کتاب سلیم بن قیس هلالی: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح متن و ارجاعات
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (←محتوا: اصلاح متن) |
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) (اصلاح متن و ارجاعات) |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
'''کتابُ سُلَیم بن قیس هِلالی''' به زبان عربی، حاوی روایاتی درباره فضایل اهل‌بیت، شناخت امام و همچنین حوادث پس از رحلت پیامبر اسلام. درباره انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علمای [[شیعه]] مباحث بسیاری درگرفته است. کتاب با عنوان «اسرار آل محمد(ص)» به فارسی ترجمه شده است. | '''کتابُ سُلَیم بن قیس هِلالی''' به زبان عربی، حاوی روایاتی درباره فضایل اهل‌بیت، شناخت امام و همچنین حوادث پس از رحلت پیامبر اسلام. درباره انتساب کتاب به سلیم بن قیس بین علمای [[شیعه]] مباحث بسیاری درگرفته است. کتاب با عنوان «اسرار آل محمد(ص)» به فارسی ترجمه شده است. | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۰: | ||
خیرالدین زرکلی (۱۳۱۰-۱۳۹۶ق) در کتاب اعلام خود، کتاب سلیم را با عنوان کتاب السقیفة معرفی کرده است.<ref>زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۱۹.</ref> از این کتاب با تعابیر «اسرار آل محمد(ص)»، «کتاب فِتَن»، «کتاب وفاة النبی(ص)» و «کتاب امامت» نیز یاد شده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۴۷.</ref> آقابزرگ تهرانی در کتاب الذریعه، یک بار با عنوان «أصل سلیم بن قیس هلالی» از این کتاب سخن گفته<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۲.</ref> و دیگر بار، آن را «کتاب سلیم بن قیس هلالی» خوانده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۷۶.</ref> | خیرالدین زرکلی (۱۳۱۰-۱۳۹۶ق) در کتاب اعلام خود، کتاب سلیم را با عنوان کتاب السقیفة معرفی کرده است.<ref>زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۱۱۹.</ref> از این کتاب با تعابیر «اسرار آل محمد(ص)»، «کتاب فِتَن»، «کتاب وفاة النبی(ص)» و «کتاب امامت» نیز یاد شده است.<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۴۷.</ref> آقابزرگ تهرانی در کتاب الذریعه، یک بار با عنوان «أصل سلیم بن قیس هلالی» از این کتاب سخن گفته<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۱۵۲.</ref> و دیگر بار، آن را «کتاب سلیم بن قیس هلالی» خوانده است.<ref>آقابزرگ تهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۷، ص۲۷۶.</ref> | ||
== مؤلف == | |||
{{اصلی|سلیم بن قیس هلالی}} | |||
سُلَیم بن قیس هلالی، بر اساس آنچه در مقدمه کتاب منسوب به وی آمده، دو سال قبل از [[هجرت پیامبر|هجرت]] به دنیا آمده، هنگام رحلت پیامبر(ص) دوازده ساله بوده، در شانزده سالگی وارد [[مدینه]] شد و در سال ۷۶ق در ۷۸ سالگی در شهر نوبندگان فارس درگذشت و در همان جا به‌خاک سپرده شد.<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۱۷ به بعد.</ref> | |||
در کتاب [[رجال برقی]]، از آثار مشهور [[رجال|رجالی]] شیعه در قرن سوم هجری، نام سلیم بن قیس هلالی، در میان اصحاب پنج امام اول شیعه ذکر شده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۴.</ref> همچنین نام وی در رجال برقی به‌عنوان یکی از ۹۰ تن از اصحاب امام علی(ع) آمده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۳۹.</ref> برقی همچنین ۱۱ تن از اصحاب امام حسن(ع) را ذکر کرده که یکی از آنها سلیم بوده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۵۸.</ref> نام سلیم همچنین در میان ۱۴ تن از یاران امام حسین(ع) آمده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۱.</ref> برقی همچنین در میان ۳۳ تن از اصحاب امام سجاد(ع)، از فردی به‌نام ابوصادق نام برده که به‌گفته محقق کتاب، حیدر محمدعلی بغدادی، همان سلیم بن قیس هلالی است که کنیه‌اش ابوصادق بوده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۴.</ref> | |||
== محتوا== | == محتوا== | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
==نقدها و نظرات== | ==نقدها و نظرات== | ||
پژوهشگران نقدهایی به مضامین و محتواهای کتاب سلیم وارد کرده‌اند؛ از جمله آنکه قاسم جوادی در مقاله‌ای با عنوان «کتاب سلیم بن قیس هلالی» هجده مورد را برشمرده است<ref>جوادی، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۶۶-۱۷۹.</ref> که برخی از این موارد عبارتند از: | پژوهشگران نقدهایی به مضامین و محتواهای کتاب سلیم وارد کرده‌اند؛ از جمله آنکه قاسم جوادی در مقاله‌ای با عنوان «کتاب سلیم بن قیس هلالی» هجده مورد را برشمرده است<ref>جوادی، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۶۶-۱۷۹.</ref> که برخی از این موارد عبارتند از: | ||
