Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۲
ویرایش
imported>Foadian |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷۲: | خط ۷۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''شاه نعمتالله ولی''' یا '''شاه ولی''' شاعر و عارف قرن هشتم و بنیانگذار [[سلسله نعمتاللهی]]. | '''شاه نعمتالله ولی''' یا '''شاه ولی''' شاعر و عارف قرن هشتم و بنیانگذار [[سلسله نعمتاللهی]]. وی [[عرفان]] و [[تصوف]] را نزد [[شیخ عبدالله یافعی]] فراگرفت. او در درجه اول عارفی غزلسرا بود که از شعر برای بیان مفاهیم عرفانی استفاده میکرد. | ||
او علاوه بر تحصیل علوم مرسوم، به عبادت، ریاضت و هدایت مردم مشغول بود و طریقتی جدید در تصوف ایجاد نمود. سلسله نعمت اللهی پس از او به [[هند]] منتقل شد؛ اما با روی کار آمدن [[قاجار|حکومت قاجار]]، سلسله نعمتاللهی به [[ایران]] بازگشت. | او علاوه بر تحصیل علوم مرسوم، به عبادت، ریاضت و هدایت مردم مشغول بود و طریقتی جدید در تصوف ایجاد نمود. سلسله نعمت اللهی پس از او به [[هند]] منتقل شد؛ اما با روی کار آمدن [[قاجار|حکومت قاجار]]، سلسله نعمتاللهی به [[ایران]] بازگشت. | ||
خط ۸۰: | خط ۸۰: | ||
شاه نعمتالله به شهرهای مختلفی سفر کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در ماهان از شهرهای [[کرمان]] گذراند و در همانجا از دنیا رفت. | شاه نعمتالله به شهرهای مختلفی سفر کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در ماهان از شهرهای [[کرمان]] گذراند و در همانجا از دنیا رفت. | ||
==زندگینامه== | ==زندگینامه== | ||
سید امیر نورالدین نعمتالله بن میرعبدالله<ref>براون، از سعدی تا جامی، ۱۳۳۹ش، ص۶۸۳.</ref> معروف به شاه نعمتالله ولی در چهاردم [[ربیع الاول]] سال [[سال ۷۳۱ هجری قمری|۷۳۱ق]]<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۰.</ref> در [[حلب]]<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۲۲.</ref> و طبق قولی در کوهبنان از شهرهای [[کرمان]]<ref>نعمتاللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۱.</ref> به دنیا آمد. برخی محققین، او را از نوادگان [[امام محمد باقر | سید امیر نورالدین نعمتالله بن میرعبدالله<ref>براون، از سعدی تا جامی، ۱۳۳۹ش، ص۶۸۳.</ref> معروف به شاه نعمتالله ولی در چهاردم [[ربیع الاول]] سال [[سال ۷۳۱ هجری قمری|۷۳۱ق]]<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۰.</ref> در [[حلب]]<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۲۲.</ref> و طبق قولی در کوهبنان از شهرهای [[کرمان]]<ref>نعمتاللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۱.</ref> به دنیا آمد. برخی محققین، او را از نوادگان [[امام محمد باقر علیهالسلام|امام باقر(ع)]] دانستهاند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۲۷.</ref> | ||
وی به نقاط مختلفی چون [[عراق]]، [[حجاز]]، [[هرات]]، [[ماوراء النهر]]، [[شیراز]] و کرمان مسافرت کرد.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۶۰-۱۰۵.</ref> او در مسافرتی که به [[مکه]] داشت، با [[شیخ عبدالله یافعی]] آشنا شد و به مدت هفت سال مبادی [[تصوف]] و [[عرفان]] را نزد او آموخت.<ref>زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.</ref> شاه ولی هنگام سیر و سیاحت در اطراف کرمان، گذرش به منطقه خوش آب و هوای ماهان افتاد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۳، ص۳۱.</ref> در آنجا قصد اقامت کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در آن دیار گذراند.<ref>Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts, 1966, vol. 2, p. 634-635.