Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵
ویرایش
مسجد امام خمینی (تهران): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Rezataran بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| ظرفیت = | | ظرفیت = | ||
| وضعیت = | | وضعیت = | ||
| مساحت = | | مساحت =یازده‌هزار متر | ||
| امکانات = | | امکانات = | ||
| شماره ثبت = | | شماره ثبت = | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| وبگاه = | | وبگاه = | ||
}} | }} | ||
'''مسجد امام خمینی تهران''' از مساجد بزرگ و قدیمی که در بازار شهر [[تهران]] است. این بنا در دوره [[قاجاریه]] و به دستور [[فتحعلی‌شاه]] قاجار ساخته شده و بعدها توسط [[ناصرالدین شاه]] قاجار تکمیل شده است. از دوره قاجار تا [[انقلاب اسلامی]]، این مسجد در اختیار [[امام جمعه]] هر دوره قرار داشته است و [[نماز جمعه]] در آنجا برگزار | '''مسجد امام خمینی تهران''' از مساجد بزرگ و قدیمی که در بازار شهر [[تهران]] است. این بنا در دوره [[قاجاریه]] و به دستور [[فتحعلی‌شاه]] قاجار ساخته شده و بعدها توسط [[ناصرالدین شاه]] قاجار تکمیل شده است. از دوره قاجار تا [[انقلاب اسلامی]]، این مسجد در اختیار [[امام جمعه]] هر دوره قرار داشته است و [[نماز جمعه]] در آنجا برگزار می‌شد. نام مسجد تا سال‌های قبل انقلاب ۱۳۵۷، مسجد شاه بود و مراسم‌های مهم در آن برگزار می‌شد. مجالس ترحیم [[میرزای شیرازی]]، [[آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی|آیت‌الله سیدابوالحسن اصفهانی]] و [[آیت‌الله بروجردی]] در این مسجد برگزار شد. همچنین علی رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت ایران در سال ۱۳۲۹ش در مسجدِشاه به ضرب گلوله یکی از اعضای [[فدائیان اسلام]] کشته شد. | ||
==بانیان ساخت== | ==بانیان ساخت== | ||
فتحعلی‌شاه [[قاجار]] بانی ساخت مسجد بوده است، به همین دلیل به مسجد شاه مشهور شد.<ref>طایفه، | فتحعلی‌شاه [[قاجار]] بانی ساخت مسجد بوده است، به همین دلیل به مسجد شاه مشهور شد.<ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> هزینه ساخت مسجد را آسیه خانم مشهور به مهدعلیا، مادر فتحعلی‌شاه از گنجینه‌ای پرداخت که آن را [[نذر]] به سلطنت رسیدن پسرش کرده بود. فتحعلی‌شاه نیز موقوفاتی برای مسجد در نظر گرفت که متن آن در کتیبه بالای ورودی شمالی دیده می‌شود<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۶۹.</ref><ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> بنابر کاشی‌نوشته‌ها و کتیبه‌هایی که در ایوان جنوبی مسجد به جای مانده، زمان تقریبی شروع ساخت این مسجد سال ۱۲۱۲ یا ۱۲۲۴ق بوده است. در سال ۱۳۰۷ق به دستور [[ناصرالدین‌شاه]] قاجار درب ِاصلی در جهت شمال تعمیر و نیز به دستور وی دو مناره به مسجد اضافه شد و بخش‌های دیگر نیز تکمیل شد.<ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> | ||
این بنای تاریخی در اول مهرماه | این بنای تاریخی در اول مهرماه ۱۳۶۳ش با شماره ثبت ۱۶۶۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. | ||
==معماری== | ==مشخصات بنا== | ||
معماری مسجد امام‌خمینی از لحاظ وسعت صحن، شبستان‌ها، گنبد بزرگ کاشی‌کاری، طاق‌نما، غرفه‌ها و سردر آنِ، یک معماری سنتی ایرانی-اسلامی را تشکیل داده است.<ref> ساعتیان، | مسجد امام‌خمینی تهران از مساجد قدیمی و بزرگ این شهر است و بین خیابان پانزده خرداد و بازار بزرگ تهران قرار دارد. این بنا حدود یازده‌هزار مترمربع وسعت دارد.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> فضای آن مربعی شکل است که ۴ ایوان در وسط ۴ ضلع دارد، گنبدخانه در ضلع جنوبی است، ۳ شبستان اصلی در کنج‌ها و حوض مربعی در مرکز حیاط قرار دارد.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
