حماسه حسینی (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان           = حماسه حسینی

| عنوان اصلی     =

| برگرداننده     =

| تصویر           = حماسه حسینی.jpg

| زیرنویس تصویر   = [[پرونده:حماسه حسینی.jpg|بندانگشتی]]

| نویسنده         = [[شهید مطهری]]

| تصویرگر         =

| طراح جلد       =

| زبان           = فارسی

| مجموعه         = ۱2 جلد

| موضوع           = [[واقعه کربلا]]

| سبک             =

| ناشر           = صدرا

| ناشر فارسی     =

| محل انتشارات   = قم

| تاریخ نشر       = 1379 ش

| محل ناشر فارسی =

| نوع رسانه       =

| صفحه           =

| قطع             =

| شابک           =

| پس از           =

| پیش از         =

'''حماسه حسینی''' عنوان کتابی مشتمل بر سخنرانی‌ها و یادداشت‌های [[شهید]] [[مرتضی مطهری]] درباره [[واقعه کربلا]] و بویژه تحریف‌های آن است. این کتاب در چاپ‌های اولیه در 3 جلد منتشر شد، ولی چاپ‌های بعدی آن به صورت دوجلدی ارائه گردیده است. حماسه حسینی با عنوان '''الملحمةُ الحسینیة''' به عربی ترجمه شده اما در آن به نام مترجم تصریح نشده است.

این کتاب نخست در سال 1360ش به کوشش محمدحسین حقجو با استفاده از سخنرانی های استاد مطهری به نام فریادهای شهید مطهری بر [[تحریفات عاشورا]] منتشر شد.

سپس با افزودن چندین سخنرانی دیگر به ضمیمه یاداشت‌های وی در مورد [[واقعه عاشورا|قیام امام حسین(ع)]] با عنوان حماسه حسینی نشر یافت.<ref>صحتی، ص64</ref>

از نظر [[مرتضی مطهری]] بهترین واژه ای که بیانگر عمق نهضت حسینی است کلمه حماسه است، نه نهضت یا قیام یا شورش و جز اینها. چنانکه در این کتاب می گوید:

::کلمه حماسه به معنای شدت و صلابت است و نیز به معنای شجاعت و حمیت. چنان که در ادبیات فارسی و عربی شعر و نثر حماسی داریم، حادثه و شخصیت حماسی نیز هست. شخصیت [[امام حسین علیه السلام|حسین بن علی(ع)]] صبغه حماسی دارد و باید با وجود و سرگذشت او یک احساس حماسی داشته باشیم، نه یک احساس تراژدی و مصیبت، رثا و نفله شدن.<ref>حماسه حسینی، ج 1، ص 121-113.</ref>

::شخصیتهای حماسی جنبه نژادی و قومی دارند؛ یعنی مخصوص یک قوم و نژاد معین و یک آب و خاکند، اما در مورد امام حسین(ع) چنین نیست. او یک شخصیت حماسی است، اما حماسه انسانیت و بشریت، نه حماسه قومیت. سخن، عمل و روح امام حسین علیه السلام هیجان و حماسه مافوق حماسه هاست و علت شناخته نشدن ایشان نیز همین است. شخصیت امام از نظر شدت حماسی بودن و علو و ارتفاع جنبه انسانی بی نظیر است و ما این حماسه را نشناخته ایم.<ref>حماسه حسینی، ج 1، ص 121-113.</ref>

::از این رو «کلید شخصیت امام حسین(ع) حماسه است و عظمت و شور و صلابت و شدّت و ایستادگی و حق پرستی. کلمات و اشعاری هم که از آن حضرت نقل شده، حاکی از همین روحیه حماسه و صلابت، خداپرستی و حماسه الهی و انسانی است». <ref>حماسه حسینی،ج 1، ص 149-148.</ref>

'''فصل اول''' مجموعه‌ی سه سخنرانی استاد مطهری که در حدود سال 1347ش در [[حسینیه ارشاد]] ایراد شده است. وی در این فصل حماسه امام حسین(ع) را عامل شخصیت یافتن جامعه اسلامی می داند.

