تزکیه: تفاوت میان نسخه‌ها

تزکیه (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ دسامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۵:۰۱

۷ بایت حذف‌شده ، ‏۲۹ دسامبر ۲۰۲۰

جز

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Roohish

Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor

۶٬۲۱۵

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{اخلاق-عمودی}}
+'''تزکیه''' یا '''تهذیب نفس''' به معنای پاک و اصلاح کردن نفس از آلودگی‌ها، دوری آن از عیب و نقص، رشد دادن و نوعی مبالغه در تطهیر است. در [[قرآن]] و [[روایت]] تاکید بسیاری بر تزکیه شده و آن را، هدفِ فرستادن [[پیامبران]]، راه رسیدن به [[تقوا]] و رسیدن به سعادت بیان نموده‌اند. به عقیده عالمان [[عرفان نظری|عرفان]] و [[اخلاق]] نیز، یکی از راه‌های رسیدن به خدا تزکیه نفس است.
-'''تزکیه''' یا '''تهذیب نفس''' به معنای پاک و اصلاح کردن نفس از آلودگی‌ها، دوری آن از عیب و نقص، رشد دادن و نوعی مبالغه در تطهیر است. در [[قرآن]] و [[روایت]] تاکید بسیاری بر تزکیه شده و آن را، هدفِ فرستادن [[پیامبران]]، راه رسیدن به [[تقوا]] و رسیدن به سعادت بیان نموده‌اند. به عقیده عالمان [[عرفان نظري|عرفان]] و [[اخلاق]] نیز، یکی از راه‌های رسیدن به خدا تزکیه نفس است.
+اطاعت از دستورات [[خداوند]]، پیامبران و [[امامان شیعه|امامان]]، دوری از [[گناه]]، [[محاسبه نفس|محاسبه]]، [[مشارطه]] و [[مراقبه]] نفس از عوامل تحقق تزکیه نفس دانسته شده است. همچنین برخی موانع تزکیه نفس عبارت است از: [[شیطان]]، [[تکبر]]، [[شرک]]، [[شراب‌خواری]]، [[کفر]]، [[هوای نفس]]، [[گناه]] و ضعف اراده.
-اطاعت از دستورات [[خداوند]]، پیامبران و [[امامان شیعه|امامان]]، دوری از [[گناه]]، [[محاسبه نفس|محاسبه]]، [[مشارطه]] و [[مراقبه]] نفس از عوامل تحقق تزکیه نفس دانسته شده است. همچنین برخی موانع تزکیه نفس عبارت است از: [[شیطان]]، [[تکبر]]، [[شرک]]، [[شراب خواری]]، [[کفر]]، [[هوای نفس]]، [[گناه]] و ضعف اراده.
 تزکیه نفس در دیگر ادیان از جمله مسحیت و یهودیت و برخی [[ادیان غیرابراهیمی]] مورد سفارش قرار گرفته است.
 ==تعریف==
-تزکیه یا تهذیب نفس<ref>جوادی آملی، «اهمیت تهذیب  نفس»، ص۱.</ref> از اصطلاحات اخلاقی  به معنای دوری کردن از عیب و نقص، پاک و اصلاح کردن نفس از آلودگی‌ها<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۸؛ فیض‌ کاشانی، تفسیرالصافی، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۳۵۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۳۷۷.</ref> و جایگزین نمودن صفات پسندیده، جهت رسیدن به سعادت است.<ref>نراقی، جامع‌ السعادات، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۴۰۰؛ نراقی، معراج‌ السعاده، ۱۳۸۵ش، ص۷۵-۷۸؛ نجم‌ رازی، مرصاد‌ العباد من‌ المبدا الی‌ المعاد، ۱۳۵۲ق، ص۱۷۳-۱۷۴؛ شمس‌الدین آملی، نفائس‌ الفنون، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۱۲.</ref> برخی آن را به معنای رشد دادن نفس و پاک دانستن آن و شهادت به این پاکی دانسته‌اند.<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۱۷؛ معلوف، المنجد فی‌اللغه، ۱۹۹۶م، ص۶۱۶؛ ابن منظور، لسان‌العرب، ۱۴۰۸ق، ج۶،ص۶۴.</ref> همچنین مفسران «تزکیه» را به افزایش [[تقوا]] در انسان معنا کرده‌اند.<ref>صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن الکریم(صدرا)، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص۳۹۱.</ref>
