پرش به محتوا

داغستان: تفاوت میان نسخه‌ها

داغستان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۳۳

۱٬۱۶۰ بایت حذف‌شده ،  ‏۷ دسامبر ۲۰۲۲
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
دیداریویکی‌متن
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۲: خط ۴۲:
| اجتماعی =
| اجتماعی =
}}
}}
'''جمهوری خودمختار داغِستان''' (Respublika Dagestan، به روسی: Респу́блика Дагеста́н)، از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون [[روسیه]] در شرق قفقاز و ساحل غربی دریای خزر که حدود صدهزار نفر از جمعیت سه میلیون نفری آن، [[شیعیان]] هستند. پایتخت آن ماخاچکالا (مَخاچ قلعه) است و قدیمی‌ترین مسجد این شهر را دو تاجر ایرانی ساخته‌اند.  
'''جمهوری خودمختار داغِستان''' (Respublika Dagestan، به روسی: Респу́блика Дагеста́н)، از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون [[روسیه]] در شرق قفقاز و ساحل غربی دریای خزر که حدود صدهزار نفر از جمعیت سه میلیون نفری آن، [[شیعه]] هستند. پایتخت آن ماخاچکالا (مَخاچ قلعه) است و قدیمی‌ترین مسجد این شهر را دو تاجر ایرانی ساخته‌اند.  


[[دربند]] از مهمترین مناطق شیعی‌نشین داغستان است. داغستان تا قرن دوازده هجری شمسی، جزئی از [[ایران]] بوده که بر اساس [[قرارداد گلستان]] ([[۲۵ اکتبر]] ۱۸۱۲م)، از این کشور جدا شد.
[[دربند]] از مهمترین مناطق شیعی‌نشین داغستان است. داغستان تا قرن دوازده هجری شمسی، جزئی از [[ایران]] بوده که بر اساس [[قرارداد گلستان]] ([[۲۵ اکتبر]] ۱۸۱۲م)، از این کشور جدا شد.


== اطلاعات عمومی==
== اطلاعات عمومی==
داغستان به معنای سرزمین کوهستان‌هاست.<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/جایگاه-شیعیان-و-مسلمانان-در-جمهوری-داغستا «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> جمعیت این کشور حدود دو میلیون و دوصد هزار نفر جمعیت<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> و از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون [[روسیه]] است<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/جایگاه-شیعیان-و-مسلمانان-در-جمهوری-داغستا «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> که در ساحل غربی دریای خزر و منطقه شرقی قفقاز شمالی واقع شده‌است، از شمال با جمهوری خودمختار کلموک، از شرق با دریای خزر، از جنوب با [[آذربایجان (کشور)|آذربایجان]] و از جنوب غربی با [[گرجستان]] و جمهوری‌های خودمختار کارباردین-بالکار و اوستیای شمالی همسایه است. مساحت آن ۵۰۳۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن ماخاچکالا (مخاچ قلعه) است.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۴.</ref>
داغستان به معنای سرزمین کوهستان‌هاست.<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/جایگاه-شیعیان-و-مسلمانان-در-جمهوری-داغستا «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> این کشور حدود دو میلیون و دوصد هزار نفر جمعیت دارد<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> و از جمهوری‌های خودمختار فدراسیون [[روسیه]] است<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/ «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> که در ساحل غربی دریای خزر و منطقه شرقی قفقاز شمالی واقع شده‌است، از شمال با جمهوری خودمختار کلموک، از شرق با دریای خزر، از جنوب با [[آذربایجان (کشور)|آذربایجان]] و از جنوب غربی با [[گرجستان]] و جمهوری‌های خودمختار کارباردین-بالکار و اوستیای شمالی همسایه است. مساحت آن ۵۰۳۰۰ کیلومتر مربع و پایتخت آن ماخاچکالا (مخاچ قلعه) است.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۴.</ref>


