آنه‌ماری شیمل: تفاوت میان نسخه‌ها

'''آنه‌ماری شیمل''' (۱۹۲۲-۲۰۰۱م) (به انگلیسی Annemarie Schimmel) عرفان‌پژوه، اسلام‌پژوه و شرق‌شناس [[آلمان|آلمانی]]. وی علاقه بسیاری به [[اسلام]] و جهان شرق داشت و آثاری متعددی را در زمینه الهیات، عرفان و فرهنگ اسلامی به زبان‌های مختلف تألیف کرده است. هرچند آنه‌ماری شیمل گاه در پژوهش‌های خود به نتایج نادرستی نیز رسیده است؛ اما در تلاش بود چهره‌ای منصفانه و واقعی از اسلام به جهان ارائه کند. او تصویر جهان غرب از اسلام را مخدوش و تحریف‌شده می‌دانست.

==زندگی‌نامه==

آنه‌ماری شیمل در ۷ آوریل ۱۹۲۲م در شهر ارفوت (Erfurt) [[آلمان]]، در خانواده‌ای پروتستان به دنیا آمد.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۱۷ و شونبورن، ۱۳۸۵ش، ص۱۳.</ref> او از کودکی به جهان شرق و اسلام علا‌قه‌مند شد و از پانزده‌سالگی فراگیری زبان عربی را آغاز و یک جزء از [[قرآن]] را حفظ کرد و چند سال بعد زبان‌های فارسی و ترکی را آموخت.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۱۸.</ref> شیمل در نوزده‌سالگی از دانشگاه برلین در رشته زبان‌های شرقی و هنر اسلامی فارغ‌التحصیل شد و در سال ۱۹۵۱ دکترای خود را در رشته تاریخ ادیان از دانشگاه ماربورگ کسب کرد.<ref>موسوی گیلانی، شرق‌شناسی و مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۶.</ref> شیمل در سال ۱۹۵۲ به [[ترکیه]] رفت و عهده‌دار ریاست کرسی تاریخ و اصول ادیان دانشکده الهیات آنکارا شد و در سال ۱۹۶۵ مسئولیت کرسی فرهنگ اسلامی [[هند]] را در دانشگاه هاروارد پذیرفت.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۱۹ و ۲۱.</ref>  

وی سال‌ها در زمینه الهیات اسلامی، تاریخ ادیان و تصوف در دانشگاه‌های آلمان، ترکیه و [[آمریکا]] تدریس کرد.<ref>شونبورن، بازتاب اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۴.</ref> شیمل به زبان‌های آلمانی، انگلیسی، ترکی، عربی، فارسی، فرانسوی و اردو آشنا بود و به برخی از این زبان‌ها آثاری را منتشر کرد.<ref>شونبورن، بازتاب اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۱۶۰.</ref>

او در اول فوریه ۲۰۰۱م درگذشت و در شهر بُن آلمان با حضور نزدیک هفتصد نفر از مسلمانان و مسیحیان کشورهای مختلف به خاک سپرده شد.<ref>وایدنر، اشتفان، آشنایی از آن سوی افق، ۱۳۸۲ش، ص۲۳ و ۲۴.</ref> بر روی سنگ‌ قبر او عبارتی با خط نستعلیق نقش بسته است: «الناس نیام فإذا ماتوا، فإنتبهوا» (مردم خواب هستند و وقتی مردند بیدار می‌شوند.) این جمله منتسب به [[پیامبر اسلام]]<ref>ورام، مسعود ابن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهه النواظر، بی‌تا، ج۱، ص۱۵۰.</ref> یا [[امام علی]]<ref>شریف الرضی، محمد ابن حسین، خصائص الائمه، ۱۴۰۶ق، ص۱۱۲.</ref> است.

