confirmed، templateeditor
۱۲٬۴۶۵
ویرایش
کتاب سلیم بن قیس هلالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
ویکی سازی
(درج الگوی درجه بندی) |
جز (ویکی سازی) |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
سُلَیم بن قیس هلالی، بر اساس آنچه در مقدمه کتاب منسوب به وی آمده، دو سال قبل از [[هجرت پیامبر|هجرت]] به دنیا آمده، هنگام رحلت پیامبر(ص) دوازده ساله بوده، در شانزده سالگی وارد [[مدینه]] شد و در سال ۷۶ هجری در ۷۸ سالگی، در شهر نوبندگان فارس درگذشت و در همان جا به‌خاک سپرده شد.<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۱۷ به بعد.</ref> | سُلَیم بن قیس هلالی، بر اساس آنچه در مقدمه کتاب منسوب به وی آمده، دو سال قبل از [[هجرت پیامبر|هجرت]] به دنیا آمده، هنگام رحلت پیامبر(ص) دوازده ساله بوده، در شانزده سالگی وارد [[مدینه]] شد و در سال ۷۶ هجری در ۷۸ سالگی، در شهر نوبندگان فارس درگذشت و در همان جا به‌خاک سپرده شد.<ref>هلالی، اسرار آل محمد، ۱۴۱۶ق، ص۱۷ به بعد.</ref> | ||
در کتاب رجال | در کتاب [[رجال برقی]]، از آثار مشهور [[رجال]]ی شیعه در قرن سوم هجری، نام سلیم بن قیس هلالی، در میان اصحاب پنج امام اول شیعه ذکر شده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۴.</ref> بر این اساس سلیم بن قیس، یکی از ۹۰ تن از اصحاب امام علی(ع) است که نام آنها در رجال برقی ذکر شده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۳۹.</ref> برقی همچنین ۱۱ تن از اصحاب امام حسن(ع) را ذکر کرده است که یکی از آنها سلیم بوده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۵۸.</ref> نام سلیم همچنین در میان ۱۴ تن از یاران امام حسین(ع) آمده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۱.</ref> برقی همچنین در میان ۳۳ تن از اصحاب امام سجاد(ع)، از فردی به نام ابوصادق نام برده است که همان سلیم بن قیس هلالی است که کنیه‌اش ابوصادق بوده است.<ref>برقی، رجال البرقی، ۱۴۳۳ق، ص۶۴.</ref> | ||
==جایگاه و اهمیت== | ==جایگاه و اهمیت== | ||
کتاب سلیم بن قیس، قدیمی‌ترین کتاب نوشته‌شده در میان شیعیان است که همچنان بر جای مانده است. نعمانی و ابن‌ندیم، کتاب سلیم را نخستین [[اصل]] شیعه (به‌معنای کتاب‌های حدیثی که مستقیماً از معصومان روایت شده است) معرفی کرده‌اند.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> بنابر اشارات و مضامین اعتقادی و تاریخی موجود در کتاب، دوره زمانی تدوین آن، سال‌های پایانی حکومت هشام بن عبدالملک اموی (حکومت: ۱۰۵-۱۲۵) احتمال داده شده و مکان نوشته شدن آن، کوفه دانسته شده است.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵-۴۶۶.</ref> | کتاب سلیم بن قیس، قدیمی‌ترین کتاب نوشته‌شده در میان [[شیعیان]] است که همچنان بر جای مانده است. نعمانی و ابن‌ندیم، کتاب سلیم را نخستین [[اصل]] شیعه (به‌معنای کتاب‌های حدیثی که مستقیماً از معصومان روایت شده است) معرفی کرده‌اند.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> بنابر اشارات و مضامین اعتقادی و تاریخی موجود در کتاب، دوره زمانی تدوین آن، سال‌های پایانی حکومت هشام بن عبدالملک اموی (حکومت: ۱۰۵-۱۲۵) احتمال داده شده و مکان نوشته شدن آن، کوفه دانسته شده است.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵-۴۶۶.</ref> | ||
