سلمان فارسی: تفاوت میان نسخه‌ها

| تاریخ و مکان درگذشت= [[سال ۳۳ هجری قمری| ۳۳ ق]]؛ [[شهرک سلمان پاک]] در [[مدائن]]

| دیگر فعالیت‌ها = فرماندار مدائن در زمان [[عمر بن خطاب|عمر]]؛ راهنمای سپاه [[مسلمان|مسلمانان]] در [[فتح ایران]]؛ طرح دفاعی کندن خندق در [[غزوه خندق]] برای دفاع از مدینه

'''سلمان فارسی'''، [[صحابه|صحابی]] مشهور [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و از [[فهرست اصحاب امام علی(ع)|یاران امام علی(ع)]] بود. او جایگاه والایی در میان صحابه داشت و پیامبر(ص) او را از [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]] خود خواند. او به [[اسم اعظم|اسم اعظم خداوند]] آگاه بود و مقامش از مقام [[لقمان حکیم]] بالاتر شمرده شده است. در گزارش‌هایی او را از اهل [[اصفهان]] یا [[شیراز]] معرفی کرده‌اند. مطابق [[حدیث|روایات]] شیعه او هیچگاه به غیر [[خدا]] [[سجده]] نکرد. او روح حق‌جویی داشت و برای یافتن حقیقت به سرزمین‌های مختلفی مسافرت کرد و نزد اسقف‌های مسیحی به تعلیم و تربیت [[نفس]] پرداخت تا آنکه به ظهور پیامبر آخر‌الزمان در سرزمین عرب بشارت داده شد. سلمان برای یافتن پیامبر(ص) به [[حجاز]] رفت و با دیدن نشانه‌های نبوت در پیامبر(ص)، به وی ایمان آورد.  

سلمان پس از [[غزوه خندق]] در همه [[غزوه|جنگ‌های دوران پیامبر]] شرکت کرد و حضوری موثر داشت؛ از جمله اینکه او در جنگ احزاب پیشنهاد حفر خندق، گرداگرد مدینه و در [[جنگ طائف]] استفاده از منجنیق را ارائه داد. او پس از پیامبر(ص) از یاران خاص امام علی(ع) شد و صحابه را به دلیل تخلف از دستور پیامبر(ص) مبنی بر جانشینی علی(ع)، سرزنش می‌کرد. با این حال او با خلفاء آن دوران همکاری داشت و با پیشنهاد [[عمر بن خطاب]] و با اجازه امام علی(ع) فرماندار [[مدائن]] شد.

 

سلمان فارسی زندگی ساده و [[زهد|زاهدانه‌ای]] داشت و این روش را در دوران امارت خود بر مدائن ادامه داد. او از امکانات حکومتی به نفع خود استفاده نمی‌کرد و با دست‌رنج خود گذران زندگی می‌کرد. در طول عمر سلمان نظرات مختلفی ذکر شده است و برخی او را از معمّرین (افراد بسیار سالخورده) معرفی کرده‌اند. مطابق برخی از پژوهش‌ها سلمان در سال [[سال ۳۳ هجری قمری|۳۳ق]] درگذشت و امام علی‌(ع) با [[طی الارض]] به مدائن رفته، او را [[کفن]] و [[دفن]] نمود.

 

 

نام اصلی‌اش را روزبه،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۵.</ref> یا مابه<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۶۵.</ref> و یا مهران<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۷۱.</ref> و نام پدرش را خشبوذان<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۵.</ref> یا بوذخشان ذکر کرده‌اند.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۷۱.</ref> بر اساس [[حدیث|روایت]] [[شیخ صدوق]]، از محدثان شیعه، نام سلمان را [[پیامبر(ص)]] بعد از اولین دیدار بر او گذارد.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۵.</ref> [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] در روایتی از نامیدن او به سلمان فارسی نهی کرد و خواندنش به سلمان محمدی را لازم دانست.<ref>شیخ طوسی، امالی، ۱۴۱۴ق، ص۱۳۳.</ref> کنیه‌ او اباعبدالله بود<ref>ابن‌حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۳، ص۱۱۸.</ref> و او را سلمان الخیر نیز می‌خواندند.<ref>سبحانی، طبقات الفقهاء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۱۱۷.</ref>

 

 