'''فصل دوم''' را سخنرانی‌های وی تحت عنوان «تحریفات در واقعه‌ی تاریخی کربلا» تشکیل می‌دهد. در این فصل به مسئله [[تحریف]] پرداخته شده است.

'''فصل سوم''' درباره «ماهیت قیام حسینی» است. مطهری در سال 1356ش، در سخنرانی‌هایی تحت عنوان «مسئله‌ی شناخت» در سه جلسه‌ای که مصادف با شب‌های [[تاسوعا]] و [[عاشورا]] بود، این سخنرانی را ارائه نمود. وی نهضت امام حسین را چند ماهیتی دانسته و سه عامل تقاضای [[بیعت]]، دعوت مردم [[کوفه]] و مساله [[امر به معروف و نهی از منکر]] را عوامل این نضهت بیان می‌کند.

'''فصل چهارم''' را سخنرانی وی تحت عنوان «تحلیل واقعه‌ی عاشورا» تشکیل می‌دهد. این سخنرانی در سال 1356ش در یکی از جلساتی که به طور هفتگی در برخی منازل برقرار و موسوم به «جلسه یزدیها» بود ایراد شده است.

'''فصل پنجم''' به [[شعارهای عاشورا]] می‌پردازد. این سخنرانی در روز عاشورا و در حدود سال 1352ش در [[مسجد جامع نارمک]] [[تهران]]، ایراد گردیده است.(سخنرانی معروف استاد که توأم با گریه شدید ایشان است).

'''فصل ششم''' مجموع 7 جلسه سخنرانی استاد مطهری تحت عنوان «عنصر [[امر به معروف و نهی از منکر]] در نهضت حسینی» است که در محرم 1390ق برابر با اسفند 1348ش و فروردین 1349ش در حسینیه‌‌ی ارشاد ایراد شده است. در این فصل، علاوه بر موضوع مذکور، به طور کلی اصل «امر به معروف و نهی از منکر» مورد بحث واقع شده که در خلال آن، مسائل اجتماعی و سیاسی روز، از جمله کارنامه مسلمین در مسئله [[فلسطین]] بررسی شده است.

'''فصل هفتم''' را به «عنصر تبلیغ در نهضت حسینی» اختصاص یافته است. این فصل مجموع 7 سخنرانی وی، تحت همین عنوان است که در سال 1350ش و در [[ماه محرم]] در مسجد «جاوید» تهران ایراد شده است. در این فصل به طور کلی «تبلیغ در اسلام» نیز مورد بحث واقع شده است.

===جلد دوم، نوشته ها و یاداشتها===

جلد دوم از مجموعه‌ی «حماسه حسینی» شامل نوشته‌ها و یادداشت‌هایی از استاد مطهری در این باب است. این جلد، حاوی مطالبی است که وی به مرور ایام نگاشته و هدف از این نگارش، یادداشت مطالب قابل توجه، جهت مراجعه‌ی بعدی و یا آمادگی برای سخنرانی بوده است.

نویسنده در دو جای این جلد به رد نظریه [[نعمت الله صالحی نجف آبادی|صالحی نجف آبادی]] در کتاب [[شهید جاوید (کتاب)|شهید جاوید]] پراخته است.<ref>حماسه حسینی، ج2ص  126-142 و ص 258-287</ref>

*اغراض دشمنان <ref>حماسه حسینی، ج1ص 77</ref>

*تمایل به اسطوره سازی <ref>حماسه حسینی، ج1ص 79</ref>

*تحریک احساسات مردم از طریق جعل.<ref>حماسه حسینی، ج1 ص 95-82</ref>

مطهری پس از تقسیم تحریف به لفظی و معنوی<ref>حماسه حسینی، ج 3، ص 252-251 و ج 1، ص 13.</ref> از این گلایه دارد که هر دو نوع تحریف در حادثه عاشورا راه یافته است. وی [[تحریف معنوی]] را خطرناک تر از [[تحریف لفظی]] و نقل قطعات تاریخی نادرست می‌داند؛<ref>حماسه حسینی، ج 1، ص 67.</ref> زیرا بدون اینکه از لفظ بکاهد و آن را کم یا زیاد کند، حادثه و سخن را به گونه‌ای توجیه و تفسیر می‌نماید که برخلاف معنای واقعی آن باشد.