===معماری=== | |||
معماری مسجد امام‌خمینی از لحاظ وسعت صحن، شبستان‌ها، گنبد بزرگ کاشی‌کاری، طاق‌نما، غرفه‌ها و سردر آنِ، یک معماری سنتی ایرانی-اسلامی را تشکیل داده است.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | |||
مجموعه‌ای از | مجموعه‌ای از نفیس‌ترین آرایه‌ها مانند گچ‌کاری، حجاری، مقرنس و کتیبه‌های گوناگون در ساخت آن به کار رفته است. در هریک از دو شبستان بزرگ مسجد دوازده ستون قرار دارد. همچنین دو مناره مسجد در طرفین ساعت دیده می‌شوند.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
منبر مسجد، دارای ۱۳ پله و از جنس سنگ مرمر یکپارچه است. درب اصلی مسجد یا در شمالی آن ۱۷ پله پایین‌تر از سطح خیابان قرار دارد. دری چوبی مسجد امام هم ۴ متر ارتفاع و ۳ متر عرض دارد.<ref> ساعتیان، | منبر مسجد، دارای ۱۳ پله و از جنس سنگ مرمر یکپارچه است. درب اصلی مسجد یا در شمالی آن ۱۷ پله پایین‌تر از سطح خیابان قرار دارد. دری چوبی مسجد امام هم ۴ متر ارتفاع و ۳ متر عرض دارد.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
هویت معمار اصلی مسجد امام ناشناخته است اما احتمال دارد معمار آن شخصی به نام عبدالله‌خان معمارباشی (معمار دربار فتحعلی‌شاه قاجار) بوده باشد.<ref> ساعتیان، | هویت معمار اصلی مسجد امام ناشناخته است اما احتمال دارد معمار آن شخصی به نام عبدالله‌خان معمارباشی (معمار دربار فتحعلی‌شاه قاجار) بوده باشد.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
در ایوان جنوبی مسجد [[شکیات نماز]] به خط مهدی خوشنویس ملقب به ملک الکتاب نوشته شده است. کتیبه‌های تاریخی موجود در بنا، به خط آقا مهدی ملک‌الکتاب است. نام اسدالله عابدینی، اسدالله حسینی، احمد علی‌اصغر و علی‌اکبر محمد از تهران و مصطفی طباطبایی، حسین باقر، عبدالرحیم و ابراهیم کاظم از اصفهان در کاشی‌کاری‌های اطراف صحن دیده می‌شود. این بنا با استفاده از آجرهای نخودی رنگ مزین به کاشی‌های چند رنگ و بر طبق اصول معماری ایرانی تزیین شده است.<ref> ساعتیان، | در ایوان جنوبی مسجد [[شکیات نماز]] به خط مهدی خوشنویس ملقب به ملک الکتاب نوشته شده است. کتیبه‌های تاریخی موجود در بنا، به خط آقا مهدی ملک‌الکتاب است. نام اسدالله عابدینی، اسدالله حسینی، احمد علی‌اصغر و علی‌اکبر محمد از تهران و مصطفی طباطبایی، حسین باقر، عبدالرحیم و ابراهیم کاظم از اصفهان در کاشی‌کاری‌های اطراف صحن دیده می‌شود. این بنا با استفاده از آجرهای نخودی رنگ مزین به کاشی‌های چند رنگ و بر طبق اصول معماری ایرانی تزیین شده است.<ref> ساعتیان، مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، ۱۳۸۹ش، ص۳۲.</ref> | ||
==امامان جمعه و جماعت== | ==امامان جمعه و جماعت== | ||
مسجد شاه در دوره قاجاریه، محل برگزاری [[نماز جمعه]] و [[نماز جماعت|جماعت]] بوده است. فتحعلی‌شاه در ۱۳۲۶ق میرمحمدمهدی را از [[اصفهان]] به [[تهران]] دعوت کرد و او را به سمت [[امام جمعه]] تهران برگزید و این مسجد را در اختیار او قرار داد او ۲۶ سال امامت جمعه و جماعت مسجد شاه تهران را به عهده داشت و بعد از درگذشت و به جای او میرابوالقاسم، برادرزاده و دامادش امام جمعه تهران شد.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | مسجد شاه در دوره قاجاریه، محل برگزاری [[نماز جمعه]] و [[نماز جماعت|جماعت]] بوده است. فتحعلی‌شاه در ۱۳۲۶ق میرمحمدمهدی را از [[اصفهان]] به [[تهران]] دعوت کرد و او را به سمت [[امام جمعه]] تهران برگزید و این مسجد را در اختیار او قرار داد او ۲۶ سال امامت جمعه و جماعت مسجد شاه تهران را به عهده داشت و بعد از درگذشت و به جای او میرابوالقاسم، برادرزاده و دامادش امام جمعه تهران شد.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | ||