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = [[پیامبر (ص)]]:{{سخ}} خداوند مرا به دوست داشتن ۴ تن دستور داد و مرا خبر داد که خودش آنها را دوست دارد: [[علی]]، [[مقداد]]، [[ابوذر]]، سلمان.|تاریخ بایگانی| منبع = <small>[[الغدیر]]، ۱۴۱۶ق، ج ۹، ص ۱۷۱.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه =#FFF9E7| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

بر اساس روایت مشهوری<ref>حسینی، بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات «لیس منّا»، ص۴۸ </ref> از پیامبر(ص)، سلمان از [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت پیامبر]] دانسته شده است.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۶۴.</ref> مطابق نقل [[شیخ مفید]] از [[فقه|فقیهان شیعه]]، پیامبر(ص) در اعتراض به [[عمر بن خطاب]] که به بهانه عرب نبودن سلمان، بر او خرده می‌گرفت، در خطبه‌ای ضمن اشاره به اینکه انسان‌ها از نظر نژاد و رنگ پوست بر هم برتری ندارند، سلمان را از اهل بیت خواند<ref>مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص ۳۴۱.</ref> و این جمله را در مواضع دیگری تکرار کرد.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.</ref>

 

سخنان دیگری از پیامبر اسلام و [[امامان شیعه|ائمه معصومین]] در فضیلت سلمان نقل شده است؛<ref>مجموعه‌ای از این روایات را بنگرید در: ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۱، ص۴۰۸-۴۲۴.</ref> از جمله این فضائل می‌توان به مشتاق بودن [[بهشت]] به [[امام علی علیه‌السلام|علی]]، [[عمار یاسر|عمار]] و سلمان،<ref>بلاذری، انساب الاشراف، بیروت، ج۲، ص۱۲۲.</ref> دستور [[خداوند]] به پیامبر(ص) مبنی بر لزوم دوست داشتن علی، سلمان، [[مقداد بن عمرو|مقداد]] و [[ابوذر غفاری|ابوذر]]،<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ص۴۰۹-۴۱۱؛ امینی، الغدیر، ۱۴۱۶ق، ج۹، ص۱۷۱.</ref> روزی دادن خداوند به مردم به [[برکت]] سلمان فارسی و برخی از یاران از جمله ابوذر و عمار و مقداد،<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ص۳۶۱.</ref> عالم بودن سلمان به [[اسم اعظم]]<ref>شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۱۱.</ref> آگاهی او از علم اول و آخر،<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۱، ص۴۲۱.</ref> و داشتن مقامی بالاتر از مقام [[لقمان حکیم]] اشاره کرد.<ref>صفار، بصائر الدرجات، ۱۴۰۴ق، ص۱۸.</ref> همچنین در بعضی از [[حدیث|احادیث نبوی]]، پیامبر(ص) با عنوان لقمان حکیم به سلمان فارسی اشاره نموده است.<ref>شیخ صدوق، امالی، ۱۳۷۶ش، ص۳۳.</ref>

 

بر اساس روایتی از پیامبر هر کس سلمان را اذیت کند، پیامبر را اذیت کرده است.<ref>شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۲۲.</ref> وی از جمله اشخاصی است که پس از ماجرای سقیفه و [[شهادت حضرت فاطمه(س)]] در [[تشییع و تدفین حضرت فاطمه(س)|تدفین مخفیانه او]] شرکت کرد.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۶ و۷.</ref>

 

برخی از محققان، انتساب سلمان فارسی به منطقه جِی [[اصفهان]] را معتبرتر ارزیابی کرده‌اند<ref>عمادی حائری، «سلمان فارسی»، ص۳۱۵.</ref> و شواهدی (مثل بازگشت سلمان به آنجا پس از فتح اصفهان به دست مسلمان‌ها و ساخت [[مسجد]] در آنجا) بر آن دلالت دارد.<ref>یاقوت حموی، معجم البلدان، ۱۹۹۵م، ج۲، ص۱۹۶.</ref> با این حال، شهر‌های دیگری چون کازرون<ref>ابن‌شهر آشوب، مناقب آل ابی‌طالب، ۱۳۷۹ق، ج۱، ص۱۱۱.</ref> ([[شیراز]])،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۲.</ref> و یا رامهرمز به عنوان محل ولادت او ذکر شده است.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۵۶.</ref> در تاریخ ولادت او نیز اتفاق نظری وجود ندارد؛ عطاءالله مهاجرانی، از نویسندگان شیعه، بر این باور است که او بین سال‌های ۵۲۰ تا ۵۷۰ میلادی به دنیا آمده است.<ref>مهاجرانی، «سلمان»، ص۷۰.</ref> با این حال در گزارش‌هایی مدت عمر او ۲۵۰ تا ۳۵۰ سال بیان گردیده است، که زمان ولادت او را سال‌هایی دورتر نشان می‌دهد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۷۶.</ref>

