منافق: تفاوت میان نسخه‌ها

'''منافق''' در فرهنگ اسلامی کسی است که در دل، [[دین اسلام]] را نپذیرفته است، ولی خود را [[مؤمن]] نشان می‌دهد. مسئله نفاق، در اسلام، پس از هجرت [[پیامبر(ص)]] و قدرت‌گرفتن او در مدینه مطرح شد؛ زیرا در این دوره، کسانی مخالف اسلام بودند، اما نمی‌توانستند آشکارا با آن مخالفت کنند.

منافق از مفاهیم پرکاربرد در [[قرآن]] است و سوره‌ای نیز به آن اختصاص یافته است. در [[سوره منافقون]] منافقان سرزنش شده‌اند و ویژگی‌هایشان بیان شده است. بنابر گزارش‌های تاریخی پیامبر(ص) با منافقان مدارا می‌کرد و تلاش می‌کرد به‌صورت غیرمستقیم اقداماتشان را بی‌اثر کند. [[مسجد ضرار]] که پایگاه بخشی از منافقان [[مدینه]] شده بود، به دستور پیامبر(ص) تخریب شد.

منافق کسی است که [[کفر|کفرش]] را پنهان می‌کند و غیر آن را نمایان می‌سازد.<ref>طریحی، مجمع البحرین، ۱۴۱۶ق، ج۵، ص۲۴۱.</ref> منافق در مقابل دو مفهوم مؤمن و کافر به کار می‌رود.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۵، ص۲۰۱، ۲۰۲.</ref> به گفته [[مرتضی مطهری]] مؤمن کسی است که در دل، زبان و عمل به اسلام ایمان دارد، [[کافر]] کسی است که هم در باطن و در ظاهر اسلام را نپذیرفته است و منافق به کسی می‌گویند که در دل مخالف اسلام است، اما اظهار می‌کند که به اسلام اعتقاد دارد.<ref>مطهری، مجموعه آثار، ۱۳۹۰ش، ج۲۵، ص۲۰۶.</ref>

==منشأ نفاق در اسلام==

به نوشته [[تفسیر نمونه]]، مسئله نفاق و منافقان در اسلام، بعد از [[هجرت پیامبر(ص)]] به [[مدینه]] مطرح شده است. در «مکّه» مخالفان آشکارا بر ضد اسلام تبلیغ می‌کردند؛ اما بعد از قدرت‌گیری مسلمانان در مدینه، دشمنان در ضعف قرار گرفتند و برای ادامه برنامه‌هایشان برضد پیامبر(ص) و مسلمانان، در ظاهر به صفوف مسلمانان پیوستند، در حالی که [[ایمان]] نیاورده بودند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۴، ص۱۴۶.</ref>

==شخصیت‌های منافق در صدر اسلام==

در منابع تاریخی و روایی برخی از مناقان صدر اسلام معرفی شده‌اند. مقریزی در کتاب «إمتاع الأسماع» منافقان قبایل اوس و خزرج را معرفی کرده و به اقدامات آنها در دشمنی با اسلام و پیامبر(ص) اشاره کرده است، از جمله [[عبدالله بن ابی|عبدالله بن اُبَی]] که [[مهاجران]] را تهدید به اخراج از مدینه کرد و [[عبدالله بن عیینه]] که یاران خود را به کشتن پیامبر تشویق کرد.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ج۱۴، ص۳۴۳-۳۶۴.</ref>

[[اصحاب عقبه]] نیز در زمره منافقان شمرده شده‌اند. آنها گروهی از اصحاب بودند که در مسیر بازگشت پیامبر(ص) از [[غزوه تبوک]] نقشه ترور پیامبر را داشتند ولی خداوند پیامبر را از نقشه آنان آگاه کرد.<ref>مقریزی، امتاع الاسماع، ج۲، ص۷۴.</ref> مورخان و سیره‌نویسان تعداد اصحاب عقبه را بین ۱۲ تا ۱۵ تن ذکر کرده‌اند.<ref>واقدی، المغازی، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۰۴۵-۱۰۴۴؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ۱۳۹۸ق، ج۵، ص۲۰.</ref> بر اساس روایتی از [[امام باقر(ع)]] شمار آنان ۱۲ تن دانسته شده که هشت تن از [[قریش]] بوده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۷۲ش، ج۵، ص۷۹.</ref> [[شیخ صدوق]] بر اساس روایتی ۱۲ تن از آنان را از [[بنی‌امیه]] و ۵ تن را از سایر قبایل دانسته است.<ref>شیخ صدوق، الخصال، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۳۹۸.</ref> سیوطی از علمای اهل سنت نام اصحاب عقبه را نقل کرده است، از جمله سعد بن ابی‌سَرح، ابوحاضر اعرابی، جُلاس بن سُوَید، مجمع بن جاریه، مُلَیح تَیمی، حُصَین بن نُمَیر، طُعَیمَة بن اُبَیرِق و مُرَّة بن رَبیع.<ref>سیوطی، الدرالمنثور، دارالفکر، ج۴، ص۲۴۳.</ref>

9.تصور مالکیت بر همه چیز و محتاج‌دانستن دیگران به خود

10.خودبزرگ‌بینی و کوچک‌شمردن دیگران.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۴ش، ج۲۴، ص۱۶۴.</ref>

