حشد شعبی: تفاوت میان نسخه‌ها

هیئت وزیران به نخست‌وزیری [[نوری مالکی]] در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۰ خرداد ۱۳۹۳ش) طی بیانیه‌ای از شهروندان عراقی درخواست کرد برای تشکیل بسیج مردمی و مبارزه با تروریست‌ها داوطلب شوند.<ref>ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶.</ref>  

سید علی سیستانی، مرجع تقلید شیعه، در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۴م (۲۳ خرداد ۱۳۹۳ش) سه روز پس از تهدید داعش و بیانیه هیئت وزیران درباره شکل‌گیری بسیج مردمی،<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> در فتوایی مبارزه با داعش را واجب کفایی اعلام کرد.<ref>کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.</ref> این فتوا را در مشرعیت‌بخشی به حشد شعبی<ref>«[https://www.independentpersian.com/node/104281 سیستانی در صدد برچیدن بساط حشد شعبی از زیر پای شبه‌نظامیان عراقی]»، خبرگزای ایندیپندنت فارسی.</ref> و پیوستن مردم به آن تأثیرگذار دانسته‌اند؛<ref>ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۶؛ حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref> به‌گونه‌ای که برخی پژوهشگران شکل‌گیری حشد شعبی را پس از فتوای سید علی سیستانی شمرده‌اند.<ref>برای نمونه نگاه کنید به حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸؛ کاطع ناهض، «انضمام الحشد الشعبی الی المؤسسة العسکریة»، ص۴۳۷.</ref>

حشد شعبی با تصویب قانونِ «سازمان حشد شعبی» در پارلمان عراق در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۶م (۶ آذر ۱۳۹۵ش)، یکی از نیروهای نظامی عراق شد و زیر نظر فرماندهی کل نیروهای مسلح قرار گرفت. بر اساس آن، قوانین ‌مربوط به حشد شعبی و دیگر نیروهای مسلح عراق یکسان است و حشد شعبی مانند دیگر نیروهای نظامی، از فعالیت‌های سیاسی و حزبی منع شده است.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۰۸.</ref>

برخی شمار حشد شعبی را در سپتامبر ۲۰۲۱م، ۱۳۰ هزار تن دانسته‌اند که از آن میان، نود هزار تن عرب شیعه، سی هزار تن عرب اهل‌سنت، هفت هزار تن ترکمن و سه هزار تن مسیحی شمرده شده‌اند.<ref>خشان، «الحشد الشعبی دراسة فی الجیوبولیتیک النقدیة»، ص۴۸۶.</ref> حضور قومیت کرد نیز در حشد شعبی گزارش شده است.<ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/04/22/797044/ساختار-حشد-شعبی-عراق-مهمترین-گروه-های-تشکیل-دهنده-آن ساختار حشد شعبی عراق؛ مهمترین گروه‌های تشکیل دهنده آن]، سایت خبرگزاری تسنیم.</ref>

برخی پژوهشگران نیروهای حشد شعبی را بر اساس وفاداری به سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، سید علی سیستانی یا مقتدی صدر به سه جناح تقسیم کرده‌اند.<ref>منصور و عبدالجبار، الحشد الشعبی و مستقبل العراق، ۲۰۱۷م، ص۷.</ref>

 

فالح فیاض فرمانده و هادی عامری معاون حشد شعبی‌ است. پیش از عامری، [[ابومهدی مهندس]] معاون حشد شعبی بود که به همراه [[قاسم سلیمانی]] در سال ۱۳۹۸ش در یک عملیات تروریستی از سوی دولت آمریکا شهید شد.<ref>[https://www.irna.ir/news/83619047 درباره ابومهدی المهندس]، حبرگزاری ایرنا.</ref> بر اساس قانونِ «سازمان حشد شعبی» که در پارلمان عراق تصویب شد، تعیین فرمانده لشکر و بالاتر در این سازمان، مانند سایر نیروهای مسلح، پس از معرفی نخست‌وزیر و تصویب پارلمان صورت می‌گیرد.<ref>آزاد، «الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق»، ص۸۹.</ref> البته بر اساس امر دیوانی شماره ۳۳۱ که در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹م، از سوی عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر وقت صادر شد، ریاست حشد شعبی اختیار دارد به نمایندگی از نخست‌وزیر، فرماندهان و مدیران را تعیین و برای تأیید به فرماندهی کل نیروهای مسلح واگذارد.<ref>آزاد، «الگوی تشکیل و تحدید حشد شعبی در عراق»، ص۹۶.</ref>