 

 

[[شیخ صدوق]]، از [[حدیث|محدثان شیعه]]، بر این باور است که سلمان فارسی هیچگاه به غیر [[خدا]] [[سجده]] نکرد.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۵.</ref> همچنین بر اساس روایتی از امام علی(ع) اگر چه سلمان ناچار بود به مشرک بودن خود وانمود کند، اما هیچگاه [[زرتشت]] نبوده است.<ref>شیخ مفید، الاختصاص، ۱۴۱۳ق، ص۲۲۲.</ref> در حدیثی از پیامبر(ص) بر روحیه حقیقت‌جویی سلمان تاکید شده است.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳۸.</ref> اگرچه در مصادری او را از تابعان دین زدتشت معرفی کرده‌اند که بر افروخته‌نگه‌داشتن آتش مواظبت داشته،<ref>ابن‌اسحاق، سیره ابن‌اسحاق، مکتب دراسات التاریخ، ص۸۷.</ref> اما بر اساس مستنداتی دیگر وی در همان زمان نیز آئین زرتشت را صحیح نمی‌دانسته است.<ref>ابونعیم، حلیة الاولیاء، دار ام‌القری، ج۱، ص۱۹۰.</ref>  

بنا به گزارش خطیب بغدادی، مورخ سده پنجم، سلمان فارسی به جهت علاقه شدید پدرش، مانند دختران جوان در خانه محبوس شده بود و به همین دلیل با ادیان دیگر آشنایی نداشت.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> روزی که پدرش او را به سرکشی از کارگرانش مامور ساخت، از خانه خارج شد و به یکی از کلیساهای مسیحیان برخورد کرد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۷۷.</ref> او با دیدن عبادت مسیحیان به دین آنها علاقه‌مند شد و از خانه فرار کرد.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۱۰.</ref> سلمان فارسی به شام، مرکز مسیحیان، سفر کرد و نزد اسقف آنجا به تعلیم و عبادت پرداخت.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۱۰.</ref> سلمان مدت‌ها در [[شام]] ماند و سپس به [[موصل]] و بعد به نَصیبِین و در نهایت به عَمُوریّه مهاجرت کرد و سالهای بسیاری را در کلیسای آن شهرها، نزد راهبان آنجا به عبادت گذرانید تا آنکه اسقف عموریه او را به ظهور پیامبری در [[حجاز]] بشارت داد.<ref>ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۵۷ و ۵۸.</ref>

شیخ صدوق مهاجرت سلمان را به گونه‌ای دیگر گزارش کرده است. بر اساس گزارش او، سلمان فارسی در کلیسای شهر خود شنید که مسیحیان به [[توحید|یگانگی خدا]] و نبوت [[عیسی(ع)]] و [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|محمد(ص)]] شهادت می‌دهند.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۲.</ref> با شنیدن نام پیامبر(ص) محبت ایشان وجود سلمان را سرشار کرد و به جهت آشنایی با وی، به پیروی از آن دین بر‌آمد و به [[انطاکیه]] و سپس به [[اسکندریه]] مهاجرت کرد تا آنکه به ولادت پیامبر(ص) بشارت داده شد.<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ۱۳۹۵ق، ج۱، ص۱۶۲ و ۱۶۳.</ref>

سلمان در [[سال ۱ هجری قمری|سال اول هجری]] و به روایتی در ماه جمادی‌ الاولی [[اسلام]] آورد.<ref>شیرازی، الدرجات الرفیعة، ۱۹۸۳م، ص۱۹۹.</ref> او از آخرین راهبی که با او ملازمت داشت، شنیده بود که نشانه‌های پیامبر(ص) سه چیز است: ۱- [[صدقه]] نمی‌خورد ۲- [[هدیه]] را می‌پذیرد ۳- بین دو کتفش [[خاتم نبوت]] وجود دارد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۲۱۸.</ref> وی همراه با کاروانی به سمت سرزمین عرب حرکت کرد، اما اهل کاروان در [[وادی القری]] به سلمان ظلم کرده، با تصاحب اموالش، او را به عنوان [[عبد|برده]] به فردی یهودی فروختند.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۲۱۸.</ref> آن یهودی نیز سلمان را به یهودی دیگری از [[بنی‌قریظه]] فروخت و سلمان با او به [[مدینه]] رفت و در نخلستانش به کار گرفته شد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۲۱۸.</ref>