داغستان، به نسبت وسعت، از متراکم‌ترین مناطق دنیا در گوناگونی نژادی است.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۶۰</ref> بیشتر مردم داغستان از اقوام مختلف نژاد [[قفقازی]] هستند مانند آوارها، دارگین‌ها، لِزگین‌ها، لاک‌ها، کومیک‌ها، آذری‌ها و تات‌ها.<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> به جز روسی، بیش از ۳۰ زبان دیگر در داغستان رایج است که الفبای تمامی این زبان‌ها سیریلیک است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۶۶ش، ص۶۴۵.</ref> منبع اصلی درآمد مردم آن نیز دامپروری است.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> به جز زبان عربی (که زبان قرآن به شمار می‌آید)، زبان‌های محلی بسیاری مانند؛ ترکی، آذری، آوار و دارگین در داغستان رواج دارد.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۰.</ref>
داغستان، به نسبت وسعت، از متراکم‌ترین مناطق دنیا در گوناگونی نژادی است.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۶۰</ref> بیشتر مردم داغستان از اقوام مختلف نژاد قفقازی هستند مانند آوارها، دارگین‌ها، لِزگین‌ها، لاک‌ها، کومیک‌ها، آذری‌ها و تات‌ها.<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> به جز روسی، بیش از ۳۰ زبان دیگر در داغستان رایج است که الفبای تمامی این زبان‌ها سیریلیک است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۶۶ش، ص۶۴۵.</ref> منبع اصلی درآمد مردم آن نیز دامپروری است.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> به جز زبان عربی (که زبان قرآن به شمار می‌آید)، زبان‌های محلی بسیاری مانند؛ ترکی، آذری، آوار و دارگین در داغستان رواج دارد.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۰.</ref>
===تاریخ سیاسی===
===تاریخ سیاسی===
منطقه قفقاز و داغستان در زمان حکومت شاپور اول ساسانی (۲۴۱-۲۷۲م) ضمیمه [[ایران]] شد و اقوام داغستان در لشکرکشی‌های شاهان سلسله ساسانی(۲۲۴-۶۵۱م) حضور داشتند. ایرانیان در داغستان استحکاماتی را ساختند و یکی از آنها شهر دربند است.<ref>نگاه کنید به: محمدزاده، [http://ensani.ir/fa/article/79538/نگـاهی-به-ادبیـات-فارسی-در-داغستان «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»].</ref>
منطقه قفقاز و داغستان در زمان حکومت شاپور اول ساسانی (۲۴۱-۲۷۲م) ضمیمه [[ایران]] شد و اقوام داغستان در لشکرکشی‌های شاهان سلسله ساسانی (۲۲۴-۶۵۱م) حضور داشتند. ایرانیان در داغستان استحکاماتی را ساختند و یکی از آنها شهر دربند است.<ref>نگاه کنید به: محمدزاده، [http://ensani.ir/fa/article/79538/ «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»].</ref>


به نوشته شیرین آکینر در کتاب اقوام مسلمان اتحاد شوروی، از ۶۶۴ میلادی اعراب چندین مرتبه به داغستان لشکرکشی کرده و در نیمه اول قرن هشتم میلادی (در زمان [[خلافت]] [[هشام بن عبدالملک|هشام]])، موفق شدند پایگاهی در [[دربند]] ایجاد کنند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> پس از اعراب، اقوام متعدد دیگری به داغستان حمله بردند؛ نخست [[سلجوقیان]] در قرن یازدهم و سپس مغول‌ها در اوایل قرن سیزدهم میلادی آن را تصرف کردند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۳.</ref> در اوایل قرن چهاردهم میلادی [[تیمور گورکانی]] و فرمانروای اُردوی زَرّین بر سر داغستان با یکدیگر جنگیدند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
به نوشته شیرین آکینر در کتاب اقوام مسلمان اتحاد شوروی، از سال ۶۶۴ میلادی اعراب چندین مرتبه به داغستان لشکرکشی کرده و در نیمه اول قرن هشتم میلادی (در زمان [[خلافت]] [[هشام بن عبدالملک]])، موفق شدند پایگاهی در [[دربند]] ایجاد کنند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> پس از اعراب، اقوام متعدد دیگری به داغستان حمله بردند؛ [[سلجوقیان]] در قرن یازدهم و مغول‌ها در اوایل قرن سیزدهم میلادی آن را تصرف کردند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۳.</ref> در اوایل قرن چهاردهم میلادی [[تیمور گورکانی]] و فرمانروای اُردوی زَرّین بر سر داغستان با یکدیگر جنگیدند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>


در نیمه قرن شانزدهم میلادی [[عثمانی|عثمانی‌ها]] داغستان را اشغال کردند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref> داغستان در قرن هجدهم میلادی به تصرف ایران درآمد؛ اما در اوایل قرن نوزدهم میلادی روس‌ها در پی قرارداد گلستان (۱۸۱۲م)، این منطقه را از ایران جدا کرده و به خاک خود ضمیمه کردند.<ref>باکیخانوف، گلستان ارم، ۱۹۷۰م، ص۱۹۶؛ آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
در نیمه قرن شانزدهم میلادی [[عثمانی|عثمانی‌ها]] داغستان را اشغال کردند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref> داغستان در قرن هجدهم میلادی به تصرف ایران درآمد؛ اما در اوایل قرن نوزدهم میلادی روس‌ها در پی قرارداد گلستان (۱۸۱۲م)، این منطقه را از ایران جدا کرده و به خاک خود ضمیمه کردند.<ref>باکیخانوف، گلستان ارم، ۱۹۷۰م، ص۱۹۶؛ آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>