::وظیفه علما در دوره [[خاتمیت|ختم نبوت]]، مبارزه با تحریف است... وظیفه علماست که در این موارد حقایق را بدون پرده به مردم بگویند، و لو مردم خوششان نیاید.<ref>حماسه حسینی، ج 1، ص 104-91.</ref>

*آب آوردن [[حضرت عباس]](ع) در کودکی برای امام حسین(ع). <ref>مجموعه آثار، ج17، ص 74</ref> مطهری می گوید: از آنجا که گزارش مذکور در هنگام خطبه خوانی [[حضرت علی (ع)]] بوده و حضرت فقط در هنگام [[خلافت]] خطبه می خوانده، این داستان با سن امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) سازگاری ندارد.<ref> حماسه حسنی، ج1ص 66</ref>

*جلال و کوکبه پادشاه [[حجاز]] هنگام خروج از [[مدینه]]. <ref>مجموعه آثار،ج 17،ص 75</ref> همخوانی نداشتن با گزارشات تاریخی و مخالفت با سیره امام حسین(ع) دلیل جعلی بودن این گزارش عنوان شده است.<ref>حماسه حسینی، ج16ص77</ref>

*روضه لیلا مادر [[علی اکبر(ع)]]؛<ref>مجموعه آثار،ج 17، ص 75-76</ref> بر پایه گزارشات تاریخی، مطهری حضور [[لیلی بنت ابی مره|لیلی]] در [[کربلا]] را انکار می‌کند و تمام روضه‌های منسوب به وی را زیر سوال می برد.<ref>حماسه حسینی ج1ص 69</ref>

*عروسی [[قاسم بن حسن|قاسم بن حسن (ع)]]<ref>مجموعه آثار، ج17ص 77و598</ref> مطهری به دو دلیل این داستان را جعلی می داند، اول: این داستان در منابع معتبر تاریخی نیامده است. دوم: عروسی با جنگی که وقت [[نماز]] خواندن در آن نیست، تناسب ندارد.<ref> حماسه حسینی، ج1ص70</ref>

*حضور [[هاشم بن عتبه بن ابی الوقاص |هاشم مرقال]] در کربلا<ref>مجموعه آثار، ج17ص 78</ref> به گفته مطهری هاشم بن مرقال 20 سال قبل از حادثه کربلا به [[شهادت]] رسیده بود.<ref> حماسه حسینی، ج1ص70</ref>

*روضه [[اربعین حسینی|اربعین]]؛<ref>مجموعه آثار، ج17ص 79و589</ref> به نظر مطهری دوری مسافت از کربلا به [[کوفه]] و از آنجا به [[شام]] با توجه به اتفاقاتی که دراین سفر افتاده مانع برگشت اهل بیت در روز اربعین به کربلا است<ref>.حماسه حسینی، ج1ص 71</ref> در مقابل [[سید محمدعلی قاضی طباطبایی|شهید قاضی طباطبایی]] کتابی با عنوان اربعین تالیف نموده و برگشت اهل بیت امام حسین (ع) در روز اربعین را اثبات نموده است.

*پراکنده شدن یاران امام حسین(ع) در شب عاشورا.<ref>مجموعه آثار، ج17ص 356</ref>

*داستان [[شیر و فضه]]<ref>مجموعه آثارج 17ص 585</ref>

*داستان [[فاطمه صغری]] <ref>مجموعه آثار، ج17ص 586</ref>

*داستان [[زعفر جنی]]<ref>حماسه حسینی ج 1ص70-87-104</ref>

*[[بی بی شهربانو]] در [[ری]].<ref>مجموعه‏آثار، ج‏17، ص: 131و598</ref> مطهری در این کتاب دلیل جعلی بودن داستان [[شهربانو]] را بیان نمی‌کند ولی در کتاب [[سیری در سیره نبوی]] علت جعلی بودن داستان شهربانو را عدم بیان در منابع تاریخی معتبر و منطقی نبودن داستان می‌داند. <ref>مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهرى، ج‏16، ص: 107</ref>

