صفا و مروه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صفا و مَرْوه''' دو کوه کم‌ارتفاع در ضلع شرقی [[مسجد الحرام]]. فاصله بین این دو کوه [[مسعی]] نام دارد و محل انجام یکی از مناسک [[حج]] و [[عمره]] به نام [[سعی صفا و مروه|سعی]] است.  

صفا و مروه، دو کوهی هستند که در ضلع شرقی مسجدالحرام (كوه صفا در قسمت جنوب شرقی [[مسجدالحرام]] و كوه مروه در ناحیه شمال شرقی) در محلی به نام مسعی و با فاصله‌ای حدود ۳۹۵ متر رو در روی یکدیگر قرار گرفته‌اند.{{مدرک}}  

كوه صفا، كوه كم‌ارتفاعی است در دامنه كوه «ابوقبيس». معنای آن در لغت، به معنی سنگ سخت و صاف است.<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۱۰ق، ج۷، ص۱۶۳.</ref> كسی كه بر بالای صفا بايستد، روبه‌روی حجرالاسود قرار می‌گيرد.  

مروه نيز بسیار كم ارتفاع (حدود ۸ متر) است و در دامنه كوه «قعيقعان» قرار دارد. مروه در اصل لغت به معنی سنگ سخت، سفيد و براقی است كه با آن آتش روشن می‌كنند.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۸۹.</ref>

پیشینه تاریخی کوه‌های صفا و مروه به زمان هبوط [[آدم (ع)]] به زمين، بازمی‌گردد. [[امام صادق (ع)]] فرمودند:

:::«صفا را صفا نامیدند، بدان جهت که آدمِ برگزيده (صفوة الله) بر آن فرود آمد، پس برای اين کوه نامی از اسم آدم را انتخاب کردند. خداوند می‌فرمايد: «ان اللّه اصطفي آدم و نوحا...» و [[حوا]] بر مروه فرود آمد و مروه را مروه ناميدند؛ زيرا زن بر آن فرود آمد پس نامی از مرأة برای اين کوه برگزيدند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۴۴</ref>

:::ولی شهرت اين دو کوه از زمان حضرت [[ابراهیم(ع)]] به بعد است آنگاه که او همراه با [[هاجر]] و [[اسماعيل]] به [[مکه]] آمده، آنان را در کنار [[حجر اسماعیل|حجر]] جای داد و خود به [[شام]] بازگشت.{{مدرک}}

[[پرونده:کوه مروه.jpg|بندانگشتی|450px|کوه مروه]]

اين بت‌ها همچنان بر روی کوه صفا و مروه قرار داشت تا آنگاه که در سال هفتم هجری [[پیامبر اسلام(ص)]] برای انجام [[عمره]] به مکّه آمدند. [[امام صادق (ع)]] فرموده‌اند:  

:::«رسول خدا (ص) به مشرکان فرمود: تا بت‌ها را از صفا و مروه بردارند و آنان نيز چنين کردند و آن حضرت ميان صفا و مروه سعی نمود ولی پس از آن که طواف رسول الله (ص) پايان يافت، مشرکان بار ديگر آنها را بر روی صفا و مروه نصب کردند. يکی از صحابه که عمل سعی را انجام نداده بود نزد آنحضرت آمده اظهار داشت: قريش بار ديگر بت‌ها را در صفا و مروه نصب کرده و من نيز هنوز سعی را انجام نداده‌ام، سپس اين آيه نازل شد: «انّ الصفا و المروة من شعائرالله فمن حج البيت او اعتمر فلاجناح عليه ان يطّوّف بهما». بدنبال نزول اين آيه و در حالی که بت‌ها را در صفا و مروه نهاده بودند، مسلمانان سعی می‌کردند تا آنگاه که پيامبر (ع) حج گزارد و بت‌ها را برداشت.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۳۵.</ref>

:::البته در حال حاضر اثرى از آن بت‌ها نيست.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۴ش، ص۹۳</ref>

