صاحب سر: تفاوت میان نسخه‌ها

'''صاحب سر''' عنوان برخی از یاران [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر اسلام]](ص) و [[امام علی]] (ع) که مورد اطمینان آنها بوده‌اند و برخی از اخبار غیبی و یا معارف الهی را در سطحی بالاتر از دیگران از ایشان دریافت کرده‌اند. از [[حذیفه بن یمان|حذیفه]] به عنوان صاحب سر [[پیامبر(ص)]] و از افرادی چون [[کمیل بن زیاد]] و [[رشید هجری]] به عنوان اصحاب سر [[امیرمؤمنان]](ع) یاد شده است.  این تعبیر در مورد یاران سایر ائمه به کار نرفته است.

 

افرادی را که بدون واسطه از یکی یا بیشتر از امامان روایت<ref> برای نمونه رجوع کنید به رجال شیخ طوسی. </ref>یا دست‌کم مدتی را در خدمت یکی از آنها سپری کرده‌ باشند، به اصحاب ائمه می‌شناسند. در میان اصحاب ائمه برخی خاص بودند، امامان آنها را از برخی امور غیبی آگاه می‌کردند، از این گروه به اصحاب سر امامان یاد می‌شود.  

در منابع رجالی از [[حذیفه بن یمان]] به عنوان صاحب سر پیامبر(ص) یاد شده است زیرا پیامبر به او اطمینان داشت و اخباری از حوادث آینده را با او در میان گذاشته بود. همچنین از باطن برخی افراد به او خبر داده و برخی منافقان را به او شناسانده بود.<ref>رجوع کنید به ابن‌سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸-۱۹۷۷م، ج۲، ص۳۴۶؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۰ـ۱۲۸۶ق، ج۱، ص۴۶۸.</ref> به ویژه رسول خدا(ص) به هنگام بازگشت از تبوک، نام منافقانی را که  قصد ترور وی را داشتند، به او گفت.<ref> رجوع کنید به واقدی، المغازی، ۱۹۶۶م، ج۳، ص۱۰۴۲ـ ۱۰۴۴.</ref> به همین دلیل شرح‌حال‌نگاران از وی با عنوان «صاحب سرّ» (رازدار) رسول خدا(ص) یاد کرده‌اند.<ref> برای نمونه رجوع کنید به ابن‌عبدالبرّ، الاستیعاب، ۱۳۸۰ق، قسم ۱، ص۳۳۵؛ ابن حجر، الاصابه، ۱۴۱۵ق، ج۲، ص۴۰؛ ابن اثیر، اسدالغابه، ۱۲۸۰ـ۱۲۸۶ق، ج۱، ص۴۶۸.</ref>  در برخی منابع از [[عبدالله بن مسعود]] نیز به عنوان صاحب سر پیامبر یاد شده است.<ref>استرآبادی، رجال الکشی- اختیار معرفه الرجال(مع تعلیقات میردامادالاسترآبادی)، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۱۷۷.</ref>

صاحب سر در مورد برخی از اصحاب حضرت علی(ع) به کار رفته است اما در مورد اصحاب سایر ائمه این تعبیر به کار نرفته است. برخی از [[کمیل بن زیاد]]<ref>حسینی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۱۵، ص۶۶۸.</ref> و [[رشید هجری]]<ref>قمی منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۷۳.</ref> به عنوان صاحب سر علی(ع) یاد کرده‌اند. درباره میثم تمار نیز گفته شده است که حضرت علی او را از «أسرار خفيّة من أسرار الوصيّة» آگاه کرده بود.<ref> ثقفی، الغارات، ۱۳۹۵ق، ج۲، ص۷۹۷.</ref>

اگر صاحب سر به معنای کسانی باشد که امام آنها را از برخی امور غیبی باخبر کرده باشد، می‌توان افرادی چون [[میثم تمار]] و [[حبیب بن مظاهر]] را نیز صاحب سر علی(ع) دانست، هر چند در منابع به صاحب سر بودن آنها تصریح نشده باشد. [[شیخ عباس قمی]] از این سه تن به عنوان کسانی یاد می‌کند که اخبار غیبی را برای یکدیگر بیان می‌کردند و از نحوه [[شهادت]] یکدیگر خبر می‌دادند.<ref>قمی منتهی الآمال، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۴۷۳.</ref>

* ابن‌سعد، الطبقات الکبری، بیروت، ۱۹۶۸-۱۹۷۷م.

* قمی، عباس، منتهی الآمال فی تواریخ النبی و الآل، دلیل ما، قم، ۱۳۷۹ش