بعد از میرسیدابوالقاسم پسرش، سیدزین‌العابدین ۴۰ساله به سمت [[امام جماعت]] منصوب شد. به‌دستور ناصرالدین‌شاه خانه‌های کنار مسجد خریداری و برای اقامتگاه امام جمعه [[وقف]] شد.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | بعد از میرسیدابوالقاسم پسرش، سیدزین‌العابدین ۴۰ساله به سمت [[امام جماعت]] منصوب شد. به‌دستور ناصرالدین‌شاه خانه‌های کنار مسجد خریداری و برای اقامتگاه امام جمعه [[وقف]] شد.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | ||
بعد از سیدزین‌العابدین، پسرش سیدابوالقاسم، امام جمعه تهران شد. وی در وقایع [[مشروطه]] از مخالفان مشروطه بود. سخنرانی [[سیدجمال واعظ]] و به دنبال آن هرج و مرج داخل مسجد در سال واقعه ۱۳۲۳ق و در زمان تصدی سیدابوالقاسم امام جمعه بر این مسجد رخ داد.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | بعد از سیدزین‌العابدین، پسرش سیدابوالقاسم، امام جمعه تهران شد. وی در وقایع [[مشروطه]] از مخالفان مشروطه بود. سخنرانی [[سیدجمال واعظ]] و به دنبال آن هرج و مرج داخل مسجد در سال واقعه ۱۳۲۳ق و در زمان تصدی سیدابوالقاسم امام جمعه بر این مسجد رخ داد.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | ||
سیدابوالقاسم امام جمعه در ۱۳۰۶ش درگذشت و پس از او نیز امام جماعات بر عهده خاندان امام جمعه بود. مقبره تعدادی از آنها در قبرستان خانوادگی «سر قبر آقا» است.آخرین [[پیش‌نماز]] و امام جمعه این مسجد پیش از [[انقلاب اسلامی]]، سیدحسن امامی بود او رابطه خوبی با حکومت وقت داشت.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | سیدابوالقاسم امام جمعه در ۱۳۰۶ش درگذشت و پس از او نیز امام جماعات بر عهده خاندان امام جمعه بود. مقبره تعدادی از آنها در قبرستان خانوادگی «سر قبر آقا» است.آخرین [[پیش‌نماز]] و امام جمعه این مسجد پیش از [[انقلاب اسلامی]]، سیدحسن امامی بود او رابطه خوبی با حکومت وقت داشت.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۶۸.</ref> | ||
بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ش، | بعد از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ش، سیدمحمدباقر خوانساری از سوی [[امام خمینی]] به‌عنوان امام جماعت این مسجد معرفی شد<ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/C207_42123/_تأیید_امامت_جماعت_مسجد_بازار_تهران تأیید امامت جماعت مسجد بازار تهران]</ref> | ||
==مراسم‌ها و وقایع== | ==مراسم‌ها و وقایع== | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۸: | ||
مسجد بازار تهران به دلیل انتساب به شاه و اقامت نماز جمعه در آن، موقعیت اجتماعی و سیاسی داشته و وقایع مهمی در آن رخ داده است. برخی از این حوادث: | مسجد بازار تهران به دلیل انتساب به شاه و اقامت نماز جمعه در آن، موقعیت اجتماعی و سیاسی داشته و وقایع مهمی در آن رخ داده است. برخی از این حوادث: | ||
*[[فتوای تحریم تنباکو|فتوای میرزای شیرازی]] در [[تحریم تنباکو]] در مسجد شاه قرائت شد.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۷۱.</ref> | *[[فتوای تحریم تنباکو|فتوای میرزای شیرازی]] در [[تحریم تنباکو]] در مسجد شاه قرائت شد.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۷۱.</ref> | ||
*واقعه تحصن علما در اعتراض به چوب بستن تجار قند در دوره مشروطه، در این مسجد بوده است<ref>طایفه، | *واقعه تحصن علما در اعتراض به چوب بستن تجار قند در دوره مشروطه، در این مسجد بوده است<ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> | ||