* نقل حدیث پس از درگذشت: گفته شده که در کتاب، حدیثی از هنگام درگذشت ابراهیم نخعی نقل شده است، در حالی که سلیم در سال ۷۶ق درگذشته و تاریخ درگذشت ابراهیم نخعی، سال ۹۵ یا ۹۶ق است. [[محمدباقر انصاری زنجانی]] که کتاب سلیم با تصحیح و تحقیق وی انتشار یافته، برای حل این مشکل، روایت مذکور را به ابان بن ابی‌عیاش نسبت داده است. با این حال قاسم جوادی، نویسنده مقاله انتقادی «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، بر آن است که با چنین اشکالی باید گفت این کتاب متعلق به سلیم نیست و انتساب حدیث به فرد دیگری جز وی، موجب حل مشکل نمی‌شود.<ref>جوادی، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۶۶.</ref> | |||
* خطاب پیامبر به امام علی(ع) با کلمه «برادرم!»: گفته شده که بنابر حدیثی که در این کتاب ذکر شده، پیامبر هیچ‌گاه [[امام علی(ع)]] را جز با عنوان «برادرم!» صدا نکرده است، در حالی که در کتاب سلیم، احادیث دیگری نقل شده است که [[پیامبر(ص)]] امام علی(ع) را با عباراتی جز آن خطاب قرار داده است. قاسم جوادی در مقاله انتقادی «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، وجود این دو گونه روایات را به‌معنای ایجاد تغییراتی در کتاب اصلی دانسته است.<ref>جوادی، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۶۷.</ref> | |||
* تعارض با مسلمات تاریخی: گفته شده که برخی از روایات نقل شده در کتاب سلیم با مسلمات تاریخی ناسازگار است؛ از جمله آنکه در روایتی گفته شده که بعد از [[عثمان]]، [[معاویه]] و [[یزید بن معاویه|فرزندش]] به حکومت می‌رسند، در حالی که پس از عثمان، خلافت امام علی(ع) آغاز شده است. در موردی دیگر، تعداد [[خلفای بنی‌امیه]] در حدیثی ده نفر دانسته شده است، در حالی که تعداد خلفای مذکور چهارده نفر بوده است.<ref>جوادی، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، ص۱۷۰.</ref> | |||
== نسخه‌ها و چاپ‌ها== | == نسخه‌ها و چاپ‌ها== | ||
نسخه‌های مختلف کتاب سلیم بن قیس، از قرن چهارم هجری دستخوش اختلافاتی بوده و در دوره‌های مختلف | به‌گفته عمادی حائری در دانشنامه جهان اسلام، نسخه‌های مختلف کتاب سلیم بن قیس، از قرن چهارم هجری دستخوش اختلافاتی بوده و در دوره‌های مختلف تاریخی تصرفاتی در آن صورت گرفته و مواردی بر آن افزوده شده است.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۶.</ref> نسخه تصحیح‌شده کتاب سلیم بن قیس، در سال ۱۴۱۵ق توسط محمدباقر انصاری زنجانی در سه جلد به چاپ رسید که حاصل تحقیق بر روی ۱۴ نسخه خطی کتاب بوده است؛ جلد اول این مجموعه، مقدمه‌ای مفصل درباره اعتبار کتاب است و جلد دوم و سوم، حاوی متن کتاب و فهرست‌نگاری است.<ref>ملکی معاف، «مؤلف کتاب اسرار آل محمد(ص) بر ترازوی نقد»، ص۱۵۰.</ref> | ||
=== ترجمه‌ها=== | === ترجمه‌ها=== | ||
* ترجمه به زبان اردو توسط شیخ ملک محمد شریف بن شیرمحمدشاه رسولوی ملتانی در سال ۱۳۷۵ق. | * ترجمه به زبان اردو توسط شیخ ملک محمد شریف بن شیرمحمدشاه رسولوی ملتانی در سال ۱۳۷۵ق. | ||
| خط ۱۰۳: | خط ۱۰۴: | ||
* ترجمه فارسی با نام «اسرار آل محمد(ع)» توسط [[اسماعیل انصاری زنجانی]].<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> | * ترجمه فارسی با نام «اسرار آل محمد(ع)» توسط [[اسماعیل انصاری زنجانی]].<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۱۵۴-۱۵۵.</ref> | ||
* ترجمه فارسی با نام «تاریخ سیاسی صدر اسلام» توسط محمودرضا افتخارزاده. | * ترجمه فارسی با نام «تاریخ سیاسی صدر اسلام» توسط محمودرضا افتخارزاده. | ||
=== تلخیص === | === تلخیص === | ||
از سوی دو نفر از علما احادیثی از کتاب سلیم انتخاب و به عنوان «منتخب کتاب سلیم» تنظیم شده است: | از سوی دو نفر از علما احادیثی از کتاب سلیم انتخاب و به عنوان «منتخب کتاب سلیم» تنظیم شده است: | ||
| خط ۱۱۳: | خط ۱۱۵: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، | * آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، مقدمه محمدحسن آل‌کاشف‌الغطاء، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | ||
* ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش. | * ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش. | ||
* ابن‌ندیم، الفهرست، تحقیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م. | * ابن‌ندیم، الفهرست، تحقیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م. | ||