تأویل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تأویل'''، اصطلاحی در علوم قرآنی و در تعبیر عام اصطلاحی است در مطالعات مربوط به فهم نصوص به معنای نوع خاصی برداشت از متن  که به نحوی بر خلاف ظاهر متن باشد. قدما این واژه را با [[تفسیر قرآن]] مترادف و از این روی تمام آیات قرآن را دارای تأویل می‌دانستند. اما متأخرین آن را به معنای خلاف ظاهر دانسته، آیاتی خاص را دارای تأویل معرفی می‌کنند.

 

واژه تاویل از ریشه «أ- وـ  ل» و به معنای  پیش یا وضعیت پیشین را بازگرداندن یا بازگشتن به اول است.<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل»؛ دهخدا، ذیل «تأویل».</ref> آنجا که تاویل درباره فهم چیزی به کار رود ناظر به بازگردان چهره بیرونی به معنای درونی است که به گونه های مختلف در قران کریم دیده می شود مانند تاویل خواب به معنایی که در پس رویا نهفته است(نک: یوسف/612؛ کهف/18/789و 82)در کاربردی فراتر، مقصود از تاویل فرا بردن یک دال از معنایی ظاهری به معنایی دور از ظاهر است که تصور می شود مهم تر از معنای ظاهر و پیش از معنای ظاهر مقصود گوینده بوده است.<ref>پاکتچی، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ذیل «تأویل».</ref>برخی قرآن‌پژوهان معاصر در توضیح معنای تأویل آورده‌اند: «هر لفظ يا عملي كه متشابه باشد، وقتي براي آن، توجيه خردپسندي وجود داشته باشد، اين توجيه، تأويل آن لفظ يا عمل خواهد بود. شخص تأويل كننده، هنگامي كه برای سخن متشابه معناي معقولي را بيان مي‏‌دارد، در حقيقت مهار لفظ را به دست مي‏‌گيرد و آن را به سوي معناي درستي كه ارائه مي‏‌دهد، باز مي‏‌گرداند، به همين خاطر در نيكو نشان دادن عملي كه شبهه انگيز است نيز واژه تأويل كاربرد دارد همان گونه كه در داستان حضرت خضر و موسي ـ عليهما السلام ـ كلمه تأويل در ضمن آيات شريف قرآن مجيد آمده است: قال هذا فراقٌ بيني و بينك سَأُنبّئُكَ بتأويل ما لَمْ تَسْتَطِعْ عليه صبرا؛ گفت اينك هنگام جدايي من و توست. به زودي تو را از تأويل آنچه نتوانستي درباره آن صبر كني آگاه خواهم ساخت.»<ref>معرفت، حقيقت تأويل قرآن، </ref>