confirmed، movedable، protected، templateeditor
۵٬۴۴۷
ویرایش
صاحب فخ: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
'''صاحب فَخّ'''، لقب حسین بن علی از نوادگان [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی(ع)]] و رهبر [[واقعه فخ|قیام فخ]] است. او در [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]] و در عصر [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] علیه [[هادی عباسی]] قیام کرد و در منطقه فخ به [[شهادت]] رسید. بر اساس روایتی از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] پس از [[واقعه کربلا]]، واقعه فخ سخت‌ترین ابتلای [[اهل‌بیت(ع)]] بوده است. در روایتی که [[ابوالفرج اصفهانی|ابوالفَرَج اصفهانی]] نقل کرده، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] از کشته شدن حسین بن علی در فخ پیشگویی کرده و از بهشتی بودن او خبر داده‌اند. | '''صاحب فَخّ'''، لقب حسین بن علی از نوادگان [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن مجتبی(ع)]] و رهبر [[واقعه فخ|قیام فخ]] است. او در [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]] و در عصر [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم(ع)]] علیه [[هادی عباسی]] قیام کرد و در منطقه فخ به [[شهادت]] رسید. بر اساس روایتی از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] پس از [[واقعه کربلا]]، واقعه فخ سخت‌ترین ابتلای [[اهل‌بیت(ع)]] بوده است. در روایتی که [[ابوالفرج اصفهانی|ابوالفَرَج اصفهانی]] نقل کرده، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] از کشته شدن حسین بن علی در فخ پیشگویی کرده و از بهشتی بودن او خبر داده‌اند. | ||
مهم‌ترین فعالیت سیاسی صاحب فخ، قیام او بوده است. با این حال برخی محققان بر این باورند که او پیش از این قیام، فعالیت‌های سیاسی دیگری نیز داشته است. حسین فخی در [[ذی‌القعده]] سال ۱۶۹ق در [[مدینه]] قیام کرد و با مسلط شدن بر آن، با سپاهی سیصد نفره، سوی [مکه]] حرکت کرد. او در [[۸ ذی‌الحجه]] در محلی به نام «فخ» با سپاه [[بنی‌عباس|عباسیان]] جنگید. در پی این جنگ، حسین و تعداد بسیاری از یارانش شهید | مهم‌ترین فعالیت سیاسی صاحب فخ، قیام او بوده است. با این حال برخی محققان بر این باورند که او پیش از این قیام، فعالیت‌های سیاسی دیگری نیز داشته است. حسین فخی در [[ذی‌القعده]] سال ۱۶۹ق در [[مدینه]] قیام کرد و با مسلط شدن بر آن، با سپاهی سیصد نفره، سوی [[مکه]] حرکت کرد. او در [[۸ ذی‌الحجه]] در محلی به نام «فخ» با سپاه [[بنی‌عباس|عباسیان]] جنگید. در پی این جنگ، حسین و تعداد بسیاری از یارانش شهید شدند، گروهی اسیر و تعدادی گریختند. | ||
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، اگر چه شخصیت حسین فخی را ستوده، اما معتقد است نکوهش‌هایی هم درباره شخصیت او مطرح شده است. برخی پژوهشگران معتقدند اگرچه روایت‌هایی در تأیید شخصیت صاحب فخ وجود دارد، اما نمی‌توان آنها را دلیلی بر تأیید قیام او از سوی [[امامان شیعه]] دانست. حسین بن علی، در محل فخ به خاک سپرده شد و امام کاظم بر پیکرش [[نماز میت|نماز]] گزارد. منطقه فخ، در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام]] قرار دارد که اکنون به محله شهدا شناخته می‌شود. | [[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]]، اگر چه شخصیت حسین فخی را ستوده، اما معتقد است نکوهش‌هایی هم درباره شخصیت او مطرح شده است. برخی پژوهشگران معتقدند اگرچه روایت‌هایی در تأیید شخصیت صاحب فخ وجود دارد، اما نمی‌توان آنها را دلیلی بر تأیید قیام او از سوی [[امامان شیعه]] دانست. حسین بن علی، در محل فخ به خاک سپرده شد و امام کاظم بر پیکرش [[نماز میت|نماز]] گزارد. منطقه فخ، در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام]] قرار دارد که اکنون به محله شهدا شناخته می‌شود. | ||