*لولوء و مرجان نوشته [[میرزا حسین نوری]]، وی به 28 داستان جعلی در مورد قیام امام حسین(ع)اشاره می کند.<ref>صحتی، ص 55تا63</ref> مطهری این کتاب را در نوع خود بی نظیر می داند و به تبحر مولف اشاره می کند.<ref>مجموعه آثار، ج17، ص 591</ref> برخی از پژوهشگران کتاب حماسه حسینی را شرح این کتاب می دانند.<ref>صحتی، 64</ref>

*ثورة التنزیه نوشته [[سید محسن امین]] عاملی، وی در این کتاب از 8 داستان جعلی در جریان کربلا یاد می کند.<ref>صحتی، ص62</ref>

اگر چه دو کتاب [[لولو و مرجان]] و [[ثورة التنزیه]] قبل از حماسه حسینی نگاشته شده است اما تاثیر حماسه حسینی از آن دو به مراتب بیشتر بود. و این تاثیر آنچنان بود که مراسم‌های [[عزاداری]] را تحت الشعاع قرار داد به‌گونه‌ای که در بسیاری از مجالس بحث تحریف و روضه‌های دروغین مطرح شد. گاهی شنوندگان نیز با استناد به نوشته‌های حماسه حسینی با سخنرانان و مداحان به بحث می‌نشستند.

[[شهید جاوید (کتاب)|شهید جاوید]]، نوشته [[نعمت الله صالحی نجف آبادی]] عنوان کتابیست درباره قیام امام حسین(ع) که انتقادات زیادی در پی داشت، صفحاتی از کتاب حماسه حسینی نیز به نقد شهید جاوید اختصاص یافته است.<ref>حماسه حسینی، ج2ص 126تا142</ref>

پس از انتشار کتاب حماسهٔ حسینی و انعکاس نقدهای شهید مطهری در آن، صالحی نجف آبادی طی مصاحبه‌ها و گفت‌وگوهای خود به آن‌ها پاسخ داد. این مسأله شورای نظارت بر نشر آثار شهید مطهری را برانگیخت تا نقدهای استاد را به صورت یک‌جا در جزوه‌ای مستقل در حجم 94 صفحه منتشر سازد.

[[پرونده:حماسه.jpg|بندانگشتی|صالحی نجف آبادی در این کتاب تلاش کرد تا به نقدهای شهید مطهری به شهید جاوید پاسخ دهد. ]]

در مقدمۀ این جزوه آمده بود که نقدهای استاد مطهری نویسنده شهید جاوید را عصبانی کرده است و شیاطینی جهت ضربه زدن به شهید مطهری و [[امام خمینی]] از زمان انتشار کتاب حماسۀ حسینی این پیرمرد ساده‌لوح را تحریک به مصاحبه در روزنامه و نگارش مطالبی نموده‌اند.<ref>نقدهاى استاد مطهرى بر كتاب شهيد جاويد، ص 6</ref>

صالحی نجف آبادی نیز در کتابی با عنوان [[نگاهی به حماسه حسینی شهید مطهری (کتاب)|نگاهی به حماسه حسینی شهید مطهری]] در صدد پاسخگویی به انتقادات شهید مطهری برآمده است، وی در ضمن پاسخگویی، به بعضی از روضه‌هایی که مطهری خوانده، انتقاد کرده است.<ref>صحتی، 66</ref>

تا قبل از تالیف این اثر، نگاه احساسی به حادثه کربلا غالب بود و بیشتر بدان اهمیت داده می‌شد. در این راستا گاهی کار به تحریف نیز کشیده می‌شد، مثلا بعضی می‌گفتند: امام حسین(ع) شهید شد تا گناهان امت بخشیده شود. مطهری در بحث [[تحریفات معنوی]] با زیر سوال بردن این نگاه، آن را برگفته از الاهیات مسحیت می‌داند، چرا که همین نگاه را مسیحیان نسبت به [[حضرت عیسی]] دارند و به ولی لقب فادی داده اند.<ref>مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 109</ref>

و اللَّهِ اگر كسى در روز [[ماه رمضان]] [[روزه]] داشته باشد و اين حرف را به حسين بن على نسبت بدهد و بگويد شهادت حسين براى چنين كارى بود و از او نقل كند، روزه‏اش باطل است. دروغ بر حسين است. ابا عبداللَّه كه براى مبارزه با گناه كردن قيام كرد، ما گفتيم قيام كرد كه سنگرى براى گنهكاران بشود. ما گفتيم حسين يك شركت بيمه تأسيس كرد، بيمه گناه.