+تزکیه یا تهذیب نفس<ref>جوادی آملی، «اهمیت تهذیب نفس»، ص۱.</ref> از اصطلاحات اخلاقی به معنای دوری کردن از عیب و نقص، پاک و اصلاح کردن نفس از آلودگی‌ها<ref>فراهیدی، العین، ۱۴۰۹ق، ص۳۴۸؛ فیض‌ کاشانی، تفسیرالصافی، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۳۵۲؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۳۷۷.</ref> و جایگزین نمودن صفات پسندیده، جهت رسیدن به سعادت است.<ref>نراقی، جامع‌ السعادات، ۱۴۰۸ق، ج۱، ص۴۰۰؛ نراقی، معراج‌ السعاده، ۱۳۸۵ش، ص۷۵-۷۸؛ نجم‌ رازی، مرصاد‌ العباد من‌ المبدا الی‌ المعاد، ۱۳۵۲ق، ص۱۷۳-۱۷۴؛ شمس‌الدین آملی، نفائس‌ الفنون، ۱۳۸۱ش، ج۲، ص۱۲.</ref> برخی آن را به معنای رشد دادن نفس و پاک دانستن آن و شهادت به این پاکی دانسته‌اند.<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ۱۳۹۹ق، ج۳، ص۱۷؛ معلوف، المنجد فی‌اللغه، ۱۹۹۶م، ص۶۱۶؛ ابن منظور، لسان‌العرب، ۱۴۰۸ق، ج۶،ص۶۴.</ref> همچنین مفسران «تزکیه» را به افزایش [[تقوا]] در انسان معنا کرده‌اند.<ref>صدرالدین شیرازی، تفسیر القرآن الکریم(صدرا)، ۱۳۷۰ش، ج۷، ص۳۹۱.</ref>
 به عقیده [[فیض کاشانی]] تزکیه را می‌توان نوعی مبالغه در [[تطهیر]] (پاک بودن از گناهان) دانست.<ref>فیض‌کاشانی، تفسیرالصافی، ۱۴۰۲ق، ج۲، ص۳۷۱؛ طبرسی، جوامع الجامع، ۱۴۰۵ق، ج۲، ص۹۲.</ref> اما برخی از مفسران شیعه از جمله [[علامه طباطبایی]] «تطهیر» را پاک شدن نفس از ناپاکی‌ها و «تزکیه» را رشدن دادن نفس می‌داند.<ref>ابن‌عاشور، التحریر والتنویر، ۱۹۹۷م، ج۱۱، ص۲۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۹، ص۳۷۷.</ref>
@@ خط ۱۵: / خط ۱۴: @@
 [[ابوالفتوح رازی]] با تکیه به آیات قرآن، هدف از بعثت پیامبران<ref>سوره بقره، آیه۱۲۹؛ ابوالفتوح رازی، روض‌الجنان، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۱۷۳؛ واعظ کاشفی، مواهب علیه یا تفسیر حسینی، ۱۳۱۷ش، ج۱، ص۳۶.</ref> تزکیه نفوس، رشد و تعالی دادن آن و دوری از [[گناه]] و [[شرک]]<ref>سوره بقره، آیه۱۵۱؛ سوره ال‌عمران، آیه۷۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱، ص۳۳۰.</ref> و عواقب آن است.<ref>سوره بقره، آیه۱۲۹-۱۷۴؛ سوره توبه، آیه۱۰۳؛ سوره طه، آیه۷۵-۷۶؛ اشکوری، تفسیر شریف لاهیجی، ۱۳۷۳ش، ج۱، ص۱۱۶؛فیض‌ کاشانی، تفسیرالصافی، ۱۴۰۲ق، ج۱، ص۱۷۳.</ref> همچنین در قرآن تزکیه، تنها راه رستگاری و جاودان شدن در [[بهشت]] معرفی شده است.<ref>سوره طه، آیه۷۶؛ سوره اعلی، آیه۷۸.</ref>
-در بسیاری از [[روایات]] تزکیه همراه با [[طهارتِ‌ نفس]] از صفات ممدوح، هم رتبه با تعقل و به عنوان وسیله‌ای برای  قرار گرفتن در مسیر درست و اطاعت‌ پذیری از خداوند بیان شده است.<ref>ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۷۵؛ حلی، الالفین، ۱۴۰۹ق، ص۳۲۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۲۵۸؛ لیثی، عیون‌المواعظ، ۱۳۷۶ش، ص۴۲۸، حدیث۷۲۶۳.</ref>
+در بسیاری از [[روایات]] تزکیه همراه با [[طهارتِ‌ نفس]] از صفات ممدوح، هم رتبه با تعقل و به عنوان وسیله‌ای برای قرار گرفتن در مسیر درست و اطاعت‌ پذیری از خداوند بیان شده است.<ref>ابن بابویه، عیون اخبار الرضا، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۲۷۵؛ حلی، الالفین، ۱۴۰۹ق، ص۳۲۱؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۲۹، ص۲۵۸؛ لیثی، عیون‌المواعظ، ۱۳۷۶ش، ص۴۲۸، حدیث۷۲۶۳.</ref>