[[محمدتقی مصباح یزدی]] هم با اشاره به خطبه ۱۹۴ نهج البلاغه، این ویژگی را برای منافقان شمرده است: به‌کارگیری روش پنهانی، آراستگی ظاهر و آلودگی درون، بدخواهی مؤمنان و منفعت‌طلبی در ارتباطشان با دیگران.<ref> مصباح یزدی، «اخلاق اسلامی»، ص۴.</ref>

به گفته محققان، از مجموع یافته‌های تاریخی درباره شیوه برخورد پیامبر(ص) با منافقان، این مطلب برداشت می‌شود که او همواره تا آنجا که ممکن بود، با منافقان با مدارا و گذشت رفتار می‌کرد.<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/525 دانش، «رسول خدا(ص) و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق».]</ref> پیامبر(ص) از کفر پنهان منافقان آگاه بود و در بسیاری از موارد، آیات قرآن آنها را معرفی می‌کرد..<ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/525 دانش، «رسول خدا(ص) و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق».]</ref> او بارها در پاسخ کسانی که پیشنهاد قتل منافقان را مطرح می‌کردند، از چنین کارهایی نهی می‌کرد.[۱۶]

با این همه گفته‌اند عفو و مدارای پیامبر موجب بی‌توجهی به جامعه اسلامی نمی‌شد. پیامبر حرکت‌های منافقان را زیرنظر داشت، برنامه‌های آنان را خنثی می‌کرد و هنگام شایعه‌سازی‌هایشان، حقایق را به آگاهی مسلمانان می‌رساند. البته او در موارد نادر با منافقان برخورد قاطع هم کرده است که از جمله آن تخریب مسجد ضرار است.<ref>جعفریان، تاریخ سیاسی اسلام، ۱۳۸۰ش، ص۶۵۰.</ref><ref>[http://marifat.nashriyat.ir/node/525 دانش، «رسول خدا(ص) و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق».]</ref>

طبق آیه ۱۴۵ [[سوره نساء]]، منافقان در پایین‌ترین نقطه و در قعرِ جهنم (دَرَک اَسفَل) قرار دارند: «إِنَّ الْمُنافِقینَ فِی الدَّرْک الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ» (منافقان در فروترین درجات دوزخ‌اند). این آیه سرانجام منافقان را بیان ‌کرده است.<ref>مکارم، الامثل فى تفسیر، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۵۰۵.</ref> به گفته [[ناصر مکارم شیرازی]] از مفسران شیعه، طبق آیات قرآن ، نفاق از [[کفر]] شدیدتر است و منافقان دورترین مخلوقان از خدا هستند.<ref>مکارم، الامثل فى تفسیر، ۱۴۲۱ق، ج۳، ص۵۰۴.</ref>

در کتاب‌های فقهی، از نحوه نمازخواندن بر جنازه منافق بحث شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به علامه حلی، تحریر احکام الشریعه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۲۹؛ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۱۲، ص۴۷.</ref> البته فقیهان در خصوص اصل خواندن یا نخواندن نماز میت برای منافق اختلاف‌نظر دارند.<ref>نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۱۲، ص۴۷.</ref> به فتوای فقیهان، نماز میتِ منافق، برخلاف نماز میتِ مؤمن، چهار تکبیر دارد؛ یعنی در آن تکبیر پنجم گفته نمی‌شود.<ref>نگاه کنید به علامه حلی، تحریر احکام الشریعه، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۱۲۹؛ نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۱۲، ص۴۷.</ref> همچنین به‌خلاف نماز میتِ مؤمن، در آن برای مرده درخواست آمرزش نمی‌شود. برخی از فقیهان واجب دانسته‌اند که به‌جای درخواست آمرزش، میّت لعن شود.<ref>نجفی، جواهرالکلام، بیروت، ج۱۲، ص۴۹-۵۱.</ref>

 

* جعفریان، رسول، تاریخ سیاسی اسلام، قم، دلیل، ۱۳۸۰ش.

* دانش، محمدقدیر، «[http://marifat.nashriyat.ir/node/525 رسول خدا(ص) و استراتژی ایشان در برابر خط نفاق]»، مجله معرفت، شماره ۱۲۹، ۱۳۸۷ش.

* علامه حلی، حسین بن یوسف، تحریر احکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، تحقیق/تصحیح ابراهیم بهادری، قم، مؤسسه امام صادق، چاپ اول، ۱۴۲۰ق.

* طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.

* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم، انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق.

* طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشی مرتضوی، ۱۴۱۶ق.

* مصباح یزدی، محمدتقی، «اخلاق اسلامی»، مجله معرفت شماره ۴، ۱۳۷۲ش.

* مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، انتشارات صدرا، ۱۳۹۰ش.

* مکارم شیرازى، ناصر، الامثل فى تفسیر کتاب‌الله المنزل، قم، مدرسه امام على بن ابى‌طالب(ع)، چاپ اول، ۱۴۲۱ق.

* مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از نویسندگان، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.

* نجفی، محمدحسن، جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، تصحیح عباس قوچانی و علی آخوندی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم.

* واقدی، محمد بن عمر، المغازی، تحقیق: مارسدن جونس، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۹ق-۱۹۸۹م.