اگر چه داغستانی‌ها تحت حکومت حکام خارجی از قبیل خان اردوی زرین یا سلطان عثمانی بودند، اما رهبران محلی قدرتمندی داشتند؛ به خصوص در طول قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی. پس از آنکه در قرن نوزدهم میلادی داغستان ضمیمه خاک [[روسیه]] شد، روس‌ها حکومت‌های محلی را برچیدند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۳.</ref>
اگر چه داغستانی‌ها تحت حکومت حکام خارجی از قبیل خان اردوی زرین یا سلطان عثمانی بودند، اما رهبران محلی قدرتمندی داشتند؛ به خصوص در طول قرن‌های پانزدهم و شانزدهم میلادی. پس از آنکه در قرن نوزدهم میلادی داغستان ضمیمه خاک [[روسیه]] شد، روس‌ها حکومت‌های محلی را برچیدند.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۳.</ref>


به نقل از کتاب رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، با آغاز مبارزات قرن ۱۸ و ۱۹ میلادیِ مسلمانان داغستان و گسترش نهضت اسلامی در این کشور، ژوزِف اِستالین (درگذشت ۱۹۵۳م)، رهبر وقت شوروی، برای فریب اذهان عمومی و جلوگیری از گسترش این نهضت، در کنگره مردم داغستان اعلام نمود که خودمختاری این سرزمین را به رسمیت می‌شناسد. به این ترتیب داغستان به عنوان یکی از جمهوری‌های خودمختار شوروی در ۲۱ ژانویه ۱۹۲۱م اعلام موجودیت کرد.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۲.</ref>
چنانکه در کتاب رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر آمده است با آغاز مبارزات قرن ۱۸ و ۱۹ میلادیِ مسلمانان داغستان و گسترش نهضت اسلامی در این کشور، ژوزِف اِستالین (درگذشت ۱۹۵۳م)، رهبر وقت شوروی، برای فریب اذهان عمومی و جلوگیری از گسترش این نهضت، در کنگره مردم داغستان اعلام نمود که خودمختاری این سرزمین را به رسمیت می‌شناسد. به این ترتیب داغستان به عنوان یکی از جمهوری‌های خودمختار شوروی در ۲۱ ژانویه ۱۹۲۱م اعلام موجودیت کرد.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۲.</ref>