پس از [[هجرت به مدینه|هجرت پیامبر(ص)]] به مدینه و توقف در [[مسجد قبا]]، سلمان از قدوم ایشان آگاه شد و برای اطلاع از درستی ادعای [[نبوت]] وی، مقداری خرما نزدش برد تا آن را به عنوان صدقه به او و یارانش دهد، اما پیامبر از خوردن آن امتناع کرد.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۱۲.</ref> سلمان با دیدن یکی از نشانه‌ها، بار دیگر خدمت پیامبر(ص) رسید و مقداری خرما به عنوان هدیه به وی داد.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۱۲.</ref> پیامبر هدیه سلمان را پذیرفت و آن را خورد.<ref>مقدسی، البدء و التاریخ، مکتبة الثقافة الدینیة، ج۵، ص۱۱۲.</ref> سلمان با دیدن نشانه دوم در پی نشانه سوم بر‌آمد و روزی که پیامبر در [[تشییع جنازه]] یکی از [[صحابه|اصحابش]] حرکت می‌کرد، پشت سر ایشان قرار گرفت.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۲۲۰.</ref> هنگامی که پیامبر متوجه شد سلمان در پی دیدن خاتم نبوت است، ردای خود را کنار زد و مهر نبوت را به او نشان داد.<ref>ابن‌هشام، السیرة النبویة، دار المعرفة، ج۱، ص۲۲۰.</ref> آنگاه سلمان خود را به قدم‌های پیامبر افکند و پاهای او را بوسید و گریه کرد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۱۸۰.</ref>

 

پیامبر(ص) با همراهی صحابه، سلمان را از صاحبش به غرس ۳۰۰ نهال و ۴۰ اوقیه طلا (هر اوقیه تقریبا معادل هفت مثقال طلا است<ref>دهخدا، لغت‌نامه دهخدا، ذیل اوقیه.</ref>) خریداری کرد؛ اما آزادی او تا [[غزوه خندق|جنگ احزاب]] طول کشید و سلمان نتوانست در [[غزوه بدر|جنگ‌ بدر]] و [[غزوه احد|اُحد]] شرکت کند.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۶۷.</ref> با این حال طبری، از مورخان اهل تسنن، معتقد است او در جنگ بدر و احد نیز شرکت داشته است.<ref>طبری، تاریخ الطبری، ۱۳۸۷ق، ج۳، ص۱۷۱.</ref> گزارش‌های مختلفی در مورد [[عقد اخوت|عقد برادری]] سلمان وجود دارد؛ بر اساس بعضی گزارش‌ها [[پیامبر(ص)]] میان او و [[حذیفة بن یمان|حذیفه]]،<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۳.</ref> یا میان او و ابوذر<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۸، ص۱۶۸.</ref> و یا میان او و [[ابوالدرداء]] عقد اخوت بست.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۳.</ref>

به پیشنهاد سلمان، در غزوه خندق دور شهر [[مدینه]] خندق کنده شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، بیروت، ج۱، ص۳۴۳.</ref> هنگامی که [[پیامبر(ص)]] از خروج [[قبیله قریش|قریش]] برای جنگ خندق آگاه شد، با مسلمانان درباره چگونگی رویارویی با دشمن مشورت کرد.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۴۴ و ۴۴۵.</ref> سلمان شیوه ایرانیان در حفر خندق را مطرح ساخت و مسلمان‌ها از پیشنهاد او استقبال کردند.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۴۴۵.</ref> هر ده نفر مأمور کندن چهل ذراع (تقریبا بیست متر) از خندق شدند. به‌خاطر توان جسمی بالای سلمان، بین [[مهاجرین]] و [[انصار]] اختلاف افتاد و هرکدام سلمان را از خود می‌دانستند؛ اما پیامبر(ص) سلمان را از [[اهل البیت علیهم السلام|اهل بیت]] خود دانست.<ref>ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۴، ص۶۲.</ref>

