قرض: تفاوت میان نسخه‌ها

'''قَرْض''' اعطای بخشی از مال به دیگری است، به صورتی که قرض‌دهنده، آن مال یا مثل و یا قیمت را باز پس گیرد. واژه قرض به صورت «قرض حسن» در [[قرآن]] آمده و در روایات [[اهل بیت(ع)]] برای قرض‌دادن، فضیلت بسیاری ذکر شده و حتی بهتر از [[صدقه]] شمرده شده است. در [[فقه]] اسلامی احکام و شرایط قرض بیان شده است. از مسایل مرتبط با قرض، مسئله [[ربا]] است.

قرض، اعطای مال به دیگری با تعهد گیرنده به بازپرداخت است. <ref>مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی،‌ فرهنگ فقه، ج۶، ۱۳۹۵ش، ص۵۴۹.</ref> در آیاتی از قرآن کریم، تعبیر قرض الحسنه، به معنای قرض حسن و خوب به کار رفته است.<ref>نگاه کنید به: سوره بقره، آیه ۲۴۵؛ سوره مزمل، آیه ۲۰؛ سوره تغابن، آیه ۱۷؛ سوره حدید، آیه ۱۱ و ۱۸.</ref> بر این اساس، قرض حسن، قرضی است که از مال حلال باشد و با منت‌گذاری و آزار، ضایع نشود.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۵۰ش، ج۳، ص۷۲.</ref> با این حال، قرض الحسنه، به معنای فقهی،‌ یعنی قرض بدون ربا هم به کار می‌رود.<ref>جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۵ش، ج۱۱، ص۵۸۳.</ref>

بنابر آیات قرآن کریم و روایات نقل شده از پیامبر و [[اهل بیت(ع)]]، قرض دادن، از مستحبات است که به آن سفارش شده و قرض‌دهنده در روز قیامت پاداش بسیاری خواهد داشت.<ref>فلاح‌زاده، احکام دین، ۱۳۷۴ش، ص۱۸۶؛ امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.</ref> همچنین خوشرفتاری در بازپس‌گرفتن قرض، و مدارا با قرض‌گیرنده، مورد سفارش [[امامان معصوم]] بوده است؛ بنابر روایتی از امام صادق(ع)، کسی که به نیازمندی قرض می‌دهد و در پس‌گرفتن آن خوش‌رفتاری می‌کند، همه گناهانش پاک می‌شود.<ref>صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ۱۳۸۲ش، ص۲۶۷.</ref> بنابر روایتی از پیامبر اسلام، قرض دادن حتی از صدقه هم برتر است.<ref>کلینی، الکافی، ۱۴۰۷ق، ج۴، ص۱۰.</ref>

برای صحیح بودن قرض، علاوه بر شرایطی عمومی مانند بلوغ، عقل، قصد و اختیار، شروط اختصاصی هم وجود دارد؛ از جمله اینکه مال باید قابل تملک باشد، برخلاف شراب و خوک، همچنین چیزی که قرض داده می‌شود باید معین باشد، نه مبهم.<ref>امام خمینی، تحریر الوسیلة، ۱۳۹۰ق، ج۱، ص۶۵۲.</ref>

اگر قرض‌دهنده، طلب خود را بخواهد، بدهکار باید آن را فوری بپردازد و تأخیر در بازپرداخت قرض، گناه شمرده شده است.<ref>اصولی، رساله توضیح المسایل (مراجع)، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۳۹۲، مسئله ۲۲۷۶.</ref>

یکی از مسائل فقهی که با موضوع قرض مرتبط است، مسئله ربا است. ربا در قرض به این معناست که شرط شود قرض‌دهنده بیش از مقداری که قرض داده بازپس‌گیرد؛ خواه هنگام قرض دادن به آن تصریح گردد یا نه.<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۲ش، ج۲۵، ص۵-۷؛ مکارم، بررسی طرق فرار از ربا، ۱۳۸۵ش، ص۱۷.</ref> مبلغ اضافه‌ای که قرض‌گیرنده به دلخواه خود، در زمان بازپس‌دادن بدهی به قرض‌دهنده می‌دهد، طبق نظر فقهای [[شیعه]] و [[اهل سنت]]، ربا محسوب نمی‌شود و حرام نیست.<ref>شفیعی مازندرانی، وام و ربا در نگرش اسلامی، ۱۳۷۹ش، ص۷۵.</ref>