==ورود اسلام به داغستان==
==ورود اسلام به داغستان==
ایجاد پایگاه در [[دربند|شهر دربند]] توسط لشکر اعراب در قرن هشتم میلادی را سبب ورود [[اسلام]] به منطقه قفقاز و کشور داغستان دانسته‌اند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> این منطقه در قرن‌های چهارم و پنجم میلادی به [[آلبانی|دولت آلبانی]] تعلق داشت که مسیحیت در مناطق ساحلی و کوهستانی آن گسترده بود.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
ایجاد پایگاه در [[دربند|شهر دربند]] توسط لشکر اعراب در قرن هشتم میلادی را سبب ورود [[اسلام]] به منطقه قفقاز و کشور داغستان دانسته‌اند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۱.</ref> این منطقه در قرن‌های چهارم و پنجم میلادی به [[آلبانی|دولت آلبانی]] تعلق داشت که مسیحیت در مناطق ساحلی و کوهستانی آن گسترده بود.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
به گفته شیرین آکینر، محقق آسیای مرکزی، منطقه داغستان به مدت ده قرن بخشی از [[جهان اسلام]] شناخته می‌شد.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref> با ورود [[اسلام]] به این منطقه، تعدادی از قبایل مانند کاتیاک‌ها، لَک‌ها و طَبَرسَران‌ها اسلام را پذیرفتند، اما گرویدن همه این اقوام به دین اسلام، تا قرن شانزدهم میلادی و پس از آن به طول انجامید.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
به گفته شیرین آکینر، محقق آسیای مرکزی، منطقه داغستان به مدت ده قرن بخشی از [[جهان اسلام]] شناخته می‌شد.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref> با ورود [[اسلام]] به این منطقه، تعدادی از قبایل مانند کاتیاک‌ها، لَک‌ها و طَبَرسَران‌ها اسلام را پذیرفتند، اما گرویدن همه این اقوام به دین اسلام، تا قرن شانزدهم میلادی و پس از آن به طول انجامید.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۲.</ref>
===ساختار دینی ـ مذهبی===
===ساختار دینی ـ مذهبی===
گفته شده ۹۶٪ جمعیت داغستان معتقد به [[اسلام]] هستند؛ ۹۵٪ آنان [[سنی]]، ۱٪ [[شیعه]] و ۴٪ نیز [[مسیحیت|مسیحی]] می‌باشند و جمعیت روس‌های داغستان را از شیعیان کمتر دانسته‌اند.<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> از جمله فرقه‌هایی که در فرهنگ مذهبی داغستان رواج دارد می‌توان به [[شیعه]]، [[صوفیه|صوفی‌گری]]، مکتب‌های [[شافعی]] و [[سلفیه|سَلَفی]] اشاره کرد.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref> در دوران میخائیل گورباچُف (درگذشت ۲۰۲۲م)، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، حزب کمونیست داغستان بر فعالیت‌های غیردینی علیه مسلمانان تأکید داشت.<ref>رجوع کنید به: براکس‌آپ، [https://biblicalstudies.org.uk/pdf/rcl/18-3%20212.pdf «اسلام در داغستان در دوران گورباچف»]، ص۲۱۵.</ref>
گفته شده ۹۶٪ جمعیت داغستان معتقد به [[اسلام]] هستند؛ ۹۵٪ آنان [[سنی]]، ۱٪ [[شیعه]] و ۴٪ نیز [[مسیحیت|مسیحی]]‌اند. همچنین جمعیت روس‌های داغستان را از شیعیان کمتر دانسته‌اند.<ref>پاتخو لایو، [http://mto.journals.miu.ac.ir/article_5153.html «اوضاع دینی- مذهبی داغستان با تاکید بر مذهب تشیع»]، مجله مطالعات تاریخی امت‌اسلامی.</ref> در این منطقه فرقه‌های مذهبی همچون [[شیعه]]، [[صوفیه|صوفی‌گری]] و نیز مکتب‌های [[شافعی]] و [[سلفیه|سَلَفی]] رواج دارد.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref> در دوران میخائیل گورباچُف (درگذشت ۲۰۲۲م)، آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی، حزب کمونیست داغستان بر فعالیت‌های غیردینی علیه مسلمانان تأکید داشت.<ref>نگاه کنید به: براکس‌آپ، [https://biblicalstudies.org.uk/pdf/rcl/18-3%20212.pdf «اسلام در داغستان در دوران گورباچف»]، ص۲۱۵.</ref>


===تشیع===
===تشیع===
ورود [[شیعه|تشیّع]] به [[روسیه]] و داغستان را زمان انعقاد عهدنامه ترکمنچای دانسته‌اند که طی آن ۱۷ شهر [[ایران]] که بیشتر شیعه‌نشین بودند تحت تسلّط روسیه قرار گرفتند و بیشتر شیعیان داغستان نیز از اصلیت آذربایجانی و ایرانی هستند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/224764/%D8%B1%D9%88%D8%B6%D9%87-%DB%B5-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%81%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D «روضه ۵ هزارنفری امام‌حسین(ع) در روسیه/ مسجدی برای شیعه و سنی»]، مشرق؛ ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref> اوایل قرن بیستم میلادی و در سال‌های اول حکومت شوروی، بسیاری از آذربایجانی‌ها در رأس حکومت داغستان بودند و در این دوران نیز پایبندی به آموزه‌های خود را نگه داشتند.<ref>ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref>
ورود [[شیعه|تشیّع]] به [[روسیه]] و داغستان را زمان انعقاد عهدنامه ترکمنچای دانسته‌اند که طی آن ۱۷ شهر [[ایران]] که بیشتر شیعه‌نشین بودند تحت تسلّط روسیه قرار گرفتند و بیشتر شیعیان داغستان نیز از اصلیت آذربایجانی و ایرانی هستند.<ref>[https://www.mashreghnews.ir/news/224764 «روضه ۵ هزارنفری امام‌حسین(ع) در روسیه/ مسجدی برای شیعه و سنی»]، مشرق؛ ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref> اوایل قرن بیستم میلادی و در سال‌های اول حکومت شوروی، آذربایجانی‌های زیادی در رأس حکومت داغستان بودند و در این دوران نیز پایبندی به آموزه‌های خود را نگه داشتند.<ref>ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref>