*قیام مشروطیت نیز در اواخر حکومت مظفرالدین شاه با تجمع اعتراض آمیز مردم در همین مسجد آغاز شد.<ref>طایفه، | *قیام مشروطیت نیز در اواخر حکومت مظفرالدین شاه با تجمع اعتراض آمیز مردم در همین مسجد آغاز شد.<ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> | ||
*بعد از آغاز جنگ اعراب و اسرائیل [[آیت‌الله کاشانی]] و [[فدائیان اسلام]] در فاصله سال‌های ۲۸-۱۳۲۶ش تظاهراتی علیه رژیم صهیونیستی در این مسجد برگزار کردند.<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | *بعد از آغاز جنگ اعراب و اسرائیل [[آیت‌الله کاشانی]] و [[فدائیان اسلام]] در فاصله سال‌های ۲۸-۱۳۲۶ش تظاهراتی علیه رژیم صهیونیستی در این مسجد برگزار کردند.<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | ||
*بعد از طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ش، توسط اسدالله علم نخست‌وزیر وقت، بازاریان در مسجدشاه علیه این لایجه تحصن کردند.<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | *بعد از طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در سال ۱۳۴۱ش، توسط اسدالله علم نخست‌وزیر وقت، بازاریان در مسجدشاه علیه این لایجه تحصن کردند.<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | ||
*سخنرانی [[محمدتقی فلسفی]] علیه [[بهائیت]] در مسجد شاه به‌طور مستقیم از رادیو پخش می‌شد<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | *سخنرانی [[محمدتقی فلسفی]] علیه [[بهائیت]] در مسجد شاه به‌طور مستقیم از رادیو پخش می‌شد<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | ||
*در | *در فاصلۀ سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۵۷ش این مکان تحت کنترل و مراقبت ساواک و نیروهای شهربانی قرار داشت و برنامه‌های وعظ و عزاداری درایام [[محرم]] و [[رمضان]] برگزار می‌شد.<ref>[http://dowran.ir/show.php?id=210747179 جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران.]</ref> | ||
*مسجد امام خمینی یکی از پایگاه‌های بازاریان در [[واقعه پانزده خرداد]] ۱۳۴۲ بود.<ref>طایفه، | *مسجد امام خمینی یکی از پایگاه‌های بازاریان در [[واقعه پانزده خرداد]] ۱۳۴۲ بود.<ref>طایفه، مسجد سلطانی، جواهر تهرانی، ۱۳۹۴ش، ص۱۷.</ref> | ||
*علی رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت [[ایران]] در روز ۱۶ اسفند [[سال ۱۳۲۹ش|۱۳۲۹ش]] در مسجدِشاه به ضرب گلوله یکی از اعضای فدائیان اسلام در این مسجد کشته شد.<ref>جبیبی، ۱۳۸۸ش، ص۷۱.</ref> | *علی رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت [[ایران]] در روز ۱۶ اسفند [[سال ۱۳۲۹ش|۱۳۲۹ش]] در مسجدِشاه به ضرب گلوله یکی از اعضای فدائیان اسلام در این مسجد کشته شد.<ref>جبیبی، مساجد دیرینه سال تهران، ۱۳۸۸ش، ص۷۱.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۲: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*جبیبی، حسن، مساجد دیرینه سال تهران، تهران، ۱۳۸۸ش. | *جبیبی، حسن، مساجد دیرینه سال تهران، تهران، ۱۳۸۸ش. | ||
*طایفه، سیما، «مسجد سلطانی، جواهر تهرانی»، روزنامه ایران، شماره ۶۱۲۹، ۱۳۹۴/۱۰/ | *طایفه، سیما، «مسجد سلطانی، جواهر تهرانی»، روزنامه ایران، شماره ۶۱۲۹، ۱۳۹۴/۱۰/۲۹، ص۱۷. | ||
*ساعتیان، رویا و طیبه مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، مجله گردشگری، شماره ۲۶، خرداد و تیر ۱۳۸۹ش. | *ساعتیان، رویا و طیبه مقدسی، مروری بر برخی مساجد شاخص شهر تهران، مجله گردشگری، شماره ۲۶، خرداد و تیر ۱۳۸۹ش. | ||
*ساجدی، جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران، [http://dowran.ir/show.php?id=210747179 مجله الکترونیکی دوران]، شماره ۱۱۹، | *ساجدی، جایگاه مسجد امام خمینی در تحولات تاریخ معاصر ایران، [http://dowran.ir/show.php?id=210747179 مجله الکترونیکی دوران]، شماره ۱۱۹، مهر ماه ۱۳۹۴ش. | ||