== معرفی و جایگاه == | == معرفی و جایگاه == | ||
حسین بن علی معروف به صاحب فَخّ، از پدر و مادر از نوادگان [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۳۶۴.</ref> با توجه به درگذشت او در [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]] و در ۴۱ سالگی<ref>هارونی، الافادة فی تاریخ الأئمة السادة، ۱۳۸۷ش، ص۲۶-۲۸.</ref>، پژوهشگران تولدش را به [[سال ۱۲۸ هجری قمری|سال ۱۲۸ق]] تاریخ‌گذاری کرده‌اند.<ref>رازی، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرّار، ۱۹۹۵م، ص۴۴؛ گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref> با این حال در گزارش دیگری | حسین بن علی معروف به صاحب فَخّ، از پدر و مادر از نوادگان [[امام حسن مجتبی علیه‌السلام|امام حسن(ع)]] بود.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، دار المعرفه، ص۳۶۴.</ref> با توجه به درگذشت او در [[سال ۱۶۹ هجری قمری|سال ۱۶۹ق]] و در ۴۱ سالگی<ref>هارونی، الافادة فی تاریخ الأئمة السادة، ۱۳۸۷ش، ص۲۶-۲۸.</ref>، پژوهشگران تولدش را به [[سال ۱۲۸ هجری قمری|سال ۱۲۸ق]] تاریخ‌گذاری کرده‌اند.<ref>رازی، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرّار، ۱۹۹۵م، ص۴۴؛ گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref> با این حال در گزارش دیگری ۵۷ سالگی را سن وفات او دانسته‌اند.<ref>بیهقی، لباب الانساب، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۴۱۲.</ref> پدرش، علی (معروف به علیِ نیکو و بزرگوار) و مادرش، زینب (دختر [[عبدالله بن حسن مثنی|عبدالله محض]]) بود که به دلیل عبادت فراوانشان، به زوج صالح شهرت داشتند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۴؛ المُحَلِّی، الحَدائِق الوَرْدیّة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۱۷</ref> پدر صاحب فخ، یعنی علی، در پی قیام [[محمد بن عبدالله بن حسن|نفس زکیه]]، همراه با جمع دیگری از علویان، به دستور [[منصور عباسی]]، دستگیر شد و اندکی بعد در زندان درگذشت.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۰۸ق، ص۱۷۶.</ref> | ||
<div style="display: block;overflow-y: auto;">{{تبارنامه امام حسن مجتبی}}</div> | <div style="display: block;overflow-y: auto;">{{تبارنامه امام حسن مجتبی}}</div> | ||
صاحب فخ را فردی شجاع و کریم معرفی کرده<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۹۴؛ هارونی، الافادة فی تاریخ الأئمة السادة، ۱۳۸۷ش، ص۲۶.</ref>، در سخاوتش روایت‌های مختلفی بیان کرده‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۸-۳۷۱.</ref> شیخ طوسی وی را در زمرۀ اصحاب امام صادق(ع) بر‌می‌شمارد.<ref>طوسی، الرجال، ص۱۸۲.</ref> از او فرزندی به جای نمانده است.<ref>بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۹۶۳م، ص۱۵.</ref> بر اساس روایتی که ابوالفرج اصفهانی نقل کرده است، [[پیامبر(ص)]] و [[امام صادق(ع)]] از کشته شدن حسین بن علی در فخ پیشگویی کرده و از بهشتی بودن او خبر داده‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۶-۳۶۷.