به گزارش برخی از منابع، در [[جنگ طائف]] نیز سلمان طرح استفاده از منجنیق را مطرح کرد و آن را برای لشکر اسلام ساخت که برای نخستین بار مورد استفاده آنان قرار گرفت.<ref>حلبی، السیره الحلبیه، ۱۴۲۷ق، ج۳، ص۱۶۷.</ref> [[عمر بن خطاب]] در [[فتح ایران]]، سلمان و حذیفه را طلایه‌دار سپاه اسلام کرد.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۴۱.</ref> در فتح مدائن نیز سلمان نقش مذاکره کننده با سران نیروهای ایرانی را بر عهده داشت.<ref>طبری، تاریخ طبری، ۱۳۸۷ق، ج۴، ص۱۴.</ref>

{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول = سلمان فارسی در واقعه [[سقیفه]]:{{سخ}}{{عربی|لَو بايَعوا عَلِيّا لَأَكَلوا مِن فَوقِهِم و مِن تَحتِ أرجُلِهِم. |ترجمه=اگر با [[علی(ع)|علی]] بیعت می‌کردند [[برکت]] از آسمان و زمین بر آنان روی می‌آورد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = <small>بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۵۹۱.</small>| تراز = چپ| عرض = ۲۳۰px| اندازه خط = ۱۲px|رنگ پس‌زمینه =#DBDBFF| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}}

سلمان از مخالفان جریان [[واقعه سقیفه بنی‌ساعده|سقیفه]] بود و همراه با [[مقداد بن عمرو|مقداد]] و [[ابوذر غفاری|ابوذر]] و [[عبادة بن صامت]] و [[ابو الهیثم بن تیهان]] و [[حذیفة بن یمان|حذیفه]] و [[عمار]] تلاش کرد تا امر [[خلافت]] را در شورایی متشکل از [[مهاجرین]] بررسی کند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰.</ref> سلمان [[صحابه]] را به دلیل پیروی نکردن از دستور [[پیامبر(ص)]] سرزنش می‌کرد و جمله «کرداذ ناکرداذ» (کردید نکردید: با [[ابوبکر بن ابی‌قحافه|ابوبکر]] بیعت کردید، اما به دستور پیامبر عمل نکردید) از او معروف شد.<ref>بلاذری، انساب الاشراف، ۱۳۹۴ق، ج۱، ص۵۹۱؛ جوهری بصری، السقیفه و فدک، مکتبة نینوا، ص۴۳.</ref> او همراه با [[ابی بن کعب انصاری|اُبَی بن کَعب]] احتجاجات فراوانی را در مخالفت با واقعه سقیفه بیان می‌نمود.<ref>عاملی، سلمان فارسی، ۱۳۷۵ش، ص۳۵.</ref>

[[عمر بن خطاب]] سلمان فارسی را به عنوان فرماندار [[مدائن]] انتخاب کرد و او برای قبول این مسئولیت از [[علی(ع)]] اجازه گرفت و سپس آن را قبول کرد.<ref>ابن شاذان، الفضائل، ۱۳۶۳ش، ص۸۶.</ref> سهم سلمان از [[بیت المال]] در سِمَت فرمانداری مدائن، پنج هزار درهم بود که آن را [[صدقه]] می‌داد و با زنبیل بافی از دست‌رنج خودش ارتزاق می‌کرد.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳۵.</ref> وی در مسجد می‌نشست و [[قرآن]] را برای مردم [[تفسیر]] می‌کرد.<ref>ابونعیم، حلیة الاولیاء، دار ام‌القری، ج۱، ص۲۰۳؛ کمره‌ای، فتاوی صحابی کبیر سلمان فارسی، ۱۳۵۱ش، ص۱۴۶.</ref> او در مدائن زیر سایه دیوارها و درختان می‌نشست و با ساختن خانه برای خود موافق نبود، تا آنکه به پیشنهاد یکی از یارانش، تنها با ساختن خانه‌ای موافقت کرد که چون بایستد سرش به سقف آن و چون دراز کشد، پایش به دیوار آن برخورد کند.<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ۱۴۰۴ق، ج۱۸، ص۳۶.</ref> [[حدیث|روایت‌های]] مختلفی از [[زهد]] سلمان نقل شده است.<ref>برای نمونه ر.ک: ذهبی، تاریخ الاسلام، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۵۱۷-۵۲۱.</ref> سلمان تا لحظه مرگ والی مدائن بود.<ref>شیرازی، الدرجات الرفیعه، ۱۹۸۳م، ص۲۱۵.</ref>