با وجود اشکالات تاریخی و کلامی موجود در نسخه‌های کتاب سلیم بن قیس، برخی از روایات کتاب مذکور در دوره‌های مختلف تاریخی مورد استناد فقیهان شیعه در آثار فقهی‌شان قرار گرفته است؛<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۶.</ref> از جمله شیخ مفید، محقق حلی، علامه حلی، نراقی، نجفی، و شیخ انصاری.{{مدرک}} | با وجود اشکالات تاریخی و کلامی موجود در نسخه‌های کتاب سلیم بن قیس، برخی از روایات کتاب مذکور در دوره‌های مختلف تاریخی مورد استناد فقیهان شیعه در آثار فقهی‌شان قرار گرفته است؛<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۶.</ref> از جمله شیخ مفید، محقق حلی، علامه حلی، نراقی، نجفی، و شیخ انصاری.{{مدرک}} | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
بیشتر احادیث کتاب، از [[امام علی(ع)]]، [[سلمان فارسی]]، [[مقداد بن اسود]] و [[ابوذر غفاری]] نقل شده است. با این حال روایاتی نیز از [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[عمار بن یاسر]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن جعفر]] و [[محمد بن ابوبکر]] در کتاب نقل شده است.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> | بیشتر احادیث کتاب، از [[امام علی(ع)]]، [[سلمان فارسی]]، [[مقداد بن اسود]] و [[ابوذر غفاری]] نقل شده است. با این حال روایاتی نیز از [[امام حسن(ع)]]، [[امام حسین(ع)]]، [[امام سجاد(ع)]]، [[عمار بن یاسر]]، [[عبدالله بن عباس]]، [[عبدالله بن جعفر]] و [[محمد بن ابوبکر]] در کتاب نقل شده است.<ref>عمادی حائری، «سلیم بن قیس هلالی»، ص۴۶۵.</ref> | ||
بر اساس گزارش محمدتقی سبحانی، از پژوهشگران | بر اساس گزارش محمدتقی سبحانی، از پژوهشگران شیعه، مهمترین موضوعات مطرح‌شده در کتاب سلیم بن قیس عبارتند از: | ||
{{ستون-شروع}} | {{ستون-شروع}} | ||
#تأکید بر افضل بودن اهل بیت(ع) | #تأکید بر افضل بودن اهل بیت(ع) | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==نظرات مختلف: از جعلی بودن تا تأیید کامل== | ==نظرات مختلف: از جعلی بودن تا تأیید کامل== | ||
درباره کتاب سلیم بن قیس، نظرات متفاوت و گاه متضادی بیان شده است؛ گروهی مانند [[محمد بن ابراهیم نعمانی]]، آن را به‌کلی تأیید کرده و از ارزشمندترین کتاب‌های حدیثی شیعه خوانده‌اند، گروهی دیگر مانند [[شیخ مفید]]، گرچه اعتبار آن را به‌کلی نفی نکرده‌اند، اما از وجود تحریف در آن سخن گفته‌اند. علاوه بر این، گروهی دیگر از جمله [[احمد بن حسین غضائری|ابن‌غضائری]] و [[شهید ثانی]]، کتاب سلیم را جعل شده توسط [[أبان بن ابی‌عیاش]] خوانده‌اند.{{مدرک}} | درباره کتاب سلیم بن قیس، نظرات متفاوت و گاه متضادی بیان شده است؛ گروهی مانند [[محمد بن ابراهیم نعمانی]]، آن را به‌کلی تأیید کرده و از ارزشمندترین کتاب‌های حدیثی [[شیعه]] خوانده‌اند، گروهی دیگر مانند [[شیخ مفید]]، گرچه اعتبار آن را به‌کلی نفی نکرده‌اند، اما از وجود تحریف در آن سخن گفته‌اند. علاوه بر این، گروهی دیگر از جمله [[احمد بن حسین غضائری|ابن‌غضائری]] و [[شهید ثانی]]، کتاب سلیم را جعل شده توسط [[أبان بن ابی‌عیاش]] خوانده‌اند.{{مدرک}} | ||
===تأیید اعتبار کتاب=== | ===تأیید اعتبار کتاب=== | ||
| خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
[[شهید ثانی]]، فقیه شیعه قرن دهم نیز در حاشیه بر کتاب [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال]] علامه حلی، با اشاره به حدیثی در کتاب سلیم که بر اساس آن، [[محمد بن ابوبکر]] پدرش را در هنگام مرگ موعظه می‌کند، این روایت را یکی از شواهد جعلی بودن کتاب خوانده است؛ چرا که محمد بن ابوبکر همزمان با [[حجة الوداع]] در سال دهم هجری متولد شده و با توجه به آنکه ابوبکر در سال ۱۳ هجری درگذشته است، بنابراین شهید ثانی بر آن است که فرزند او محمد بن ابوبکر نمی‌تواند پدرش را موعظه کرده باشد.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۹۹۲-۹۹۳.</ref> شهید ثانی در نهایت با تکیه بر ضعف سند، به دلیل حضور [[ابراهیم بن عمر صنعانی]] و [[أبان بن ابی‌عیاش]] در میان راویان، به رد کتاب پرداخته، و معتقد است که حداکثر چیزی که می‌توان پذیرفت آن است که مطالب نادرست کتاب باید جدا شود و بقیه مطالب نه رد شود و نه تأیید.