</ref> طبق روایتی از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] پس از [[واقعه کربلا]]، [[واقعه فخ]] بزرگ‌ترین ابتلای [[اهل‌بیت(ع)]] بوده است.<ref>بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۹۶۳م، ص۱۴-۱۵.</ref> | صاحب فخ را فردی شجاع و کریم معرفی کرده<ref>ابن‌اثیر، الکامل، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۹۴؛ هارونی، الافادة فی تاریخ الأئمة السادة، ۱۳۸۷ش، ص۲۶.</ref>، در سخاوتش روایت‌های مختلفی بیان کرده‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۸-۳۷۱.</ref> [[شیخ طوسی]] از فقهای شیعه در قرن چهارم و پنجم، وی را در زمرۀ [[فهرست اصحاب امام صادق(ع)|اصحاب امام صادق(ع)]] بر‌می‌شمارد.<ref>طوسی، الرجال، ص۱۸۲.</ref> از او فرزندی به جای نمانده است.<ref>بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۹۶۳م، ص۱۵.</ref> بر اساس روایتی که [[ابوالفرج اصفهانی]] مؤلف [[مقاتل الطالبیین (کتاب)|مقاتل الطالبیین]] نقل کرده است، [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] و [[امام صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] از کشته شدن حسین بن علی در فخ پیشگویی کرده و از بهشتی بودن او خبر داده‌اند.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۰۸ق، ص۳۶۶-۳۶۷.</ref> طبق روایتی از [[امام جواد علیه‌السلام|امام جواد(ع)]] پس از [[واقعه کربلا]]، [[واقعه فخ]] بزرگ‌ترین ابتلای [[اهل‌بیت(ع)]] بوده است.<ref>بخاری، سرّ السلسلة العلویة، ۱۹۶۳م، ص۱۴-۱۵.</ref> | ||
{{گفت و گو | {{گفت و گو | ||
|عرض=۳۰ | |عرض=۳۰ | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
|ای فاطمه! ای دختر بهترین خلق خدا! برخیز و بر ستاره‌های آسمانی که بر زمین افتاده‌اند، گریه کن.|قبرهایی در کوفه و مدینه و قبری در فخ که درود و سلام من بر ایشان باد.}} | |ای فاطمه! ای دختر بهترین خلق خدا! برخیز و بر ستاره‌های آسمانی که بر زمین افتاده‌اند، گریه کن.|قبرهایی در کوفه و مدینه و قبری در فخ که درود و سلام من بر ایشان باد.}} | ||
مطابق گزارش بیهقی در لباب الانساب، پس از درگذشت صاحب فخ، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم]] بر پیکرش [[نماز میت|نماز]] خواند.<ref>بیهقی، لباب الانساب، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۴۱۲.</ref> گفته شده است | مطابق گزارش بیهقی در لباب الانساب، پس از درگذشت صاحب فخ، [[امام موسی کاظم علیه‌السلام|امام کاظم]] بر پیکرش [[نماز میت|نماز]] خواند.<ref>بیهقی، لباب الانساب، ۱۴۲۸ق، ج۱، ص۴۱۲.</ref> گفته شده است امام کاظم(ع) با گریه بر شهدای فخ، از خداوند برای قاتلان آنها مرگ و عذاب شدید درخواست می‌کرد.<ref>امینی، بطل فخ، ۱۳۸۸ق، ص۱۳۹.</ref> مطابق نقل ابوالفرج اصفهانی، امام کاظم پس از کشته شدن حسین بن علی و با دیدن سر بریده‌اش، [[آیه استرجاع]] را خواند و با ذکر خوبی‌هایش، او را فردی درستکار معرفی کرد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۴۱۹ق، ص۳۸۰.</ref> همچنین امام کاظم [[کفالت]] ایتام و بیوگانِ علویانی را که در فخ به شهادت رسیدند، بر عهده گرفت.<ref>امینی، بطل فخ، ۱۳۸۸ق، ص۱۳۹.</ref> واقعه فخ در اشعار شاعران متعددی انعکاس یافته است که از آن جمله می‌توان به شعر [[تائیه دعبل|تائیه]] سروده [[دعبل بن علی خزاعی|دعبل خزاعی]] اشاره کرد.<ref>اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ۱۳۸۱ق، ج۲، ص۳۲۲.</ref> | ||