به نوشته کتاب [[اطلس شیعه]]، حدود صد هزار [[شیعه]] در داغستان زندگی می‌کنند که بیشتر آنها در شهرهای [[دربند]] و ماخاچکالا سکونت دارند.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶-۶۴۵.</ref> همچنین بیشتر شیعیان دربند [[تقلید (فقه)|مقلد]] [[محمد فاضل لنکرانی]] و [[سید علی خامنه‌ای]] هستند و کتاب‌های این دو [[مرجع تقلید]] شیعه، به زبان روسی در اختیار آنان قرار گرفته‌است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref>
به نوشته کتاب [[اطلس شیعه]]، حدود صد هزار [[شیعه]] در داغستان زندگی می‌کنند که بیشتر آنها در شهرهای [[دربند]] و ماخاچکالا سکونت دارند.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶-۶۴۵.</ref> همچنین بیشتر شیعیان دربند [[تقلید (فقه)|مقلد]] [[محمد فاضل لنکرانی]] و [[سید علی خامنه‌ای]] هستند و کتاب‌های این دو [[مرجع تقلید]] شیعه، به زبان روسی در اختیار آنان قرار گرفته‌است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref>
{|class="wikitable" style="margin-right:auto;margin-left:auto;"
{|class="wikitable" style="margin-right:auto;margin-left:auto;"
|-
|-
خط ۸۳: خط ۸۴:


===صوفیه===
===صوفیه===
[[رسول جعفریان]] ظهور طریقت‌های صوفی در شمال [[قفقاز]] و داغستان را قرن دهم میلادی می‌داند که از قرن ۱۹م نیز قدرت و نفوذ بسیاری در این مناطق یافتند؛<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص ۶۴۵</ref> شیخ شامل، از رهبران صوفی، قیامی را بر ضد روس‌ها رهبری کرد که سی سال به طول انجامید.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۴.</ref>صوفیان داغستان به اهل بیت(ع) احترام گذاشته و روایات و دعاهای شیعه میان آنها رواج دارد.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص ۶۴۵</ref>
[[رسول جعفریان]] ظهور طریقت‌های صوفی در شمال [[قفقاز]] و داغستان را قرن دهم میلادی می‌داند که از قرن ۱۹م نیز قدرت و نفوذ بسیاری در این مناطق یافتند؛<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref> شیخ شامل، از رهبران صوفی، قیامی را بر ضد روس‌ها رهبری کرد که سی سال به طول انجامید.<ref> آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ۱۳۶۶ش، ص۱۵۴.</ref>صوفیان داغستان به اهل‌بیت(ع) احترام گذاشته و روایات و دعاهای شیعه میان آنها رواج دارد.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ص۶۴۵.</ref>