==همسر، فرزندان و نوادگان==

سلمان با زنی به نام بُقَیره،<ref>ابن‌الجوزی، صفة الصفوة، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۲۱۱.</ref>از قبیله [[کِنده]] ازدواج کرد.<ref>ابونعیم، حلیة الاولیاء، دار‌ ام‌القری، ج۱، ص۱۸۶.</ref>  در کتاب‌های روایی و رجالی، افرادی با عنوان فرزند سلمان،  ذکر شده‌اند؛ مثلا عبدالله، [[حدیث تحفه بهشتی]] برای [[فاطمه(س)]] را از پدرش سلمان روایت کرده است.<ref>ابن‌طاوس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۶.</ref> چنانکه در کتاب جامع الرواة، از محمد بن سلمان فارسی یاد شده است.<ref>اردبیلی، جامع الرواة، ۱۴۰۳ق، ج۱، ص۲۱۲.</ref> همچنین برای سلمان دختری در اصفهان و دو دختر در مُضَر<ref>ابن اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۶۹.</ref> یا [[مصر]] ذکر شده است.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ البغداد، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۵۱۸.</ref>

تعدادی از نوادگان سلمان در طول تاریخ از شخصیت‌های حدیثی، علمی و سرشناسی بوده‌اند که از آن میان می‌توان به افرادی چون بدرالدین حسن بن علی بن سلمان<ref>حر عاملی، امل الآمل، مکتبة الاندلس، ج۲، ص۷۳ و ۷۴.</ref>، ضیاءالدین فارسی<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۶۲۹.</ref>، وهب بن کثیر بن عبدالرحمن<ref>ابوالشیخ، طبقات المحدثین باصبهان، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۲۵.</ref> و شمس الدین سوزنی اشاره کرد.<ref>قمی، الکنی و الالقاب، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۳۲۵.</ref>  

بر اساس روایت کَشّی،  سلمان برای ازدواج نزد عمر رفت و دخترش را از او خواستگار کرد. عمر که در ابتدا با درخواست او موافقت نکرده بود، پس از مدتی پشیمانی خود از عملش را به سلمان ابراز کرد، لکن سلمان این عمل خود را آزمونی برای عمر دانست تا به وسیله آن، قلب عمر را از زدوده شدن از تعصبات جاهلی بیازماید.<ref>کشی، رجال الکشی، ۱۴۰۹ق، ص۱۵.</ref>

[[پرونده:Mazarsalman.jpg|بندانگشتی|ضریح سلمان فارسی در مدائن]]

تاریخ درگذشت سلمان در منابع مختلف روایی و تاریخی یکسان نیست؛ در برخی از منابع سال [[سال ۳۵ هجری قمری|۳۵ق]] یا [[سال ۳۶ هجری قمری|۳۶ق]] به عنوان سال وفات او ثبت شده است،<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۲، ص۲۶۹.</ref> چنانکه در برخی گزارش‌ها زمان درگذشت او را دوران خلاف عمر دانسته‌اند.<ref>ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ۱۴۱۵ق، ج۲۱، ص۴۵۸-۴۵۹.</ref> مهاجرانی، با بررسی روایات مختلف سال [[سال ۳۳ هجری قمری|۳۳ق]] را سال وفات او می‌داند.<ref>مهاجرانی، «سلمان»، ۶۳</ref> وی در مدائن در نزدیکی [[طاق کسری|ایوان کسری]] به خاک سپرده شد.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ بغداد، ۱۴۱۷ق، ج ۱، ص۱۷۵.</ref>  

در برخی از روایات تاریخی آمده است که پس از وفات سلمان، [[امام علی(ع)]] از [[مدینه]]<ref>العاملی، سلمان الفارسی، موسسة النشر الاسلامی، ص۱۵.</ref> یا [[کوفه]] به [[مدائن]] آمد او را [[غسل میت|غسل]] و [[کفن]] کرد و بر او [[نماز میت|نماز]] خواند و [[دفن]] کرد.<ref>نک: مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۲، ص۳۸۰.</ref>

 

روی کفن سلمان شعری نوشته شده بود که برخی کتابت آن را به سلمان<ref>نوری، نفس الرحمن فی فضائل سلمان (رض)، قم، ص۱۳۹.</ref> و بعضی دیگر به علی(ع) نسبت داده‌اند؛<ref>علامه مجلسی، زاد المعاد، ۱۴۲۳ق، ص۵۷۵.</ref> آن شعر چنین بود:

==آثار مرتبط==

 

 

 

* ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید، شرح نهج البلاغه، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق.

* ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق.

* ابن شاذان، الفضائل، قم، رضی، ۱۳۶۳ش.

* ابن‌عساکر، علی بن الحسن، تاریخ مدینة دمشق، بی‌جا، دار الفکر، ۱۴۱۵ق.

* ابن‌هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، بیروت، دار المعرفة، بی‌تا.

* امینی، عبدالحسین، الغدیر،‌ قم، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیة، ۱۴۱۶ق.

* بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۷ق.

* حسینی، سید مرتضی،[http://ensani.ir/fa/article/425736/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D9%88%DB%8C%DA%98%DA%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%86%D9%91%D8%A7-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3-%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D9%85%D9%86%D9%91%D8%A7- « بررسی ویژگی‌های «منّا» بودن سلمان فارسی بر اساس تحلیل روایات «لیس منّا».»]، در مجله حدیث و اندیشه، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، شماره۲۶.

* حلبی، ابوالفرج، السیره الحلبیه، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۲۷ق.

* خطیب بغدادی، ابوبکر احمد بن علی، تاریخ بغداد و ذیوله، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۷ق.

* [https://www.tabnak.ir/fa/news/954937/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AF در مورد سریال سلمان فارسی چه می‌دانید؟]، تابناک، تاریخ درج مطلب: ۷ بهمن ۱۳۹۸ش، تاریخ بازدید: ۲۰ مهر ۱۴۰۰ش.

* دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، تهران، روزبه، ۱۳۷۳ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، الامالی، تهران، کتابچی، ۱۳۷۶ش.

* شیخ صدوق، محمد بن علی، الخصال، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲ش.

* شیخ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید(ره)، ۱۴۱۳ق.

* شیرازی، سید علی خان، الدرجات الرفیعة فی طبقات الشیعة، بیروت، موسسة الوفاء، ۱۹۸۳م.

* صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد صلی الله علیهم، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره)، ۱۴۰۴ق.

* طبری، محمد بن جریر، تاریخ الطبری، بیروت، دار التراث، ۱۳۸۷ق.

* عمادی حائری، سید محمد، [https://rch.ac.ir/article/Details/14866?%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C «سلمان فارسی»]، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلام، تهران، ۱۳۹۶ش.

* قمی، عباس، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبة الصدر، ۱۳۶۸ش.

* کشی، محمد بن عمر، رجال الکشی، مشهد، موسسه نشر دانشگاه مشهد، ۱۴۰۹ق.

* کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۴۰۷ق.

* مجلسی، محمدباقر، زاد المعاد، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۲۳ق.

* مجلسی، محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.

* مقدسی، مطهر بن طاهر، البدء و التاریخ، بی‌جا، مکتبة الثقافة الدینیة، بی‌تا.

* مهاجرانی، عطاءالله، [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/937778/%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86 «سلمان»]، در مجله میقات حج، سال ۱۳۷۳، شماره۱۰.

* میرفتاح، علی‌اصغر، [http://ensani.ir/fa/article/275762/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AC%DB%8C-%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «آثار باستانی جی باستان»]، در مجله بررسی‌های تاریخی، بهمن و اسفند ۱۳۵۵ش، شماره۶۸.

* نوری، حسین، نفس الرحمان فی فضائل سلمان(رض)، قم، الرسول المصطفی، بی‌تا.

* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۹ق.

* یاقوت حموی، معجم البلدان، بیروت، دار صادر، ۱۹۹۵م.

 

* [https://rch.ac.ir/article/Details/14866?%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C سلمان فارسی؛ دانشنامه جهان اسلام]

* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1725822/%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%b3%db%8c?q=%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%20%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&score=25.0&rownumber=1 سلمان فارسی؛ دانشنامه حج و حرمین شریفین]

*[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/937778/%d8%b3%d9%84%d9%85%d8%a7%d9%86?q=%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86&score=25.0&rownumber=1 سلمان؛ نور مگز]