محدث: تفاوت میان نسخه‌ها

'''مُحَدِّث''' یا '''حدیث‌شناس''' کسی است که دانش کافی درباره [[حدیث]]، راویان حدیث، اصطلاحات حدیثی، احادیث صحیح و ضعیف و اشکالات احادیث دارد. محدثان معمولاً کتاب‌های مفصل حدیثی نوشته‌اند. مشهورترین محدثان شیعه [[محمد بن یعقوب کلینی|کُلِینی]]، [[شیخ صدوق]] و [[شیخ طوسی]] نویسندگان [[کتب اربعه]] هستند. [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] و [[شیخ حر عاملی|شیخ حُرّ عاملی]] نیز به عنوان محدثان نامدار دوره صفویه نام برده می‌شوند. در دوران متأخر نیز [[میرزا حسین نوری]] نویسنده [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]] و [[شیخ عباس قمی]] نویسنده [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|سفینة البِحار]] با عنوان محدث شناخته می‌شوند.

به نوشته [[عبدالله مامقانی|مامقانی]] در کتاب [[مقباس الهدایة فی علم الدرایة (کتاب)|مقباس الهدایة]] محدث کسی است که راه‌های اثبات حدیث، نام راویان و عدالت آنان را بداند و نیز بداند که چیزی به حدیث اضافه یا کم شده است یا نه.<ref>مامقانی، مقباس الهدایه، ج۳، ص۴۹.</ref> محمدرضا مامقانی در تعلیقه خود بر مقباس الهدایه می‌گوید که محدث کسی است که علم حدیث و اصطلاحات آن را بداند و الفاظ غریب الحدیث و نیز انواع حدیث را بشناسد.<ref>مامقانی، محمدرضا، مقباس الهدایه، ج۳، ص۵۰.</ref> او همچنین به نقل از کتاب کشاف اصطلاحات الفنون، شنیدن، نوشتن، قرائت کردن و حفظ کردن حدیث و سفر به شهرهای مختلف برای شنیدن حدیث را جزو ویژگی‌های محدث ذکر کرده است.<ref>مامقانی، محمدرضا، مقباس الهدایه، ج۵، ص۲۸</ref> [[شهید ثانی]] محدث را کسی می‌داند که از نظر علمی مشغول سنت پیامبر و امامان باشد.<ref>شهید ثانی، الرعایة، ص۵۰.</ref>  

به گفته مامقانی اگر در کتاب‌های رجالی کسی را با عنوان محدث توصیف ‌کنند این توصیف مدح او محسوب می‌شود. هر چند نمی‌توان این تعبیر را [[توثیق]] او حساب کرد. <ref>مامقانی، مقباس الهدایة، ج۲، ص۲۴۸.</ref>

مامقانی اصطلاحاتی مثل راوی، مُسنِد، محدِّث و حافظ را با هم مقایسه کرده است.<ref>مامقانی، مقباس الهدایه، ج۳، ص۴۹-۵۰</ref> او می‌نویسد راوی کسی است که صرفاً [[روایت]] را نقل می‌کند چه با سند چه بی سند. مقام راوی پایین‌تر از محدث است<ref>مامقانی، مقباس الهدایه، ج۳، ص۴۹.</ref> او همچنین تصریح می‌کند کسی که فقط حدیث را شنیده، محدث نامیده نمی‌شود.<ref> مامقانی، مقباس الهدایه، ج۳، ص۴۹</ref>

نویسندگان کتاب‌های [[درایة الحدیث|علم درایه]] می‌گویند[[علم رجال|عالم رجالی]] کسی است که فقط راویان حدیث و ویژگی‌های آنان را به صورت منفرد می‌شناسد و درباره معتبر بودن یا نبودن هر راوی نظر می‌دهد. ولی محدث کسی است که علاوه بر شناخت راویان به صورت منفرد، درباره سند و متن احادیث هم صاحب‌نظر است و می‌تواند [[حدیث ضعیف|ضعیف]] یا [[حدیث صحیح|صحیح]] بودن حدیث را تشخیص دهد. <ref>سبحانی، اصول الحدیث و احکامه، ص۱۶. قربانی، علم حدیث، ص۱۰۷</ref>

