ابوالحسن کسایی مروزی: تفاوت میان نسخه‌ها

کنیه کسائی، مجدالدین ابوالحسن و همچنین بنا بر نقل دیگری ابواسحاق است.در مورد کنیه وی میان تذکره نویسان اختلاف وجود دارد. در [[دمیه القصر و عصره اهل العصر|«دمیة القصر»]] [[علی بن حسن باخرزی|باخرزی]] از شاعری به نام ابو الحسن علی بن محمد کسائی مروزی نام برده می‌شود که به حدس احمد آتش مراد همین کسائیست  و اگر این حدس را درست بدانیم نام و نام پدر و کنیه او به خوبی روشن می‌شود.<ref>درخشان، مهدی، ص۴</ref>

از زندگی کسایی به ویژه آغاز و اواخر آن، آگاهی درستی در دست نیست. محققان دامنه زندگی او را از عهد [[سامانیان]] تا [[غزنویان]] و تمایلات دینی او را از مدح [[خلفای عباسی]] تا [[ائمه معصومین]] (ع) گسترانیده‌اند.<ref>طباطبایی، ص۱۵۱-۱۶۶</ref> وی در آغاز در دربار سامانیان بوده ولی بعدها به دربار غزنویان رفته است و در اواخر عمر از مدح سلاطین پشیمان شد و به مدح و ثنای [[اهل بیت(ع)]] پرداخت.او از طلایه داران شعر فارسی به شمار می‌رود.<ref>میرجعفری، ص۲۸-۲۹</ref>

کسائی مروزی از شیعیان و معتقدان به [[اهل بیت(ع)]] بود. وی [[حضرت علی(ع)]] را با تصریح به آیه «[[آیه مودت|مودت قربی]]» و آیه «[[آیه مباهله|مباهله]]» و سوره «[[سوره انسان|هل اتی]]» می‌ستاید و آن حضرت را «رکن مسلمانی»، «ولی بی‌مانند» و «سرّ ذوالجلال» می‌داند و همچنین ایشان را «[[امیرالمؤمنین]]»، «امام المتقین»، «امام امت»، «برگزیده امت» توصیف می‌کند و با صراحت می‌گوید که [[پیامبر(ص)]] او را ثنا کرد و ستود و همه کارها را به او سپرد.<ref>سرورودی، ص ۲۳۵-۲۶۴</ref>

کسایی مروزی نخستین شاعری است که ادب پارسی را با درون مایه‌ای از [[غدیر]] زینت بخشیده است.<ref>مقدسان، ص54</ref> او از طلایه داران شعر فارسی به شمار می‌رود.<ref>میرجعفری، ص۲۸-۲۹</ref> کسایی در ستایش [[امام علی(ع)]] برای نشر ایمان شعر می‌سروده است.<ref>موسوی گرمارودی، شماره۴۷، دی۱۳۷۹ </ref>

وی در قصیده ای با اشاره به [[حدیث لافتی|حدیث لافتی]] که حدیث مشهور نبوی‌(ص) است می‌گوید:<ref>ارحام، ص ۴۰-۴۳</ref>

صاحب [[النقض]] و مؤلف [[لباب الالباب]]، به صراحت و تفصیل عقاید و افکار و مذهب کسائی را بیان کرده و او را از جمله شاعران شیعی‌ مذهب دانسته‌اند.<ref>درخشان، ص۲۰</ref> دیوان اشعار [[کسایی مروزی|کسایی]] تا نیمه دوم قرن ششم و تا زمان تألیف کتاب «[[النقض (کتاب)|النقض]]» وجود داشته و مؤلف آن کتاب دیوان او را دیده و می‌نویسد: «همه اشعار کسایی مروزی، ذکر مناقب و مدایح پیغمبر اکرم(ص) و [[اهل البیت علیهم السلام|آل طاهرین(ع)]] اوست.»<ref>درخشان، ص۶</ref>

هرچند در گذشته سیره و سنت همه شاعران پارسی‌زبان بوده که به شکرانه عنایت و احسان بزرگان و به پاس حمایتی که از آنان می‌شد، زبان به مدح آنان می‌گشودند و گذشته از ارتزاق و امرار معاش، از این راه هم خود را معرفی کرده و به نشر و حفظ آثار و اشعار خود می‌پرداختند و هم با تقرب به آنان از کتابخانه‌ها و دیگر وسائل علمی که در گذشته منحصراً در اختیار بزرگان، ملوک و رجال بود استفاده می‌کردند.<ref>ر.ک: درخشان، ص۲۱</ref>