عمده‌ترین مکاتب صوفی در قفقاز، مکاتب [[قادریه]] و [[نقش‌بندیه]] بوده‌اند. کونتاحاجی و باتال حاجی از فرقه‌های قادری صوفی هستند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ص۱۶۴</ref> آوارها، دارگین‌ها، کومیک‌ها، لاک‌ها و طبرسران‌ها از طریقت نقش‌بندی پیروی می‌کنند. چچن‌ها و آندی‌ها بیشتر پیرو طریقت قادری هستند. طریقت شازلی هم پیروانی در داغستان دارد. این طریقت بیشتر میان آوارها و برخی کومیک‌ها و دارگین‌ها گسترش یافته‌است.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۵.</ref> همچنین در اواخر دهه ۱۹۸۰میلادی، جمعیت [[سلفیه|سلفی‌ها]] در کنار جمعیت‌های صوفیان افزایش یافت<ref>ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref> که برخی این مسئله را مانع اساسی بر سر راه همبستگی مسلمانان داغستان دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۷؛ معینی‌فر و خیری، [https://jcep.ut.ac.ir/article_22263_69c27b3edf22bc32dc8d557e82f17f85.pdf «نقش و تأثیر وهابیت در بحران چچن»]، ص۱۵۷.</ref>
عمده‌ترین مکاتب صوفی در قفقاز، مکاتب [[قادریه]] و [[نقش‌بندیه]] بوده‌اند. کونتاحاجی و باتال حاجی از فرقه‌های قادری صوفی هستند.<ref>آکینر، اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ص۱۶۴</ref> آوارها، دارگین‌ها، کومیک‌ها، لاک‌ها و طبرسران‌ها از طریقت نقش‌بندی پیروی می‌کنند. چچن‌ها و آندی‌ها بیشتر پیرو طریقت قادری‌اند. طریقت شازلی هم پیروانی در داغستان دارد. این طریقت بیشتر میان آوارها و برخی کومیک‌ها و دارگین‌ها گسترش یافته‌است.<ref> جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۵.</ref> همچنین در اواخر دهه ۱۹۸۰میلادی، جمعیت [[سلفیه|سلفی‌ها]] در کنار جمعیت‌های صوفیان افزایش یافت<ref>ابراهیمی ترکمان، [http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=45077 داغستان، دیار آشنای مسلمانان]، تابناک.</ref> که برخی این مسئله را مانع اساسی بر سر راه همبستگی مسلمانان داغستان دانسته‌اند.<ref>نگاه کنید به: سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۷؛ معینی‌فر و خیری، «نقش و تأثیر وهابیت در بحران چچن»، ص۱۵۷.</ref>
==جنبش اسلامی داغستان==
==جنبش اسلامی داغستان==
علمای نقشبندیه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی به مبارزه با روس‌ها پرداختند که جنبش اسلامی داغستان نامیده می‌شود. منصور اُشورمه ای، از پایه گذاران نهضت اسلامی در این دوره است.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۱.</ref> او که در [[بخارا]] تحصیل می‌کرد به طریقه صوفیانه نقشبندیه گروید و با استفاده از آموزه‌های آن، مردم داغستان را در برابر حمله روس‌ها متحد کرده و در قفقاز نبرد سختی کرد و [[روسیه|روس‌ها]] شکست‌هایی را متحمل شدند.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۱.</ref>
علمای نقشبندیه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی به مبارزه با روس‌ها پرداختند که جنبش اسلامی داغستان نامیده می‌شود. منصور اُشورمه ای، از پایه گذاران نهضت اسلامی در این دوره است.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۱.</ref> او که در [[بخارا]] تحصیل می‌کرد به طریقه صوفیانه نقشبندیه گروید و با استفاده از آموزه‌های آن، مردم داغستان را در برابر حمله روس‌ها متحد کرده و در قفقاز نبرد سختی کرد و [[روسیه|روس‌ها]] شکست‌هایی را متحمل شدند.<ref>سخی حلیمی، رسانه و جنبش‌های اسلامی معاصر، ۱۳۸۲ش، ص۱۲۱.</ref>
خط ۹۴: خط ۹۵:
*'''حزب رستاخیز اسلامی''': این حزب با حرکت‌های الحادی و کمونیستی مخالف بوده و نفوذ آن را در میان جوانان دانسته‌اند.
*'''حزب رستاخیز اسلامی''': این حزب با حرکت‌های الحادی و کمونیستی مخالف بوده و نفوذ آن را در میان جوانان دانسته‌اند.
*'''حزب سازمان اسلامی (جماعت المسلمی)''': در سال ۱۹۹۲م در نواحی دارگین تشکیل یافت. این حزب با حزب رستاخیز اسلامی روابط دوستانه‌ای دارد.
*'''حزب سازمان اسلامی (جماعت المسلمی)''': در سال ۱۹۹۲م در نواحی دارگین تشکیل یافت. این حزب با حزب رستاخیز اسلامی روابط دوستانه‌ای دارد.
*'''حزب دموکرات اسلامی''': با حدود ۴۰۰۰ عضو از احزاب قدرتمند داغستان محسوب می‌شود که در سال ۱۹۹۰م به وجود آمد. حزب دموکرات اسلامی به حل و فصل مسائل عمومی مسلمانان از جمله آموزش‌های مذهبی و مراسم عبادی ــ سیاسی [[حج]] توجه دارد و تحرک سیاسی کمی دارد. پیروان سنتی طریقت نقشبندیه در حزب دموکرات اسلامی و تا اندازه ای در جماعت المسلمین حضور دارند.<ref>گلی زواره، [http://pasdareeslam.com/14517/#_ftn21 «داغستان؛ سرزمین قبایل قبله»]، ص۴۵.</ref>
*'''حزب دموکرات اسلامی''': با حدود ۴۰۰۰ عضو از احزاب قدرتمند داغستان محسوب می‌شود که در سال ۱۹۹۰م به وجود آمد. حزب دموکرات اسلامی به حل‌وفصل مسائل عمومی مسلمانان از جمله آموزش‌های مذهبی و مراسم عبادی ــ سیاسی [[حج]] توجه دارد و تحرک سیاسی کمی دارد. پیروان سنتی طریقت نقشبندیه در حزب دموکرات اسلامی و تا اندازه‌ای در جماعت المسلمین حضور دارند.<ref>گلی زواره، «داغستان؛ سرزمین قبایل قبله»، ص۴۵.</ref>