== موضع‌گیری امامیه درباره حسین == | |||
[[محمدباقر مجلسی|علامه مجلسی]] مؤلف [[بحار الانوار (کتاب)|کتاب بحار الانوار]]، اگر چه شخصیت حسین فخی را ستوده، اما معتقد است نکوهش‌هایی هم درباره او وجود دارد.<ref>مجلسی، الوجیزة فی الرجال، ۱۴۲۰ق، ص۶۴.</ref> برخی پژوهشگران بر این باورند که اگرچه روایت‌هایی در تأیید شخصیت صاحب فخ وجود دارد، اما آنها دلیلی بر تأیید قیام او از سوی [[امامان شیعه]] نیست.<ref>شریفی، «ائمه و قیامهای شیعی»، ص۸۹-۹۰.</ref> [[رسول جعفریان]] تاریخ‌پژوه قرن ۱۵ هجری نیز اگرچه قیام فخ را در ردیف سالم‌ترین قیامهای [[علویان]] بر ضد [[بنی‌عباس|عباسیان]] دانسته، اما معتقد است چنین یقینی وجود ندارد که این قیام به دستور امام کاظم(ع) انجام گرفته باشد؛ بلکه می‌توان گفت [[امامیه|شیعیان امامی]] با این قیام‌ها موافقتی نداشتند، چرا که در این مسئله با [[علویان|علوی‌ها]] درگیر بودند و میان آنان اختلافاتی پدید آمد.<ref>جعفریان، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ۱۳۸۷ش، ص۳۸۹.</ref> | |||
== فعالیت‌های سیاسی == | == فعالیت‌های سیاسی == | ||
به گفته برخی پژوهشگران فعالیت سیاسی حسین تا پیش از | به گفته برخی پژوهشگران فعالیت سیاسی حسین تا پیش از سال ۱۶۹ق چندان روشن نیست.<ref>رازی، اخبار فخ، تحقیق ماهر جرّار، ۱۹۹۵م، ص۴۴؛ گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref> با این حال برای تحرکات سیاسی او پیش واقعه فخ، شواهد ذیل را ذکر کرده‌اند: احضار حسین بن علی به [[بغداد]] در دوران حکومت [[مهدی عباسی]] به دلیل نگرانی دستگاه خلافت از فعالیت‌های او، شدت عمل [[هادی عباسی]] و کارگزار او در [[مدینه]] در مقابل [[علویان]] و متهم شدن حسین به در سر داشتن هوای حکومت.<ref>گلستانی و میرابوالقاسمی، «صاحب فخ»، ص۱۰۹.</ref> | ||
طبق گزارش ابوالفرج | طبق گزارش ابوالفرج اصفهانی، صاحب فخ در قیام [[محمد بن عبدالله بن حسن|نفس زکیه]] نیز شرکت داشت، اما نفس زکیه به این امید که صاحب فخ در آینده راه او را ادامه دهد، وی را از همراهی خود نهی کرد.<ref>ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۰۸ق، ص۲۴۶.</ref> بر اساس روایت ابن‌تغری مورخ قرن نهم هجری، حسین یک بار هم پیش از ۱۶۹ق قیام کرده بود.<ref>ابن‌تغری، النجوم الزاهرة، وزارة الثقافة و الارشاد القومی، ج۲، ص۵۹.</ref> بر اساس برخی گزارش‌ها، مدتی پیش از قیام وی، گروهی از شیعیان [[کوفه]] با او بیعت کرده بودند تا در موسم [[حج]] همراه او قیام کرده، [[مکه]] را به تصرف خود در آورند.<ref>حسنی، المصابیح، ۱۴۲۳ق، ص۴۶۸.</ref> | ||
==واقعه فخ== | ==واقعه فخ== | ||
| خط ۶۷: | خط ۷۰: | ||
[[پرونده:مقبرة شهداء فخ.jpg|بندانگشتی|دامنه کوه فخ در مکه، محل دفن تعدادی از شهدای واقعه فخ]] | [[پرونده:مقبرة شهداء فخ.jpg|بندانگشتی|دامنه کوه فخ در مکه، محل دفن تعدادی از شهدای واقعه فخ]] | ||