-برخی از عالمان [[عرفان نظري|عرفان]] از جمله [[غزالی]]، رسیدن به کمال سعادت و پیمودن [[سیر و سلوک]] را بر تزکیه استوار می‌دانند. آنان تزکیه را مقدمه شناخت نفس و شناخت نفس را مقدمه شناخت حق دانسته و معتقدند: «تا نفس انسان تزکیه نشود، معرفت خدا بدست نمی‌آید.»<ref>غزالی، الاربعین، دارالکتب العلمیه، ص۱۰۷؛ غزالی، میزان‌العمل، ۱۴۰۳ق، ص۱۷؛ میبدی، کشف‌ الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۴۶۳-۴۶۴؛ نجم‌رازی، مرصاد‌ العباد، ۱۳۵۲ق، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref>
+برخی از عالمان [[عرفان نظری|عرفان]] از جمله [[غزالی]]، رسیدن به کمال سعادت و پیمودن [[سیر و سلوک]] را بر تزکیه استوار می‌دانند. آنان تزکیه را مقدمه شناخت نفس و شناخت نفس را مقدمه شناخت حق دانسته و معتقدند: «تا نفس انسان تزکیه نشود، معرفت خدا بدست نمی‌آید.»<ref>غزالی، الاربعین، دارالکتب العلمیه، ص۱۰۷؛ غزالی، میزان‌العمل، ۱۴۰۳ق، ص۱۷؛ میبدی، کشف‌ الاسرار، ۱۳۷۱ش، ج۱۰، ص۴۶۳-۴۶۴؛ نجم‌رازی، مرصاد‌ العباد، ۱۳۵۲ق، ص۱۷۳-۱۷۴.</ref>
 ==عوامل تزکیه==
 در روایات، راه رسیدن به تزکیه، اطاعت از دستورات خداوند و پیمودن راه حق بیان شده است.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۷۷، ص۸۸؛ برقی، المحاسن، ۱۴۱۶ق، ص۱۹۷.</ref> عوامل دیگری برای تزکیه بیان شده که به برخی از آن اشاره می‌شود:
@@ خط ۴۶: / خط ۴۵: @@
 *ابن بابویه، محمدبن‌ علی، عیون اخبار الرضا، تهران، نشر صدوق، ۱۳۷۲ش.
 *ابن فارس، أحمدبن فارس بن زکریا أبوالحسین، معجم مقاییس اللغه، تحقیق عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دارالفکر، ۱۳۹۹ق، ۱۹۷۹م.
-*ابن منظور، محمدبن‌ مکرم، لسان‌ العرب، تحقیق علی شیری، بیروت،‌ دار احیاءالتراث‌العربی، ۱۴۰۸ق.
+*ابن منظور، محمدبن‌ مکرم، لسان‌ العرب، تحقیق علی شیری، بیروت،دار احیاءالتراث‌العربی، ۱۴۰۸ق.
 *ابن‌ اثیر، مبارک بن محمد الجزری، النهایه فی غریب‌ الحدیث و الاثر، تحقیق محمود محمد طناحی و طاهر احمد زاوی، قم، اسماعیلیان، ۱۳۶۷ش.
 *ابن‌عاشور، محمدطاهر، التحریر و التنویر المعروف بالتفسیر ابن‌عاشور، تونس، الدارالتونسیه، ۱۹۹۷م.
@@ خط ۹۰: / خط ۸۹: @@
 *کاشانی، فتح‌الله‌بن شکرالله، تفسیر کبیر منهج‌ الصادقین فی الزام‌ المخالفین، تهران، انتشارات علمی، ۱۳۳۶ق.
 *لیثی، علی‌بن‌ محمد، عیون‌ المواعظ و‌ الحکم، تحقیق شیخ حسین حسنی بیرجندی، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۶ش.
-*مجلسی، محمدباقر‌بن محمدتقی، بحار الانوار لدرر اخبار الائمه‌ الاطهار، بیروت،‌دار احیاءالتراث‌العربی، ۱۴۰۳ق.
+*مجلسی، محمدباقر‌بن محمدتقی، بحار الانوار لدرر اخبار الائمه‌ الاطهار، بیروت،‌ دار احیاءالتراث‌ العربی، ۱۴۰۳ق.
 *محیطی، علی، صراط سلوک، قم، انتشارات قائم‌آل‌محمد، ۱۳۹۲ش.
 *مدنی‌شیرازی، سیدعلی خان، ریاض السالکین فی شرح صحیفه سیدالساجدین، قم، موسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۹ق.
@@ خط ۱۱۲: / خط ۱۱۱: @@
 * [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1321534/ عوامل تهذیب نفس در نگاه ملاصدرا]، محمدرضا حسینی، مجله حکمت صدرایی، زمستان ۱۳۹۶ش.
 * [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1275499/ تزکیه نفس]، اولین اندرهیل، مجله حکمت و معرفت، آبان ۱۳۹۳ش.
-* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/342468/ روش‌‌های تزکیه نفس از نظر ملاصدرا]، قربانی، مجله معرفت، مرداد ۱۳۸۷ش.
+* [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/342468/ روش‌های تزکیه نفس از نظر ملاصدرا]، قربانی، مجله معرفت، مرداد ۱۳۸۷ش.
 * [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/909201/ تحلیل و معناشناسی تزکیه و تذهیب در آیات قرآن با تاکید بر المیزان]، قهرمانیان، حسینی زاده، مجله مطالعات تفسیری، زمستان ۱۳۹۰ش.
 {{فضائل اخلاقی}}