ازبکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

جمعیت ازبکستان در سال ۱۳۹۶ش/۲۰۱۷ میلادی نزدیک به ۳۳ میلیون نفر برآورد شد. بخش بزرگی از  جمعیت کشور را ازبک‌ها تشکیل می‌دهند. روس‌ها، تاجیک‌ها، قزاق‌ها، تاتار‌ها، قرقیز‌ها، ترکمن‌ها از سایر اقوام ساکن در ازبکستان هستند که به ترتیب بیشترین سهم را در جمعیت کشور دارند.{{مدرک}}

===دین و مذاهب===

===زبان و خط===

تشکیلات حکومتی ازبکستان از قوه مجریه شامل رئیس جمهور و هیأت وزیران، قوه مقننه شامل مجلس عالی ازبکستان و قوه قضائیه شامل دادگاه مشروطه (شورای نگهبان) و چند دیوان عالی تشکیل گردیده است.<ref> چرمی، ازبکستان، ۹۱-۸۸.</ref>

==تاریخ==

[[پرونده:مسجد احرار ازبکستان.jpg|بندانگشتی|مسجد خواجه احرار ولی، قدیمی ترین مسجد در تاشکند]]

روس‌ها در ۱۲۴۴ش/۱۸۶۵م، [[تاشکند]] و سه سال بعد [[سمرقند]] را به تصرف خود درآوردند. تا ۱۲۵۵ش خانات بخارا، خیوه و خوقند تحت الحمایگی روسیه را پذیرفتند. تا زمان انقلاب کمونیستی قیام‌های محلی متعددی صورت گرفت که همگی نافرجام بود.

پس از انقلاب کمونیستی ۱۲۹۶ش/۱۹۱۷م، ابتدا جمهوری خودمختار سوسیالیستی ترکستان و در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴م جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی ازبک اعلام موجودیت کرد. ۵ سال بعد [[تاجیکستان]] از ازبکستان جدا شد و در ۱۳۱۵ش/۱۹۳۶م با الحاق جمهوری خودمختار قراقالپاق و بخشی از اراضی [[قزاقستان]] به ازبکستان، محدوده سیاسی فعلی ازبکستان تثبیت شد.

===شهرهای تاریخی===

[[سمرقند]]، [[بخارا]]، [[ترمذ]]، [[خوارزم]] و [[خیوه]] شهرهای تاریخی واقع در ازبکستان هستند. بُخارا پس از ورود [[اسلام]] به آسیای مرکزی نقش مهمی در نشر و گسترش فرهنگ اسلامی در طی قرون متوالی، ایفا کرد. از قرن اول تا قرن دوازدهم هجری، بخارا را «مهد اسلام» نام نهادند.<ref> سارلی، اراز محمد، ترکستان در تاریخ، ص۱۶-۱۸.</ref> [[سمرقند]] در دوره حکومت تیموریان (۱۴ و ۱۵ میلادی) از مراکز علمی و هنری مهم جهان اسلام شد. مجموعه آرامگاه‌های «شاه زند» که مقبره [[قثم بن عباس]] پسر عموی [[حضرت محمد(ص)]] در آنجا قرار دارد، مجموعه میدان ریگستان شامل سه بنای مدرسه الغ بیک، مدرسه شیردار و مدرسه طلاکاری، و همچنین آرامگاه امیرتیمور، مسجد بی‌بی خانم و رصدخانه قدیمی در زمره آثار باستانی سمرقند به شمار می‌آیند.{{مدرک}}

[[ترمذ]] در قرن دوم یا سوم قبل از میلاد در کنار رودخانه آمودریا ساخته شد. این شهر که بر سر راه ارتباطی سمرقند به بلخ واقع بود به صورت پایگاهی برای کاروان‌ها و مسافرانی که عازم چین و ترکستان شرقی بودند، درآمده بود. پس از تخریب ترمذ باستانی، شهر کنونی ترمذ در فاصله ۱۰ کیلومتری آن بنا شد. [[خیوه]] در دوره رونق و شکوه سلسله خوارزم یکی از مهم‌ترین شهرهای ناحیه بوده است، این شهر یکی از شهرهای توریستی ازبکستان است.{{مدرک}}

==شیعیان==

|}

===سابقه تشیع===

نام [[تشیع]] در این دیار با فعالیت داعیان [[عباسیان]] آغاز گشت. [[شریک بن شیخ]] با تمایلات شیعی در سال ۱۳۲ق علیه بنی‌عباس قیام کرد که توسط [[ابومسلم]] سرکوب شد. پس از روی کار آمدن سامانیان، امیر اسماعیل روستای برکه را [[وقف]] علویان و فقرای بخارا کرد. ازجمله قراین حضور تشیع در [[بخارا]]، وجود اسامی شیعی در منابع رجالی است که منسوب به بخارا هستند: احمد بن ابی عوف و فرزندش محمد که [[علامه حلی]]، بخاری بودن آنها را تصریح کرده است. محمد بن احمد علوی" از سادات مقیم بخارا بود که حدیث روایت می‌کرد و اشعاری به زبان عربی می‌سرود.

