌دهد که حداقل برخی از آیات این سوره در [[مدینه]] نازل شده‌اند.<ref> آلوسی، روح‌المعانی، ۱۴۱۵ق، ج۱۵، ص۶۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۶؛ مکارم شیرازی،‌ تفسیر نمونه،‌ ۱۳۷۴ش، ج۲۵، ص۱۱.</ref>

[[علامه طباطبایی]] معتقد است: درست است که سیاق آیات اولیه [[سوره معارج]] همانند [[سوره‌های مکی]] است و در مورد عذاب [[کفار]] در [[روز قیامت]] نازل شده‌اند، اما در این سوره آیاتی وجود دارد که ثابت می‌کند قطعا بخش اولیه آیات این سوره مدنی‌اند. در آیه ۲۴ این سوره سخن از [[زکات]] است. زکات مسئله‌ای است که بدون هیچ اختلافی در [[مدینه]] تشریع شده است. بر این اساس، اگر این آیه مدنی باشد ناگزیر آیات قبلی آن نیز باید مدنی باشند؛ چراکه معنای آن‌ها در مورد یک موضوع است و آیات مستلزم یکدیگر‌ند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۵-۶.</ref>  

او همچنین عنوان کرده است که مضمون این آیات در مورد [[منافقین]] است. منافقانی که  [[پیامبر(ص)]] را احاطه کرده‌ بودند و این معنا و مضمون با آنچه در مدینه وجود داشت بیشتر تطبیق دارد؛ چراکه پیدایش نفاق در [[مدینه]] بوده است.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۲۰، ص۶.</ref>