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۹۹۲-۹۹۳.</ref> | [[شهید ثانی]]، فقیه شیعه قرن دهم نیز در حاشیه بر کتاب [[خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال (کتاب)|خلاصة الاقوال]] علامه حلی، با اشاره به حدیثی در کتاب سلیم که بر اساس آن، [[محمد بن ابوبکر]] پدرش را در هنگام مرگ موعظه می‌کند، این روایت را یکی از شواهد جعلی بودن کتاب خوانده است؛ چرا که محمد بن ابوبکر همزمان با [[حجة الوداع]] در سال دهم هجری متولد شده و با توجه به آنکه ابوبکر در سال ۱۳ هجری درگذشته است، بنابراین شهید ثانی بر آن است که فرزند او محمد بن ابوبکر نمی‌تواند پدرش را موعظه کرده باشد.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۹۹۲-۹۹۳.</ref> شهید ثانی در نهایت با تکیه بر ضعف سند، به دلیل حضور [[ابراهیم بن عمر صنعانی]] و [[أبان بن ابی‌عیاش]] در میان راویان، به رد کتاب پرداخته، و معتقد است که حداکثر چیزی که می‌توان پذیرفت آن است که مطالب نادرست کتاب باید جدا شود و بقیه مطالب نه رد شود و نه تأیید.<ref>شهید ثانی، رسائل الشهید الثانی، ۱۳۸۰ش، ج۲، ص۹۹۲-۹۹۳.</ref> | ||
[[ابوالحسن شعرانی]]، قرآن‌پژوه و حدیث‌پژوه | [[ابوالحسن شعرانی]]، قرآن‌پژوه و حدیث‌پژوه نیز در حاشیه کتاب شرح اصول کافی، کتاب سلیم را جعلی دانسته که در آن موارد نادرستی وجود دارد و نمی‌توان بدان اعتماد کرد، مگر مواردی که شواهد عقلی یا نقلی مؤید آن باشد.<ref>ملاصالح مازندرانی، شرح اصول کافی، تعلیقه ابوالحسن شعرانی، ج۲، ص۳۷۳ و ۱۶۳.</ref> | ||
===نه کاملاً جعلی و نه کاملاً مورداعتماد=== | ===نه کاملاً جعلی و نه کاملاً مورداعتماد=== | ||
[[شیخ مفید]]، فقیه و متکلم شیعه قرن پنجم هجری، در کتاب [[تصحیح الاعتقاد|تصحیح اعتقادات الامامیه]]، عمل به بیشتر روایات کتاب سلیم را به‌دلیل تغییراتی که در آن ایجاد شده، جایز نمی‌داند و متدینان را از عمل به آن بازداشته است.<ref>شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ص۱۴۹.</ref> [[علامه حلی]]، فقیه و متکلم شیعه قرن هشتم هجری نیز در [[خلاصة الاقوال]] گرچه سلیم بن قیس را عادل خوانده، اما گفته است که باید از عمل به مطالب نادرست کتاب منسوب به وی اجتناب کرد.<ref>علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۳.</ref> | [[شیخ مفید]]، فقیه و متکلم [[شیعه]] قرن پنجم هجری، در کتاب [[تصحیح الاعتقاد|تصحیح اعتقادات الامامیه]]، عمل به بیشتر روایات کتاب سلیم را به‌دلیل تغییراتی که در آن ایجاد شده، جایز نمی‌داند و متدینان را از عمل به آن بازداشته است.<ref>شیخ مفید، تصحیح اعتقادات الامامیه، ص۱۴۹.</ref> [[علامه حلی]]، فقیه و متکلم شیعه قرن هشتم هجری نیز در [[خلاصة الاقوال]] گرچه سلیم بن قیس را عادل خوانده، اما گفته است که باید از عمل به مطالب نادرست کتاب منسوب به وی اجتناب کرد.<ref>علامه حلی، خلاصة الاقوال، ۱۴۱۷ق، ص۱۶۳.</ref> | ||
[[محمدتقی شوشتری]] از رجال‌شناسان | [[محمدتقی شوشتری]] از رجال‌شناسان شیعه نیز در کتاب [[قاموس الرجال]] با رد ادعای ابن‌غضائری مبنی بر جعلی بودن اصل کتاب، بر آن شده است که اصل آن جعلی نیست، اما معاندان در آن دست برده و آن را آشفته ساخته‌اند.<ref>شوشتری، قاموس الرجال، ۱۴۱۴ق، ج۵، ص۲۳۹.</ref> | ||
==نقدها و نظرات== | ==نقدها و نظرات== | ||
| خط ۱۱۰: | خط ۱۱۰: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
* آقابزرگ | * [[آقابزرگ تهرانی]]، محمدمحسن، الذریعة إلی تصانیف الشیعه، با مقدمه محمدحسن آل کاشف‌الغطاء، بیروت، دارالأضواء، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م. | ||
* ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش. | * ابن‌غضائری، احمد بن حسین، الرجال لابن الغضائری، تحقیق سید محمدرضا حسینی جلالی، قم، دارالحدیث، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش. | ||
* | * [[ابن‌ندیم]]، الفهرست، تحقیق ابراهیم رمضان، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۷م. | ||
* برقی، احمد بن عبدالله، رجال البرقی، تحقیق و تعلیق حیدر محمدعلی البغدادی، با اشراف جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الإمام الصادق، ۱۴۳۳ق/۱۳۹۱ش. | * برقی، احمد بن عبدالله، رجال البرقی، تحقیق و تعلیق حیدر محمدعلی البغدادی، با اشراف جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الإمام الصادق، ۱۴۳۳ق/۱۳۹۱ش. | ||
* جوادی، قاسم، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، در فصلنامه علوم حدیث، بهار و تابستان ۱۳۸۴ش، شماره ۳۵ و ۳۶. | * جوادی، قاسم، «کتاب سلیم بن قیس هلالی»، در فصلنامه علوم حدیث، بهار و تابستان ۱۳۸۴ش، شماره ۳۵ و ۳۶. | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
* خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق. | * خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات، قم، اسماعیلیان، ۱۳۹۰ق. | ||
* زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم. | * زرکلی، خیرالدین، الاعلام، بیروت، دارالعلم. | ||
* شهید | * [[شهید ثانی]]، زین‌الدین بن علی، رسائل الشهید الثانی، تحقیق رضا مختاری، ج۲، قم، بوستان کتاب قم، ۱۴۲۲ق/۱۳۸۰ش. | ||
* شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۴ق. | * شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۴ق. | ||
* شیخ | * [[شیخ مفید]]، تصحیح اعتقادات الإمامیه، تصحیح حسین درگاهی. | ||
* طهرانی، آقابزرگ، | * طهرانی، آقابزرگ، [[الذریعه]]، قم، اسماعیلیان، ۱۴۰۸ق. | ||
* عمادی حائری، سید محمد، «سلیم بن قیس هلالی»، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حدادعادل، ج۲۴، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش. | * عمادی حائری، سید محمد، «سلیم بن قیس هلالی»، دانشنامه جهان اسلام، زیرنظر غلامعلی حدادعادل، ج۲۴، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، ۱۳۷۵ش. | ||
* قمى، عباس، الكنى و الالقاب، تهران، مكتبة صدر، ۱۳۹۷ق. | * قمى، عباس، الكنى و الالقاب، تهران، مكتبة صدر، ۱۳۹۷ق. | ||
* کنتوری، میر حامد حسین، عبقات | * کنتوری، میر حامد حسین، [[عبقات الأنوار]]، تحقیق غلامرضا مولانا بروجردی، قم، غلامرضا مولانا بروجردی، ۱۴۰۴ق. | ||
* ملکی معاف، اسلام، «مؤلف کتاب اسرار آل محمد(ص) بر ترازوی نقد»، در مجله مطالعات قرآن و حدیث، سال اول، شماره دوم، بهار و تابستان ۱۳۸۷ش. | * ملکی معاف، اسلام، «مؤلف کتاب اسرار آل محمد(ص) بر ترازوی نقد»، در مجله مطالعات قرآن و حدیث، سال اول، شماره دوم، بهار و تابستان ۱۳۸۷ش. | ||
* نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، تحقیق فارس حسون کریم، بیروت، دارالجوادین، ۱۴۳۲ق/۲۰۱۱م. | * نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، تحقیق فارس حسون کریم، بیروت، دارالجوادین، ۱۴۳۲ق/۲۰۱۱م. | ||
* نوری، میرزاحسین، مستدرک | * نوری، میرزاحسین، [[مستدرک الوسائل]]، قم، موسسه آل البیت، ۱۴۰۸ق. | ||
* هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد، ترجمه اسماعیل انصاری زنجانی، قم الهادی، ۱۴۱۶ق. | * هلالی، سلیم بن قیس، اسرار آل محمد، ترجمه اسماعیل انصاری زنجانی، قم الهادی، ۱۴۱۶ق. | ||
* هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم، قم، هادی، ۱۴۰۵ق. | * هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم، قم، هادی، ۱۴۰۵ق. | ||