</ref> | وی به نقاط مختلفی چون [[عراق]]، [[حجاز]]، [[هرات]]، [[ماوراء النهر]]، [[شیراز]] و کرمان مسافرت کرد.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۶۰-۱۰۵.</ref> او در مسافرتی که به [[مکه]] داشت، با [[شیخ عبدالله یافعی]] آشنا شد و به مدت هفت سال مبادی [[تصوف]] و [[عرفان]] را نزد او آموخت.<ref>زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.</ref> شاه ولی هنگام سیر و سیاحت در اطراف کرمان، گذرش به منطقه خوش آب و هوای ماهان افتاد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۳، ص۳۱.</ref> در آنجا قصد اقامت کرد و ۲۵ سال آخر عمر خود را در آن دیار گذراند.<ref>Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts, 1966, vol. 2, p. 634-635.</ref> | ||
شاه نعمت الله در سال [[سال ۸۳۴ هجری قمری|۸۳۴ق]] از دنیا رفت و در ماهان به خاک سپرده شد.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۱۲۸.</ref> به دستور سلطان احمد شاه | شاه نعمت الله در سال [[سال ۸۳۴ هجری قمری|۸۳۴ق]] از دنیا رفت و در ماهان به خاک سپرده شد.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۱۲۸.</ref> به دستور سلطان احمد شاه بهمنی، پادشاه [[دکن]] و از مریدان وی، در سال ۸۴۰ق [[گنبد]] و بارگاهی بر مزار او ساخته شد.<ref>نعمتاللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۸.</ref> | ||
از او یک فرزند به نام سید خلیلالله باقی ماند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷.</ref> پس از درگذشت شاه نعمتالله بنا به وصیت او، تنها فرزندش جانشین سلسله عرفانی او شد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴.</ref> | از او یک فرزند به نام سید خلیلالله باقی ماند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۱۹۷.</ref> پس از درگذشت شاه نعمتالله بنا به وصیت او، تنها فرزندش جانشین سلسله عرفانی او شد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴.</ref> | ||
خط ۹۶: | خط ۹۶: | ||
==مذهب== | ==مذهب== | ||
در مذهب شاه نعمتالله اختلاف است. افرادی مانند عبدالرزاق کرمانی، صنعالله نعمتاللهی و مستوفی بافقی [[شیعه|تشیع]] شاه نعمتالله را مسلّم میدانستند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۸۷.</ref> در مقابل دکتر حمید فرزام معتقد است با اینکه او به [[امام علی | در مذهب شاه نعمتالله اختلاف است. افرادی مانند عبدالرزاق کرمانی، صنعالله نعمتاللهی و مستوفی بافقی [[شیعه|تشیع]] شاه نعمتالله را مسلّم میدانستند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۸۷.</ref> در مقابل دکتر حمید فرزام معتقد است با اینکه او به [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] و فرزندانش ارادت داشت؛ اما [[اهل سنت و جماعت|سنی مذهب]] بود.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۸.</ref> برای سنی بودن وی به موارد زیر استناد شده است:<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۱-۵۹۸.</ref> | ||
# شاگردی [[شیخ عبدالله یافعی]] سنی مذهب به مدت هفت سال. | # شاگردی [[شیخ عبدالله یافعی]] سنی مذهب به مدت هفت سال. | ||
# سلسله مشایخ شاه ولی به تصریح خود وی به [[احمد غزالی]] و [[حسن بصری]] میرسد که [[شیعه|تشیع]] آنها رد شده است. | # سلسله مشایخ شاه ولی به تصریح خود وی به [[احمد غزالی]] و [[حسن بصری]] میرسد که [[شیعه|تشیع]] آنها رد شده است. | ||
# شاه نعمتالله در رساله نسبت خرقه، از [[امام علی | # شاه نعمتالله در رساله نسبت خرقه، از [[امام علی علیهالسلام|امام علی(ع)]] با لقب «محیی السنة و الجماعة...» یاد کرده است. | ||
# او در رساله مراتب | # او در رساله مراتب الآلهیه از [[خلفای راشدین]] و همچنین از [[ابوحنیفه]]، [[مالک بن انس]]، [[محمد بن ادریس شافعی]] و [[احمد بن حنبل]] با احترام یاد کرده است. | ||
# وجود اشعاری در دیوان او مانند: | # وجود اشعاری در دیوان او مانند: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
خط ۱۱۴: | خط ۱۱۴: | ||
