روح القدس: تفاوت میان نسخه‌ها

== مفهوم‌شناسی ==

روح‌ القدس به معنای روح پاک (Holy spirit)، نام خاص یکی از موجودات مقرب الهی است که از عیب‌ها و نفص‌ها منزه است.<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ۱۴۲۰ق، ج۳، ص۵۹۶؛ زمخشری، الکشاف، ۱۴۰۷ق، ج۱، ص۱۶۱.</ref>  این کلمه از دو واژه «روح» به معنای روان، جان<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه روح‌القدس؛ معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه روح.</ref> و نسیم<ref>ابن فارس، معجم مقاییس اللغة، ۱۴۰۴ق، ذیل واژه روح‌القدس.</ref> و «القدس» به معنای برکت،<ref>ابن عماد، المحیط فی اللغة، ۱۴۱۴ق، ذیل واژه روح‌القدس.</ref> طهارت<ref>راغب، المفردات، ذیل واژه قدس.</ref> و پاکی<ref>انوری، فرهنگ بزرگ سخن، ۱۳۸۱ش، ذیل واژه روح‌القدس؛ معین، فرهنگ فارسی، ۱۳۷۱ش، ذیل واژه روح.</ref> ترکیب یافته است. این واژه در کتاب‌های آسمانی [[ادیان ابراهیمی]] به ویژه [[مسیحیت]] و [[اسلام]] آمده و  مصادیقی از جمله [[جبرئیل]]، اقنوم سوم، نیروی غیبی در وجود همه [[مومنان]]، روحی که بر [[مریم مقدس]] وارد شد، برای آن ذکر شده است.<ref>اله بداشتی، «روح‌القدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام» ۱۳۸۹ش، ص۲-۴.</ref>

بعضی دلیل این نام‌گذاری را به حیات‌بخشی و تقدیس قلوب مؤمنین توسط روح‌القدس مرتبط دانسته‌اند<ref>هاکس، قاموس کتاب مقدس، ۱۳۷۷ش، ص۴۲۴.</ref> و به سبب علاقه روح‌القدس به خدا و مسیح به او نام‌های [[روح الله]] و روح مسیح نیز داده شده است.<ref>دهخدا، لغت نامه، ۱۳۷۷ش، ذیل واژه روح‌القدس.</ref><br />

کلمه روح‌القدس چهار بار در [[قرآن]] درباره [[عیسی مسیح]] و [[پیامبر اسلام (ص)]] بکار رفته است.<ref>بقره: ۸۷ و ۲۵۳؛ مائده: ۱۱۰؛ نحل: ۱۰۲</ref> در [[جوامع حدیثی]] نیز متعدد واژه روح‌القدس استفاده شده و علاوه بر تعیین مصادیقی برای آن <ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۹، ص۲۲۱ و ج۱۸، ص۲۵۴؛ علی بن ابراهیم، تفسیر قمی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۳۸۹؛ کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۵، ص۸۰.</ref> کارویژه‌هایی نیز به او نسبت داده شده است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷، ج۱، ص۲۷۲.</ref>

این واژه در ادبیات فارسی نیز بسیار مورد استفاده شعراء قرار گرفته شده است که از مشهورترین آنها می‌توان به این بیت از [[حافظ شیرازی]] اشاره کرد.

== حقیقت روح القدس ==

درباره حقیقت روح‌القدس چند نظر در میان نظریه‌پردازان اسلامی و مسیحی ارائه شده است که از جمله می‌توان به جبرئیل، موجودی از عالم امر خداوند، انجیل، [[اسم اعظم خدا]]، عقل فعال، [[روح الارواح]]، اقنوم سوم و موجودی بالاتر از ملائکه اشاره کرد.

* موجودی از عالم امر خداوند: برخی دیگر مفسران از جمله [[علامه طباطبایی]] روح‌القدس را موجودی غیر از [[ملائکه]] می‌دانند که گاه به پاکی و گاه به امانت توصیف شده و در رساندن [[وحی]] به [[انبیا]]، ملائکه را همراهی می‌کرده است. علامه طباطبایی ذیل آیه ۸۵ [[سوره اسراء]] [[روح]] را از موجودات عینی و از عالم امر [[خداوند]] می‌داند که با کلمه «کن» یا «ایجاد» شناخته می‌شود و وجودش قائم به ذات خداوند است. این موجود گاه با ملائکه همراه می‌شود و گاه حقیقتی است که در همه انسان‌ها دمیده می‌شود و زمانی همراه با [[مومن|مؤمنین]] یا در تماس با انبیا الهی است.<ref>علامه طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ق، ج۱۳، ص۱۹۵-۱۹۸.</ref>  

* بزرگ [[فرشتگان الهی]]: در روایتی از [[امام صادق (ع)]] فرشته‌ای بزرگ‌تر از جبرئیل و [[میکائیل]] معرفی شده است که همراه [[پیامبر اسلام (ص)]] بوده و به او خبر می‌داده است و پس از پیامبر، همراه [[امامان شیعه]] است و آنان را قوت و توفیق می‌بخشد.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۱۸، ص۲۵۴.</ref>

* عقل فعال: روح‌القدس در نگاه برخی از فلاسفه مسلمان مانند [[فارابی]]، [[شیخ اشراق]] و [[میرداماد]] به عنوان عقل فعال که صورت‌بخش جهان ماده است شناخته می‌شود و در نزد دیگر فلاسفه مانند [[ابن سینا]] و [[ملاصدرا]] روح‌القدس، جبرئیل امین و عقل فعال یکی شناخته می‌شوند.<ref>اله بداشتی، «روح‌القدس در آموزه‌های مسیحی و اسلام»، ۱۳۸۹ش، ص۴.</ref><br />

* روح الارواح: در پاره‌ای از آثار [[عرفا]]، از روح‌القدس به عنوان روح الارواح نام برده شده که مخلوق خدا نیست بلکه وجهی خاص از وجوه حق است که وجود به آن قائم است. آنها بر اساس آیه ۲۹ [[سوره حجر]] که خداوند هنگام خلق انسان از روح خود در او دمید، روح‌القدس را همان [[روح‌الله]] می‌دانند که روح مخلوقات بدان قائم است.<ref>حیدر آملی، جامع الاسرار و منبع الانوار، ۱۳۴۷ش، ص۶۸۸-۶۹۰، علی پور، «روح‌القدس» ۱۳۹۴ش، ص۴۳۳-۴۳۷.</ref>  

== وظایف روح القدس ==