بخشی ازاین سوگنامه چنین است:<ref>مقدّسان، ص ۵۴</ref>

{{شعر|نستعلیق}}{{ب|مرتضی و آل او با ما چه کردند از جفا|کان همه مقتول و مسمومند و مجروح از جهان}}{{ب|یا چه خلعت یافتیم از معتصم یا مستعین|وین همه میمون و منصورند، امیرالفاسقین<ref>درخشان، ص47</ref>}}{{پایان شعر}}

شاید او را صرفاً شاعری مدیحه‌سرا شمردن صحیح نباشد زیرا هرچند که کسایی در جوانی و اوایل عمر اشعاری در مدح برخی از بزرگان آل سامان سروده ولی بزودی از این کار روی برگردانیده است.<ref>ر.ک: درخشان، ص۱۱</ref>

امروزه دیوان کامل اشعار کسایی در دست نیست تا با مراجعه به آن درباره او به انصاف و درستی قضاوت شود و همین امر سبب گردیده که چهرۀ واقعی وی شناخته نگردد.<ref>ر.ک: درخشان، ص۱۱</ref>

صاحب کتاب [[النقض (کتاب)|النقض]] گوید: «به بعضی از شعرای فارسیان که شاعی و معتقد و متعصب بوده‌اند اشاره‌ای می‌کنیم که از جمله آنها، [[ابوالقاسم فردوسی توسی|فردوسی]] و [[خواجه فخرالدین عصمة الله بخاری|فخر جاجرمی]] است و در کسائی نیز خلافی نیست که همه دیوان او مدایح و مناقب [[حضرت محمد(ص)|حضرت مصطفی(ص)]] و [[اهل بیت(ع)]] اوست.» <ref>درخشان، ص۱۳</ref>

وی در قالب‌های ''قصیده''، ''رباعی'' و ''قطعه'' طبع آزمایی کرده است.<ref>میرجعفری، ص۲۸-۲۹</ref>

همچنین موضوع اشعار کسایی را می‌توان به سه دستۀ مدح، وصف طبیعت و نصیحت و اندرز تقسیم کرد.<ref>میرجعفری، ص۲۸-۲۹</ref>

دیوان کسایی مروزی، تا نیمه قرن ششم موجود و معروف بوده، ولی بعدها از بین رفته است. اشعار باقیمانده وی از قطعی، مشکوک و مردود آنها،<ref>ر.ک:درخشان،صفحه۲۲</ref> که به صورت تک‌بیتی یا چندبیتی در کتب و مصادر و فرهنگ‌نامه‌ها دیده می‌شود، شامل دو قصیده، چهار غزل و ۲۵ قطعه چند بیتی است که مجموع آنها بیشتر از 300 بیت نیست.<ref>ر.ک: مقدّسان، ص۵۴</ref> اشعار حکیم کسایی را بیشتر از منابعی مانند: کتاب [[لغت فرس(کتاب)|لغت فرس]] از [[ابونصر علی بن احمد اسدی طوسی|اسدی طوسی]]، [[کتاب النقض]]، [[مجمع الفرس(کتاب)|مجمع الفرس]]، [[محمد قاسم بن حاج محمد کاشانی (متخلص به سروری)|سروری]]، [[لباب‌الالباب]]، [[فرهنگ جهانگیری]]، [[فرهنگ رشیدی]]، [[ابو العلا عبد المؤمن جاروتی معروف به صفی|فرهنگ مجموعة الفرس]]، [[محمد بن هندو شاه نخجوانی|صحاح الفرس]]، [[فخر الدین مبارک شاه غزنویست|فرهنگ قواس]] و دیگر فرهنگ‌های لغت استخراج کرده‌اند.<ref>ر.ک: درخشان، ص۵۰-۶۰</ref>

زمان وفات وی بدرستی معلوم نیست. اما از قصیده‌ای که در پنجاه سالگی خود سروده مسلم است که وفاتش بعد از سال ۳۹۰ هجری بوده است.همچنین از شعر‌های او چنین برمی‌آید که تا پنجاه سالگی زنده بوده است و بر همین اساس،عده‌ای او را شاعر قرن چهارم(۳۴۱-۳۹۴ه‍.ق)و برخی او را شاعر نیمه دوم قرن چهارم و آغاز قرن پنجم هجری می‌دانند که تا سالهایی پس از ۴۱۹زندگی کرده است.<ref>طباطبایی، ص۱۵۱-۱۶۶</ref>