|ره سنّی{{یادداشت|در نسخههای جدید «سنی» به «مستی» تحریف شده است. ولی در دیوان شاه نعمتالله ولی چاپ سنگی کرمان، چاپ ۱۳۳۷ق، به واژه سنی آمده است. (فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۲، پاورقی سوم.)}} گزین که مذهب ماست|ورنه گُمگشتهای و در خللی | |ره سنّی{{یادداشت|در نسخههای جدید «سنی» به «مستی» تحریف شده است. ولی در دیوان شاه نعمتالله ولی چاپ سنگی کرمان، چاپ ۱۳۳۷ق، به واژه سنی آمده است. (فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۵۹۲، پاورقی سوم.)}} گزین که مذهب ماست|ورنه گُمگشتهای و در خللی | ||
|خط دوم= | |خط دوم= | ||
|[[رافضی]] کیست؟ دشمن [[ابوبکر بن ابیقحافه|بوبکر]]|خارجی کیست؟ دشمنان [[امام علی | |[[رافضی]] کیست؟ دشمن [[ابوبکر بن ابیقحافه|بوبکر]]|خارجی کیست؟ دشمنان [[امام علی علیهالسلام|علی]] | ||
|خط سوم= | |خط سوم= | ||
|هر که او هر [[خلفای راشدین|چهار]] دارد دوست|امت پاک مذهب است و | |هر که او هر [[خلفای راشدین|چهار]] دارد دوست|امت پاک مذهب است و ولی | ||
|خط چهارم= | |خط چهارم= | ||
|دوستدار [[صحابه|صحابهام]] بتمام|یار سنّی و خصم معتزلی<ref>شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار، ۱۳۳۷ق، ص۶۸۲. </ref> | |دوستدار [[صحابه|صحابهام]] بتمام|یار سنّی و خصم معتزلی<ref>شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار، ۱۳۳۷ق، ص۶۸۲. </ref> | ||
خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
==سلسله نعمتاللهی== | ==سلسله نعمتاللهی== | ||
{{نوشتار اصلی|سلسله نعمتاللهی}} | {{نوشتار اصلی|سلسله نعمتاللهی}} | ||
شاه نعمت الله بنیانگذار سلسله نعمتاللهی است.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، صفحه نوزده.</ref> او علاوه بر تحصیل علوم رسمی به ریاضت و عبادت<ref>زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.</ref> | شاه نعمت الله بنیانگذار سلسله نعمتاللهی است.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، صفحه نوزده.</ref> او علاوه بر تحصیل علوم رسمی به ریاضت و عبادت<ref>زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.</ref> و تعلیم و ارشاد مردم مشغول بود و در هرجا که اقامت داشت، به این امر توجه مینمود و طرز تفکر او موجب شد که در اندک زمانی مشهور شود و صوفیان و سالکان طریقت دور او جمع شوند.<ref>رک: فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۱۵۸.</ref> او در [[تصوف]] طریقتی جدید ایجاد کرد و پیروان سایر طریقتها را تحت تاثیر خود قرار داد. | ||
پس از شاه ولی، تنها فرزندش سید خلیلالله راه پدر را ادامه داد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴..</ref> سید خلیلالله | پس از شاه ولی، تنها فرزندش سید خلیلالله راه پدر را ادامه داد.<ref>مستوفی بافقی، جامع مفیدی، ۱۳۴۰ش، ج۱، ص۴۴..</ref> سید خلیلالله پس از مدتی اقامت در [[خانقاه]] ماهان، به [[دکن]] رفت و در همانجا درگذشت.<ref>هندوشاه استرآبادی، تاریخ فرشته، ۱۲۸۱ق، ج۱، ص۳۲۹.</ref> اخلاف و پیروان شاه نعمتالله، بعد از او به [[هندوستان|هند]] رفتند و سلسله نعمتاللهی را در آن دیار گسترش دادند.<ref>زرین کوب، ارزش میراث صوفیه، ۱۳۴۴ش، ص۹۳.</ref> | ||