===اصحاب و راویان شیعه===

از میان اصحاب [[امامان شیعه|امامان(ع)]] و برخی از راویان شیعه کسانی به شهرهای ماوراء النهر مانند بخارا و [[کش]] و [[سمرقند]] شهرت دارند. به ویژه که با توجه به کثرت آنان در نیمه نخست قرن چهارم هجری می‌توان یک حوزه علمی شیعی را در آن ناحیه ترسیم کرد. [[عیاشی|محمد بن مسعود عیاشی]]، در قرن ۴ ق، مدرسه علمیه در این شهر تاسیس کرد. از دیگر چهره‌های شیعه سمرقند، [[حسین بن اشکیب سمرقندی]]، از اصحاب [[امام حسن عسکری(ع)]] شاگرد وی [[حیدر بن محمد بن نعیم]]، [[جعفر بن ابی جعفر سمرقندی]]، [[جعفر بن ایوب سمرقندی]]، [[محمد بن نعیم]] و [[محمد بن ابراهیم وراق]] است.<ref>محمد رضا جباری، نمایندگان ائمه علیه‌السلام در ایران(از عصر امام صادق علیه‌السلام تا پایان غیبت صغری)، فصلنامه تاریخ در آینه پژوهش، پیش شماره یک، پاییز ۱۳۸۱، ص۱۱۶.</ref>

===اسماعیلیان===

اوایل قرن سوم قمری، به تدریج پای مبلغان [[اسماعیلیان]] به آسیای میانه گشوده شد و حتی به دربار سامانی هم نفوذ یافت. افرادی از این ناحیه مانند [[حسین بن علی مروزی]] (درگذشته ۲۹۵ق)، [[محمد بن احمد نخشبی]] (درگذشته ۳۰۶ق) جیهانی (درگذشته ۳۲۸ق) و حتی [[حسنک وزیر]] (درگذشته ۴۲۳) به قرمطی‌گری گرایش یافته یا متهم شدند و اعدام گشتند. خانواده [[ابوعلی سینا]] نیز یک خانواده اسماعیلی بود. اسماعیلیان تا به امروز در برخی از نواحی ماوراءالنهر حضور دارند. برخی از آثار اسماعیلیان مانند کتاب وجه دین [[ناصر خسرو]] که تصور می‌شد مفقود گشته در این اواخر در همین بخارا یافت شد. برخی از دیگر آثار اسماعیلیان نیز پس از یک هزار سال در این منطقه به دست آمد.{{مدرک}}

==گروه‌ها و مراکز اسلامی==

#حزب احیای اسلامی: این حزب مشهورترین حزب اسلامی ازبکستان محسوب می‌شود که طرفدار ایجاد نظام سیاسی کشور براساس اصول اسلامی است، مرکز فعالیت آن در شهر تاشکند قرار دارد. بیشتر فعالیت حزب در زمینه جذب جوانان به [[اسلام]] متمرکز است.

#انستیتوی عالی امام اسماعیل بخاری: این مرکز در اواسط قرن شانزدهم میلادی به نام بَرَک خان در شهر تاشکند ساخته شد و در ۱۹۷۴م به یادبود هزار و دویستمین سالگرد تولد [[محمد بخاری|امام بخاری]] به اسم فعلی تغییر نام یافت.<ref> اقوام مسلمان اتحاد شوروی، ص۳۵۸.</ref>

#گروه‌های صوفی: از ابتدای ورود [[اسلام]] به این سرزمین، تصوف نیز مورد توجه گروهی از مردم قرار گرفت. شهرهای [[بخارا]] و خیوه از مهم‌ترین مراکز تعلیمات صوفیه در قرون وسطی بود. [[نجم الدین کبری]] در شهر خیوه پایه گذار راه و روش کبرویه شد و در بخارا، [[بهاءالدین نقشبندی]] مسلک [[نقشبندیه|نقشبندی]] را رواج داد. در آن عصر این دو شهر در اشاعه تصوف در جهان اسلام نقش عمده داشتند.<ref> ملیت‌های آسیای میانه، صص ۸۰-۸۱. </ref>

==رسوم دینی==

[[ماه رمضان]] و روزه‌داری در ازبکستان نیز با تشریفات و رسوم خاص همراه است. مردم قبل از ورود ماه مبارک، به [[صله رحم]] و زیارت خویشاوندان به خصوص بزرگسالان می‌روند و بیشتر به [[قرآن کریم]] توجه می‌کنند. مردم در منازل یکدیگر دور هم جمع می‌شوند و یکی از آن‌ها که می‌تواند قرآن را بخواند، می‌خواند و بقیهٔ افراد که با حروف عربی آشنا نیستند به امید کسب ثواب به قرائت او گوش می‌دهند. قاریان نیز به [[مسجد|مساجد]] اعزام می‌شوند تا مردم به همراه آنان روزانه یک جزء از قرآن کریم را تلاوت کنند. آنان برای [[افطاری]]، شیرینی بنام «نشالده neshalde» می‌پزند. مردم غالبا همدیگر را برای افطاری دعوت می‌کنند تا در کنار هم [[افطار]] کنند.