تا سال ۱۳۷۴ شمسی (۱۴۱۶ق.) بخشی از كوه مروه برجای مانده بود؛ اما در این سال، به هدف گسترش محدوده دور زدن سعی كنندگان، قسمت باقی مانده را برداشتند و در انتهای آن، دری به بیرون گشودند، اما بخش عمده‌ای از كوه صفا همچنان باقی مانده و زائران برای قرائت [[قرآن]] بر آن می‌نشستند. در حال حاضر این قسمت نیز مسدود شده و امكان رفتن روی بخش باقی مانده صفا هم نیست. بخشی از این دو کوه سنگفرش شده و برای سعی، نیاز به بالارفتن بر بخشی از كوه نیست.<ref>جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ۱۳۸۴ش، ص۱۰۷</ref>

در [[قرآن]] به نام کوه صفا و سعی بین آن و کوه مروه تصریح شده و این دو کوه را از شعائر الهی نام برده است: {{متن قرآن|إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْ‌وَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّهِ فَمَنْ حَجَّ الْبَیتَ أَوِ اعْتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیهِ أَن یطَّوَّفَ بِهِمَا وَمَن تَطَوَّعَ خَیرً‌ا فَإِنَّ اللَّهَ شَاكِرٌ عَلِیمٌ|ترجمه=در حقیقت، «صفا» و «مروه» از شعایر خداست [كه یادآور اوست‌]؛ پس هر كه خانه [خدا] را حج كند، یا عمره گزارد، بر او گناهی نیست كه میان آن دو سعی به جای آورد. و هر كه افزون بر فریضه، كار نیكی كند، خدا حق شناس و داناست.|سوره=بقره|آیه=۱۵۸}}

*'''علت نامگذاری این دو کوه:''' [[امام صادق (ع)]] درباره نامگذاری این دو کوه فرموده‌اند: «صفا را صفا نامیدند، بدان جهت که [[آدم(ع)|آدمِ]] برگزیده (صفی) بر آن فرود آمد، پس برای این کوه نامی از اسم آدم را انتخاب کردند؛ خداوند (عزوجل) می‌فرماید: «ان اللّه اصطفی آدم و نوحا...» و حوّا بر مروه فرود آمد و مروه را مروه نامیدند؛ زیرا زن ([[حوا]]) بر آن فرود آمد پس نامی از مرأة (زن) برای این کوه برگزیدند.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۴۳.</ref>

*'''توقف بر صفا باعث ازدیاد مال:''' امام صادق (ع) فرمود: «چنانچه میخواهى اموالت زياد شود بر كوه صفا بسيار توقف كن.»<ref>شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ۱۳۹۰ق، ج۵، ص۱۶۹</ref>

*'''سعی صفا و مروه باعث شفاعت ملائکه:''' [[امام سجّاد (ع)]] فرمود: «ملائکه سعی کنندگان میان صفا و مروه را شفاعت کنند، شفاعتی که مورد قبول قرار می‌گیرد.»<ref>شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۱۳۵.</ref>

*'''محبوب ترین مکان نزد خدا:''' معاویة بن عمار از امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: «هیچ پرستشگاهی نزد خداوند تبارک و تعالی محبوبتر از مکان سعی نیست، زیرا که خداوند در این مکان هر ستمکار گردنکشی را حقیر و زبون می‌کند.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۳۴.</ref> شبیه به همین روایت را ابابصیر از حضرت صادق (ع) نقل کرده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۳۵.</ref>

*'''ثواب سعی بین این دو کوه:''' پیامبر (ص) به مردی از انصار فرمود: «آنگاه که میان صفا و مروه سعی کنی، نزد خداوند پاداش آن که پیاده از شهرش به مکه آمده، و نیز پاداش آن کس که هفتاد بنده مؤمن را آزاد کرده، خواهی یافت.»<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۶، ص۲۳۶. </ref>

*'''سعی باعث پاکی از گناهان:''' پیامبر خدا (ص) فرمود: «حاجّ چون ميان صفا و مروه سعى كند از گناهانش پاك مى‌شود.»<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۳۶۷ش، ج۱، ص۳۶.</ref>

*ابن اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.

*شیخ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۹۰ق.

* فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، موسسه دار الهجرة، ۱۴۱۰ق.

*مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.