منطقه فخ یا محله شهدای مکه، در ورودی شمالی [[مکه]] و در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام]] قرار دارد.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> این منطقه مقبره بعضی از [[مهاجرین]] بوده است.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۲۵.</ref> به گفته پژوهشگران، قبر شهدای فخ در محله شهدای مکه، در دو بخش قرار دارد.<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»]؛ عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> بخشی از شهدای فخ در محل محصوری دفن شده‌اند که تابلوی «مقبرة عبدالله بن عمر رقم ۲» بر دیوار آن قرار دارد؛ قبر تعداد دیگری نیز رو‌به‌روی آن محل، در دامنه کوهِ فخ («جبل البرود» یا «جبل الشهید»<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»].</ref>) واقع است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> در سال ۶۰۱ق بر مزار صاحب فخ بقعه‌ای ساخته شد.<ref>المُحَلِّی، الحَدائِق الوَرْدیّة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۲۸.</ref> در کنار کوه فخ، منطقه همواری به نام «ذی‌طوی» وجود دارد که گفته شده محل تشکیل جلسات [[قبیله قریش]] در واقعه [[صلح حدیبیه]] بوده است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> | منطقه فخ یا محله شهدای مکه، در ورودی شمالی [[مکه]] و در چهار کیلومتری [[مسجد الحرام]] قرار دارد.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> این منطقه مقبره بعضی از [[مهاجرین]] بوده است.<ref>ابن‌اثیر، اسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۵، ص۳۲۵.</ref> به گفته پژوهشگران، قبر شهدای فخ در محله شهدای مکه، در دو بخش قرار دارد.<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»]؛ عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> بخشی از شهدای فخ در محل محصوری دفن شده‌اند که تابلوی «مقبرة عبدالله بن عمر رقم ۲» بر دیوار آن قرار دارد؛ قبر تعداد دیگری نیز رو‌به‌روی آن محل، در دامنه کوهِ فخ («جبل البرود» یا «جبل الشهید»<ref>لحیانی، [https://makkahnewspaper.com/article/91491 «حي الشهداء أرض معركة فخ التاريخية»].</ref>) واقع است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> در سال ۶۰۱ق بر مزار صاحب فخ بقعه‌ای ساخته شد.<ref>المُحَلِّی، الحَدائِق الوَرْدیّة، ۱۴۲۳ق، ج۱، ص۳۲۸.</ref> در کنار کوه فخ، منطقه همواری به نام «ذی‌طوی» وجود دارد که گفته شده محل تشکیل جلسات [[قبیله قریش]] در واقعه [[صلح حدیبیه]] بوده است.<ref>عسکری، [http://hajj.ir/14/47234 «از قیام فخ و شهدای آن در مکه چه می‌دانید؟ تصاویر»]، سایت حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت.</ref> | ||
== تک‌نگاری‌ها == | == تک‌نگاری‌ها == | ||
برخی از کتاب‌هایی که با موضوع واقعه فخ نوشته شده عبارتند از: | برخی از کتاب‌هایی که با موضوع واقعه فخ نوشته شده عبارتند از: | ||
*«ماهیت قیام شهید فخ» به قلم ابوفاضل رضوی اردکانی؛ نویسنده در یازده فصل، شخصیت حسین بن | *«ماهیت قیام شهید فخ» به قلم ابوفاضل رضوی اردکانی؛ نویسنده در یازده فصل، شخصیت حسین بن علی، چیستی و چگونگی قیام او را بررسی کرده است.<ref>رضوی اردکانی، ماهیت قیام شهید فخ، ۱۳۷۵ش.</ref> این کتاب را انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۷۵ش در ۲۸۰ صفحه منتشر کرده است.<ref>رضوی اردکانی، ماهیت قیام شهید فخ، ۱۳۷۵ش.</ref> | ||
*«بطل فخ» نوشته محمدهادی امینی؛ این اثر در سال ۱۳۸۸ق به کوشش انتشارات المطبعة الحیدریة در [[نجف]] و در ۲۰۶ صفحه منتشر شده است.<ref>امینی، بطل فخ، ۱۳۸۸ق.</ref> | *«بطل فخ» نوشته محمدهادی امینی؛ این اثر در سال ۱۳۸۸ق به کوشش انتشارات المطبعة الحیدریة در [[نجف]] و در ۲۰۶ صفحه منتشر شده است.<ref>امینی، بطل فخ، ۱۳۸۸ق.</ref> | ||