از اوایل قرن سیزدهم، پس از به وجود آمدن [[قاجار|حکومت قاجار]] مشایخ سلسله نعمتاللهی تدریجا از هندوستان به [[ایران]] رفتند و این طریقه تصوف را در ایران گسترش دادند.<ref>نعمتاللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۷۶-۷۷.</ref> پس از آن سلسلههای دیگری شکل گرفت که همه از پیروان طریقه نعمتاللهی بودند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۸.</ref> معروفترین این سلسلهها عبارتند از: | از اوایل قرن سیزدهم، پس از به وجود آمدن [[قاجار|حکومت قاجار]] مشایخ سلسله نعمتاللهی تدریجا از هندوستان به [[ایران]] رفتند و این طریقه تصوف را در ایران گسترش دادند.<ref>نعمتاللهی، طرائق الحقائق، ۱۳۱۹ق، ج۳، ص۷۶-۷۷.</ref> پس از آن سلسلههای دیگری شکل گرفت که همه از پیروان طریقه نعمتاللهی بودند.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۲۱۸.</ref> معروفترین این سلسلهها عبارتند از: | ||
{{ستون|۳}} | {{ستون|۳}} | ||
*سلسله کوثریه | *سلسله کوثریه | ||
*سلسله اخوّت (صفی | *سلسله اخوّت (صفی علیشاهیه) | ||
*سلسله گنابادیه | *سلسله گنابادیه | ||
*سلسله شمسیه | *سلسله شمسیه | ||
خط ۱۳۷: | خط ۱۳۷: | ||
==امام مهدی در کلام شاه نعمتالله== | ==امام مهدی در کلام شاه نعمتالله== | ||
شاه نعمتالله ولی در اشعار و آثار خود به ظهور [[موعود باوری|مهدی موعود]] و شخصیت او توجه داشت.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۵.</ref> او با تکیه بر روایات [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] رسالهای با عنوان | شاه نعمتالله ولی در اشعار و آثار خود به ظهور [[موعود باوری|مهدی موعود]] و شخصیت او توجه داشت.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۵.</ref> او با تکیه بر روایات [[اهل سنت و جماعت|اهل سنت]] رسالهای با عنوان «مهدیه» درباره ظهور مهدی نوشته است.<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۴.</ref> همچنین از قصیدههای معروف شاه ولی، قصیدهای طولانی درباره [[علایم ظهور]] است<ref>فرزام، تحقیق در احوال شاه نعمتالله، ۱۳۷۹ش، ص۳۷۲.</ref> که با این بیت شروع میشود: | ||
{{شعر۲ | {{شعر۲ | ||
|سبک نگارش= | |سبک نگارش= | ||
خط ۱۸۱: | خط ۱۸۱: | ||
*رساله منشآت | *رساله منشآت | ||
*رساله نفسیه (معرفت نفس) | *رساله نفسیه (معرفت نفس) | ||
*رساله | *رساله مهدیه | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
==مطالعه بیشتر== | ==مطالعه بیشتر== | ||
خط ۱۸۸: | خط ۱۸۸: | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
*براون، ادوارد | *براون، ادوارد گرانویل، از سعدی تا جامی، ترجمه علیاصغر حکمت، تهران، بینا، چاپ دوم، ۱۳۳۹ش. | ||
*زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، انتشارات آریا، ۱۳۴۴ش. | *زرین کوب، عبدالحسین، ارزش میراث صوفیه، تهران، انتشارات آریا، ۱۳۴۴ش. | ||
*شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار، به تصحیح سید ابوالقاسم وفیعلیشاه سیرجانی، کرمان، طبع سنگی، ۱۳۳۷ق. | *شاه نعمتالله ولی، دیوان اشعار، به تصحیح سید ابوالقاسم وفیعلیشاه سیرجانی، کرمان، طبع سنگی، ۱۳۳۷ق. | ||
خط ۱۹۴: | خط ۱۹۴: | ||
*مستوفی بافقی، محمد مفید، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران، کتابفروشی اسدی، ۱۳۴۰ش. | *مستوفی بافقی، محمد مفید، جامع مفیدی، به کوشش ایرج افشار، تهران، کتابفروشی اسدی، ۱۳۴۰ش. | ||
*نعمتاللهی، معصومعلی، طرائق الحقائق، تهران، بینا، ۱۳۱۹ق. | *نعمتاللهی، معصومعلی، طرائق الحقائق، تهران، بینا، ۱۳۱۹ق. | ||
*هندوشاه استر آبادی، | *هندوشاه استر آبادی، محمد قاسم، تاریخ فرشته، هند، بینا، ۱۲۸۱ق. | ||
{{چپچین|lang=en}} | {{چپچین|lang=en}} | ||
*Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, vol II, Oxford, 1966. | *Rieu, Catalogue of the Persian Manuscripts in the British Museum, vol II, Oxford, 1966. |