==مراکز فرهنگی==
==مراکز فرهنگی==
[[حوزه علمیه]] ماهاچ قلعه در داغستان تربیت کننده روحانیون علوم دینی بود و پایه گسترش زبان عربی در این ناحیه گردید. این مرکز که دارای دو هزار مدرسه قرآنی با چهل هزار دانش‌آموز بود تا دهه‌های نخستین قرن بیستم میلادی -که خط عربی کنار گذاشته شد- ادامه یافت؛<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/جایگاه-شیعیان-و-مسلمانان-در-جمهوری-داغستا «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> اما در دوره ژوزف استالین، فعالیت‌های آن محدود به پذیرائی از هیئت‌های اعزامی کشورهای اسلامی یا سفر به آن کشورها و حضور در مجامع بین‌المللی اسلامی بوده است.<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145/جایگاه-شیعیان-و-مسلمانان-در-جمهوری-داغستا «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref>
[[حوزه علمیه]] ماهاچ قلعه در داغستان مرکز آموزش روحانیان علوم دینی بود و پایه گسترش زبان عربی در این ناحیه گردید. این مرکز دارای دو هزار مدرسه قرآنی با چهل هزار دانش‌آموز بود تا دهه‌های نخستین قرن بیستم میلادی -که خط عربی کنار گذاشته شد- ادامه یافت؛<ref>اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145 «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref> اما در دوره ژوزف استالین، فعالیت‌های آن محدود به پذیرائی از هیئت‌های اعزامی کشورهای اسلامی یا سفر به آن کشورها و حضور در مجامع بین‌المللی اسلامی بوده است.<ref> اشراقی، [https://www.hawzahnews.com/news/417145 «جایگاه شیعیان و مسلمانان در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری حوزه.</ref>


همچنین درسال ۱۳۸۶ش مرکز پژوهشی اهل بیت(ع) در داغستان تأسیس شد که برخی از فعالیت‌های آن عبارت است از:
همچنین درسال ۱۳۸۶ش مرکز پژوهشی اهل‌بیت(ع) در داغستان تأسیس شد که برخی از فعالیت‌های آن عبارتند از:
*انجام پژوهش در خصوص جنبه‌های مختلف اسلام از جمله مسائل مذهبی، فرهنگی، هنری، تاریخی، اقتصادی و سیاسی اسلام به خصوص اسلام در روسیه
*انجام پژوهش در خصوص جنبه‌های مختلف اسلام از جمله مسائل مذهبی، فرهنگی، هنری، تاریخی، اقتصادی و سیاسی اسلام به خصوص اسلام در روسیه
*انجام برنامه‌های فرهنگی - پژوهشی همچون کنفرانس، گردهمایی، نمایشگاه، جشنواره، همایش میزگرد
*انجام برنامه‌های فرهنگی - پژوهشی همچون کنفرانس، گردهمایی، نمایشگاه، جشنواره، همایش میزگرد
*ترجمه متون از زبان‌های عربی، فارسی، ترکی و انگلیسی به زبان روسی
*ترجمه متون از زبان‌های عربی، فارسی، ترکی و انگلیسی به زبان روسی
*برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه‌های علمی، علوم انسانی، دینی و مذهبی
*برگزاری دوره‌های آموزشی در زمینه‌های علمی، علوم انسانی، دینی و مذهبی
*چاپ کتاب، مجلات و روزنامه و راه‌اندازی سایت اطلاع رسانی (علمی و مذهبی)
*چاپ کتاب، مجلات و روزنامه و راه‌اندازی سایت اطلاع‌رسانی (علمی و مذهبی)
*راه‌اندازی کتابخانه و برگزاری مسابقات علمی، فرهنگی و دینی.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/8604080022%20%20%20%20/تأسيس-مركز-پژوهشي-اهل-بيت-ع-در-داغستان «تأسيس مركز پژوهشی اهل بیت(ع) در داغستان»]، خبرگزاری فارس.</ref>
*راه‌اندازی کتابخانه و برگزاری مسابقات علمی، فرهنگی و دینی.<ref>[https://www.farsnews.ir/news/8604080022 تأسيس مركز پژوهشی اهل‌بیت(ع) در داغستان»]، خبرگزاری فارس.</ref>


===مساجد===
===مساجد===
خط ۱۱۴: خط ۱۱۵:
* '''مسجد ایرانی‌های دربند'''، توسط مهاجران ایرانی ساخته شده و نمای آن بیشتر شبیه [[حسینیه]] است.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶.</ref>
* '''مسجد ایرانی‌های دربند'''، توسط مهاجران ایرانی ساخته شده و نمای آن بیشتر شبیه [[حسینیه]] است.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶.</ref>
* '''مسجد امام علی خاسایورت'''، به شیعیان خاسایورت اختصاص دارد.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶.</ref>
* '''مسجد امام علی خاسایورت'''، به شیعیان خاسایورت اختصاص دارد.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۶۴۶.</ref>
* '''مسجد حضرت محمد (ص)'''، بزرگترین مسجد اروپا خواهد بود که در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار بنا می‌شود و شامل مسجدی با تمام امکانات و پارکینگ، موزه، مرکز اسلامی و مدرسه است.<ref>[https://qafqaz.ir/fa/ساخت-بزرگترین-مسجد-اروپا-در-داغستان/ «ساخت بزرگترین مسجد اروپا در داغستان»]، خبرگزاری قفقاز.</ref>
* '''مسجد حضرت محمد(ص)'''، بزرگترین مسجد اروپا خواهد بود که در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار بنا می‌شود و شامل مسجدی با تمام امکانات و پارکینگ، موزه، مرکز اسلامی و مدرسه است.<ref>[https://qafqaz.ir/fa/ساخت-بزرگترین-مسجد-اروپا-در-داغستان/ «ساخت بزرگترین مسجد اروپا در داغستان»]، خبرگزاری قفقاز.</ref>