گفت شما را از نظر گناه بيمه كردم. در عوض چه مى‏گيرم؟ شما براى من اشك بريزيد، من در عوض گناهان شما را جبران مى‏كنم، اما شما هرچه مى‏خواهيد باشيد، [[عبیدالله بن زیاد|ابن زياد]] باشيد، [[عمر بن سعد|عمر سعد]] باشيد. ما مى‏گوييم يك ابن زياد در دنيا كم بود، يك عمر سعد در دنيا كم بود، يك [[سنان بن انس]] در دنيا كم بود، يك [[خولى]] در دنيا كم بود، امام حسين خواست خولى در دنيا زياد شود، عمرسعد در دنيا زياد شود، گفت ايها الناس هرچه مى‏توانيد بد باشيد كه من بيمه شما هستم!. <ref>مجموعه‏آثاراستادشهيدمطهرى، ج‏17، ص: 109</ref>

لذا مطهری بیشتر به تقویت روحیه حماسی واقعه کربلا پرداخته‌است. پس از تالیف این کتاب روحیه حماسی جریان کربلا در لایه های زیرین جامعه تقویت شد. منبری‌ها مداحان و عامه مردم تا مدت زمانی تحت تاثیر این طرز تفکر و نگاه حماسی به حادثه کربلا بودند.

::کتابی در معرفی حماسه حسينی نگاشته سعيد سرمدی. اين كتاب راهنمای موضوعی حماسه حسينی (جلد اول و دوم) است كه در يك جلد فهرست‌ بندی شده است.

::سرمدی، در راستای پروژه موضوعی كردن آثار شهيد مرتضی مطهری، اين بار به ارائه كتاب حماسه حسينی می‌پردازد.

::نويسنده با اين هدف اقدام به موضوعی كردن كتاب‌های استاد مطهری نموده است كه عقيده دارد كه اگر محققين وقت خود را صرف خواندن كتاب‌های متعدد و قسمت‌های غيرمرتبط كتاب كنند وقت آن‌ها هدر خواهد رفت. اين كار به محققين كمك می‌كند تا بدانند در هر كتاب چه موضوع‌هايی وجود دارد و آن موضوع در كدام صفحه كتاب قرار دارد.

کتابی نیز با عنوان درسنامه حماسه حسینی نگاشته سید محمدصالح هاشمی گلپایگانی در 192 صفحه توسط انتشارات مکتب صادق درسال 1390 منتشر شده است.

::این کتاب با عنوان «الملحمةُ الحسینیه» به عربی ترجمه شده و به نام مترجم تصریح نشده است.<ref>چاپ سوم، قم، المراکز العالمی للدراسات الاسلامیة، 1413 ق.</ref>

{{پانویس|3}}

*امین، سید محسن، ثوره التنزیه، بیروت، دارالجدید عربی، چاپ اول، 1996م.

*صالحی نجف آبادی، نگاهی به حماسه حسینی شهید مطهری، تهران، انتشارات کویر، فارسی، چاپ اول، 1379ش.

*صحتی سرو رودی، محمد، تحریف شناسی تاریخ امام حسین بارویکرد کتابشناسانه، نشریه اطلاع رسانی و کتابداری اسلامی، پاییز 1383، شماره18.

*مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج17، تهران، انتشارات صدرا، فارسی، چاپ اول، 1377.

*مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، انتشارات صدرا، 1379ش.

*مطهری، مرتضی، نقدهاى استاد مطهرى بر كتاب شهيد جاويد، تهران، صدرا، 1379.

*نوری، میرزا حسین، لولو و مرجان، ترجمه حسین استاد ولی، تهران، دراالکتب الاسلامیه، فارسی، چاپ اول، 1357ش.

{{کتاب‌شناسی امام حسین (ع)}}