'''تصویر مخدوش از اسلام'''

 

او معتقد بود تصویری که اروپای قرون وسطی از اسلام و مسلمانان و پیامبر اسلام ارائه داده است، مخدوش و تحریف‌شده است.<ref>وایدنر، اشتفان، آشنایی از آن سوی افق، ۱۳۸۲ش، ص۴۱.</ref> او بر این باور بود برداشتش از اسلام و فرهنگ مسلمانان با برداشت شرق‌شناسان دیگر بسیار متفاوت است؛ چراکه مدعی است به روستاها رفته و با مردم تعامل داشته و اطلاعات بسیاری کسب کرده است.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۲۰.</ref> همچنین او در دفاع از تشیع معتقد است شیعیان به‌خلاف آنچه علیه آنان ادعا می‌شود، ارزش و اعتبار [[سنت]]، قول و رفتار حضرت رسول (ص) را زیر سؤال نمی‌برند و حتی در مواردی، از [[اهل‌سنت]] هم بیشتر آن را تصدیق می‌کنند.<ref>شیمل، اسلام از دیدگاه آن ماری شیمل، ۱۳۸۷ش، ص۱۶۱.</ref>

 

به باور شیمل، نگرش پدیدارشناختی بهترین روش برای درک اسلام است و تنها روشی است که می‌توان با آن به مشترکات ادیان رسید.<ref>شیمل، تبیین آیات خداوند، ۱۳۷۶، ص۳۱.</ref> هرچند شیمل در این روش با دین‌پژوهان دیگری همراه است اما مطالعه آثارش روشن می‌کند روش پژوهشگرانی مانند [[هانری کربن]] در شناخت دیدگاه‌های فرقه‌های اسلامی بیشتر به منابع کلاسیک و آثار اندیشمندان بزرگ این فرقه‌ها استناد می‌کند؛ اما شیمل در پاره‌ای از آثار خود در بیان افکار و اندیشه‌های اسلامی، بیشتر بر سخنان شفاهی و مشاهدات خود از آداب و سنن رایج میان مردم توجه دارد. وی گاه به این روش وفادار نمی‌ماند و تحت تأثیر روش تاریخی برخی مستشرقان قرار می‌‌گیرد.<ref>موسوی گیلانی، شرق‌شناسی و مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۱ و ۲۰۸. </ref>

'''موضع‌گیری علیه سلمان رشدی'''

آنه‌ماری شیمل از کسانی بود که در زمان صدور [[فتوا|فتوای]] [[ارتداد]] [[سلمان رشدی]]، از کتاب [[آیات شیطانی]] و نویسنده‌اش انتقاد کرد و اظهار کرد کتاب سلمان رشدی باعث جریحه‌دار شدن احساسات مسلمین شده است. این اظهارنظر او موجب حمله مخالفین فتوای [[امام خمینی]] به او و موضع‌گیری‌های تندی علیه او شد؛ تا جایی که برخی او را عامل [[جمهوری اسلامی ایران]] دانستند.<ref>شونبورن، بازتاب اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۴۱ و ۴۲.</ref> او در جای دیگر گفته است:

:::«من تا دم مرگ این نظرات را مورد انتقاد قرار می‌دهم و آنها را محکوم می‌کنم. گروه‌های فشار وابسته به سلمان رشدی نمی‌توانند مرا بترسانند. شخصیت پیامبر اسلام (ص) در غرب به شکل صحیح و مناسب شناخته شده نیست.»  

البته وی فتوای امام خمینی را در قتل سلمان رشدی قبول نداشت.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۲۹.</ref>  

'''موضع‌گیری علیه کتاب بدون دخترم هرگز'''

سال‌ها بعد آنه‌ماری شیمل علیه کتاب ''بدون دخترم هرگز'' موضع صریح و تندی گرفت. این کتاب اثر بتی محمودی بود با موضوع نقل و نقد فرهنگ ایرانی-اسلامی، که با شمارگان وسیع در اروپا و [[آمریکا]] منتشر شد و تصویر موهنی از ایران نشان می‌داد. آنه‌ماری شیمل در این باره گفت:

:::«من مدام مخالفت خود را با محتویات این کتاب اعلام کرده‌ام... من به دلیل آشنایی و عشقم به فرهنگ و ادبیات ایران، آگاهانه با محتویات این کتاب مخالفت می‌ورزم... متأسفانه در طول سال‌های اخیر تبلیغات بی‌رحمانه غرب علیه شرق و اسلام اوج گرفته است. من به‌عنوان یک شرق‌شناس، وظیفه خود می‌دانم که از فرهنگ شرق حمایت کنم و از حقایق، آن‌گونه که هست دفاع کنم.»<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۳۰</ref>  