==تک‌نگاری==
==تک‌نگاری==
کتاب تشیع در جمهوری خودمختار داغستان روسیه توسط گلچهره سیدوا، رئیس کرسی علوم‌انسانی شعبه دانشگاه دولتی داغستان در شهر دربند، تألیف شد.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803/%D8%AA%D8%B4%DB%8C%D8%B9-%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref> این کتاب با همکاری مرکز ایران‌شناسی دانشگاه دولتی داغستان و با حمایت مالی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در سال ۱۳۸۶ش انتشار یافت.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803/تشیع-جمهوری-داغستان «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref> کتاب شامل دو بخش درباره اصول سیاسی و اصول اجتماعی، پیدایش عقاید شیعی، عقاید و سنن تشیع در داغستان است و در آن  موضوع پیدایش مذهب اهل بیت(ع) در داغستان بررسی می‌شود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803/تشیع-جمهوری-داغستان «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref>
کتاب تشیع در جمهوری خودمختار داغستان روسیه توسط گلچهره سیدوا، رئیس کرسی علوم‌انسانی شعبه دانشگاه دولتی داغستان در شهر دربند، تألیف شد.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803/ «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref> این کتاب با همکاری مرکز ایران‌شناسی دانشگاه دولتی داغستان و با حمایت مالی رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه در سال ۱۳۸۶ش انتشار یافت.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803 «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref> کتاب شامل دو بخش درباره اصول سیاسی و اصول اجتماعی، پیدایش عقاید شیعی، عقاید و سنن تشیع در داغستان است و در آن  موضوع پیدایش مذهب اهل بیت(ع) در داغستان بررسی می‌شود.<ref>[https://www.ibna.ir/fa/naghli/13803 «تشیع در جمهوری داغستان»]، خبرگزاری کتاب ایران.</ref>


==پانویس==
==پانویس==
خط ۱۳۸: خط ۱۳۹:
*محمدزاده، نوری، [http://ensani.ir/fa/article/79538/نگـاهی-به-ادبیـات-فارسی-در-داغستان «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»]، در ماهنامه ایراس، شماره ۱۳، ۱۳۸۵ش.
*محمدزاده، نوری، [http://ensani.ir/fa/article/79538/نگـاهی-به-ادبیـات-فارسی-در-داغستان «نگـاهی به ادبیـات فارسی در داغستان»]، در ماهنامه ایراس، شماره ۱۳، ۱۳۸۵ش.
*معینی‌فر، حشمت‌السادات، خیری، مهری، [https://jcep.ut.ac.ir/article_22263_69c27b3edf22bc32dc8d557e82f17f85.pdf «نقش و تأثیر وهابیت در بحران چچن»]، در فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سوم، شماره ۷، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
*معینی‌فر، حشمت‌السادات، خیری، مهری، [https://jcep.ut.ac.ir/article_22263_69c27b3edf22bc32dc8d557e82f17f85.pdf «نقش و تأثیر وهابیت در بحران چچن»]، در فصلنامه مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سوم، شماره ۷، پاییز و زمستان ۱۳۸۹ش.
*ممداف، اورخان، [https://www.mashreghnews.ir/news/224764/%D8%B1%D9%88%D8%B6%D9%87-%DB%B5-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%81%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF%DB%8C-%D «روضه ۵ هزار نفری امام‌حسین(ع) در روسیه/ مسجدی برای شیعه و سنی»]، مشرق، تاریخ نشر: ۲۸ خرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۸ آذر ۱۴۰۱ش.
*ممداف، اورخان، [https://www.mashreghnews.ir/news/224764/ «روضه ۵ هزار نفری امام‌حسین(ع) در روسیه/ مسجدی برای شیعه و سنی»]، مشرق، تاریخ نشر: ۲۸ خرداد ۱۳۹۲ش، تاریخ بازدید: ۸ آذر ۱۴۰۱ش.
{{پایان}}
{{پایان}}


برگرفته از «https://fa.wikishia.net/view/ویژه:تفاوت_گوشی_همراه/455434»