در برخی از منابع محدث به کسانی گفته می‌شود که در مقابل گرایش کلامیِ عقل‌گرا و اصولی، [[اخباری‌ها|گرایش اخباری]] دارند و بیشتر بر حدیث تکیه می‌کنند و با نام [[اصحاب حدیث]] هم شناخته می‌شوند.<ref>بهشتی، اخباریگری، ص۳۹.</ref>

محدثان شیعه را دست‌کم به دو شیوه دسته‌بندی کرده‌اند. نخست بر اساس ادوار زندگی و مراحل تاریخی<ref>سیفی مازندرانی، مقیاس الرواة، ص۵۵</ref> و دیگری بر اساس مدرسه‌ها و حوزه‌های حدیث‌پژوهی مثل [[مکتب حدیثی قم]]، [[مکتب حدیثی کوفه]] و مانند آن.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ص۱۱۵.</ref>

نویسندگان کتب اربعه حدیثی شیعه، قدیمی‌ترین محدثان شیعه هستند که آثار آنان باقی مانده است. [[محمد بن یعقوب کلینی]] (م۳۲۹ق) نویسنده [[الکافی (کتاب)|الکافی]]، محمد بن علی بن بابویه (م۳۸۱ق) معروف به [[شیخ صدوق]] نویسنده  [[کتاب من لایحضره الفقیه|من لایحضره الفقیه]] و چندین اثر حدیثی دیگر و محمد بن حسن طوسی (م۴۶۰ق) معروف به [[شیخ طوسی]] نویسنده [[تهذیب الاحکام (کتاب)|تهذیب الاحکام]] و [[الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار (کتاب)|الاستبصار]] که در قرن چهارم و پنجم می‌زیسته‌اند.<ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ص۸۶.</ref>

محدثان [[صفویان|دوره حاکمیت صفویه]] در ایران که همزمان با رشد [[اخباریگری]] است، نقش فراوانی در افزایش میراث حدیثی شیعه داشتند<ref>مهریزی، حدیث‌پژوهی، ج۲، ص۲۴۹.</ref> و جوامع حدیثی متعددی در این دوره نوشتند.<ref>مهریزی، حدیث‌پژوهی، ج۲، ص۲۶۱.</ref> [[بحار الانوار (کتاب)|بحار الانوار]] به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه حدیثی شیعه محصول این دوره است. [[محمدمحسن فیض کاشانی]] (۱۰۹۱ق) نویسنده [[الوافی (کتاب)|الوافی]]، [[شیخ حر عاملی]] (م۱۱۰۴ق) مؤلف [[وسائل الشیعة (کتاب)|وسائل الشیعه]] و [[محمدباقر مجلسی]] (م۱۱۱۰ق) مؤلف بحار الانوار در این دوران می‌زیسته‌اند. <ref>مؤدب، تاریخ حدیث، ص۱۲۹.</ref>

در قرن‌های ۱۴ و ۱۵ قمری  [[میرزا حسین نوری]] (م۱۳۲۰ق)معروف به محدث نوری نویسنده [[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرک الوسائل]]<ref>طباطبائی، تاریخ حدیث شیعه (۲)، ص۲۶۸.</ref> و [[شیخ عباس قمی]] (م۱۳۵۹ق) نویسنده [[سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار (کتاب)|سفینة البحار]] جزو محدثان مشهور شیعه معرفی شده‌اند.<ref>طباطبائی، تاریخ حدیث شیعه (۲)، ص۲۷۱.</ref>

* مهریزی، مهدی، حدیث‌پژوهی، جلد دوم، دار الحدیث، قم، ۱۳۹۰ش.