 

شیمل پس‌ از اینکه به بیان اساطیر اخروی در [[قرآن]] اشاره می‌کند که سرمنشأ پاره‌ای از داستان‌ها شده، برخی مسائل موضوع [[مهدویت]] را از مصادیق اسطوره‌گرایی می‌داند. از نظر او این اندیشه‌ها بر اثر عوامل روان‌شناختی و اسطوره‌های فردی و جمعی مسلمانان به وجود آمده است.<ref>موسوی گیلانی، شرق‌شناسی و مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۲۰۵.</ref>

 

'''زمینه‌های موردعلاقه و تأثیرگذار'''

 

عرفان و تصوف از کودکی مورد علاقه آنه‌ماری شیمل بود و از اصلی‌ترین حوزه‌های پژوهش او شد؛ تا جایی که او خود معتقد بود که تمام زندگی‌اش را وقف تصوف کرده است.<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۳۶.</ref>  

[[اقبال لاهوری]] و مولوی، دو شخصیت بسیار محبوب و تأثیرگذار بر شیمل بودند. وی از جوانی با این دو شخصیت آشنا شده بود و آثار متعددی را درباره این دو شخصیت تألیف کرده و در دیگر آثار خود نیز به مناسبت‌های مختلف از اندیشه‌های اقبال و مولانا یاد می‌کند.<ref>ر.ک: خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، صص۳۷–۴۳.</ref>

آنه‌ماری شیمل پیش و پس از [[انقلاب اسلامی]] بارها به [[ایران]] سفر کرده بود. در ایران برای آنه‌ماری شیمل دو مجلس بزرگداشت برگزار شده است؛ یکی در سال ۱۳۸۰ در [[دانشگاه تهران]] و دیگری در سال ۱۳۸۱ در شانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران.<ref>موسوی گیلانی، شرق‌شناسی و مهدویت، ۱۳۸۹ش، ص۱۹۷.</ref> همچنین شیمل از دانشگاه تهران و [[دانشگاه الزهراء|الزهراء]] دکترای افتخاری دریافت کرده است.

* دکترای افتخاری از دانشگاه‌های سند، قائد اعظم اسلام‌آباد، اوپسالای سوئد، سلجوق قونیه، دانشگاه تهران و دانشگاه الزهراء.

* جایزه صلح انجمن کتاب آلمان.

* صلیب دولتی بزرگ لیاقت.

* بزرگ‌ترین نشان مردمی [[پاکستان]] به نام «هلال امتیاز».

و...<ref>خندق‌آبادی، افسانه‌خوان عرفان، ۱۳۸۱ش، ص۲۳ و شونبورن، بازتاب اسلام، ۱۳۸۵ش، ص۳۰۱، ۳۰۲.</ref>

آنه‌ماری شیمل با آثار خود کوشید که فضایی مناسب برای دادوستد اندیشه میان فرهیختگان شرق و غرب ایجاد کند. او همواره بر پرهیز از پیش‌داوری‌های بی‌مورد تأکید داشت. وی بیش از صد اثر را در قالب کتاب، مقاله، ترجمه، گزارش، مصاحبه و مقدمه پدیدآورده است که تعداد دقیق آنها را حتی خودش نمی‌داند.<ref>ناقد، خسرو، فرزانه بانوئی دلباخته شرق، ۱۳۷۱ش‌، ص۱۲۷.</ref>

از مهم‌ترین آثار او می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:

* بال جبرئیل‌. پژوهشی در اندیشه‌های دینی اقبال لاهوری‌

* مقدمه‌ای بر اسلام.<ref>ناقد، خسرو، کتاب‌شناسی آثار پروفسور آنه ماری شیمل، ۱۳۷۱ش، ص۱۳۶.</ref>

*شریف الرضی، محمد بن حسین، خصائص الأئمة علیهم السلام، مشهد، آستانة الرضویة المقدسة، مجمع البحوث الإسلامیة، ۱۴۰۶ق.

*موسوی گیلانی، سید رضی، شرق‌شناسی و مهدویت، تهران، مرکز تخصصی مهدویت، بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، ۱۳۸۹ش.