رکس تیلرسون، وزیر خارجه وقت آمریکا، حدود یک سال پس از تصویب قانون «سازمان حشد شعبی»، حشد شعبی را گروه‌های شبه‌نظامی ایرانی خواند<ref>«[https://www.alarabiya.net/saudi-today/2017/10/22/الجبير-بحثنا-مع-تيلرسون-خطر-إيران-على-المنطقة-وأزمة-قطر الجبیر: بحثنا مع تیلرسون خطر إیران و أزمة قطر]»، خبرگزاری العربیة.</ref> و درخواست کرد منحل یا در ارتش عراق ادغام شود.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۱.</ref> برخی تحلیل‌گران دلیل مخالفت‌های آمریکا با حشد را وجود برخی گروه‌های تأثیرگذار حشب شعبی مانند سپاه بدر، عصائب اهل الحق و کتائب حزب‌الله می‌دانند، که خواستار خروج نظامیان آمریکا از عراق هستند. <ref>ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۸ تا</ref>  {{یادداشت|گروه‌های کتائب حزب‌الله و عصائب اهل الحق، در سال ۲۰۰۳م پیش از تشکیل سازمان حشد شعبی و پس از ورود نیروهای آمریکایی به عراق، علیه نیروهای آمریکایی فعالیت نظامی داشتند. (ناصر، «الحشد الشعبی فی المنظور الامیرکی»، ص۱۱۵.)}} برخی تحلیل‌گران نیز دلیل مخالفت‌های آمریکا با حشد شعبی را نزدیکی برخی گروه‌های آن به ایران و سید علی سیستانی‌ و نیز ترس از تأثیرگذاری آنها در انتخابات‌های عراق دانسته‌اند.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۱ و ۱۱۲.</ref> وزیر امور خارجه وقت عربستان نیز، در حدود ژوئن ۲۰۱۶م، حشد را باعث ایجاد تنش‌های فرقه‌ای دانست و خواستار انحلال آن شد.<ref>«[https://www.alhurra.com/choice-alhurra/2016/07/13 هل تمنع السعودية مقاتلي الحشد الشعبي من أداء الحج؟]»، خبرگزاری الحرة.</ref>

بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه در ۳ مارس ۲۰۲۲م با رئیس حشد شعبی دیدار داشت و در آن بر مقابله با کشورهای حامی تروریست تأکید شد.<ref>«[https://www.almayadeen.net/news/politics/الأسد-يبحث-مع-رئيس-الحشد-الشعبي-القضايا-الأمنية-المشتركة الأسد يبحث مع رئيس الحشد الشعبي القضايا الأمنية المشتركة]»،  المیادین.</ref> همچنین به گفته هادی عامری در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۶م، بشار اسد از حشد شعبی دعوت کرد پس از آزادسازی عراق برای مبارزه با داعش به سوریه بروند.<ref>«[http://rudaw.net/arabic/middleeast/iraq/161120166 هادي العامري: الحشد الشعبي تلقى دعوة من الأسد للدخول إلى سوريا]»، شبكة روداوو الإعلامية.</ref> سید حسن نصرالله در ۱۹ آگوست ۲۰۲۱م، تقویت حشد شعبی را برای حفظ امنیت عراق لازم دانست.<ref>«[https://www.todaynewsiq.net/52884--.html السيد نصر الله: الحشد الشعبي الضمانة الحقيقية للعراق في مواجهة داعش والتكفيريين]»، تودی نیوز.</ref> سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران نیز، در گفتگو با سید عمار حکیم، رهبر [[جریان حکمت ملی عراق]]، حشد شعبی را سرمایه عراق شمرد که باید از آن حمایت شود.<ref>«[http://www.center-lcrc.com/news/14834 خامنئی لقادة الشیعی: لا تثقوا بالامیرکیین]»،  المرکز اللبنانی للابحاث و الاستشارات.</ref>

آمریکا در ۸ ژوئن ۲۰۲۱م (۱۱ خرداد ۱۴۰۱ش) نیز، به پایگاه‌های حشد در خاک عراق و در مرز عراق و سوریه حمله کرد که باعث کشته شدن ۴ تن از نیروهای حشد شعبی شد. آمریکا این حمله را پاسخی به حملات پهپادی شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران، علیه پرسنل و تأسیسات آمریکایی در عراق اعلام کرد.<ref>«[https://www.bbc.com/arabic/middleeast-57633518 القصف الأمریکی: غارات أمریکیة فی العراق وسوریا]»، خبرگزاری BBC عربی.</ref> در مقابل،‌ حشد شعبی اعلام کرد نیروهای هدف قرار گرفته فعالیتی علیه نیروهای خارجی در کشور عراق نداشتند.<ref>«[https://www.aa.com.tr/ar/الدول-العربية/العراق-يدين-الهجوم-الأمريكي-على-مواقع-للحشد-الشعبي/2287585 العراق یدین الهجوم الأمریکی علی مواقع للحشد الشعبی]»، وکالة الأناضول.</ref>

مقتدی صدر در سال ۱۳۹۶ش خواستار ادغام حشد شعبی در ارتش<ref>«[https://www.ilna.ir/بخش-بین-الملل-8/568844-مقتدی-صدر-حشدالشعبی-با-ارتش-عراق-ادغام-شود مقتدی صدر: حشد شعبی با ارتش عراق ادغام شود]»، خبرگزاری ایلنا.</ref>  و در سال ۱۴۰۱ش خواستار دخالت نکردن آن در سیاست و تجارت شد.<ref>شهسواری، «باز تازه صدر: تمامی نمایندگان نزدیک به مقتدی صدر در پارلمان عراق استعفا دادند»، ص۴.</ref> در مقابل، سید کاظم حسینی حائری از مراجع تقلید شیعه در نجف، از حشد شعبی به عنوان نیروی مستقل و غیرقابل ادغام با دیگر نیروها حمایت کرده و آن را برای حفظ امنیت کشور لازم دانسته است.<ref>«[http://www.alhaeri.org/ بیان سماحة السید الحائری یعلن فیه عدم الاستمرار فی التصدی للمرجعیة بسبب المرض والتقدم فی العمر]»، سایت رسمی سید کاظم حسینی حائری.</ref> شیخ بشیر نجفی دیگر مرجع تقلید نجف نیز، حشد را «بازوی عراق و مرجعیت» شمرده است.<ref>«[https://iraq.shafaqna.com/AR/75324/ المرجع النجفي: الحشد الشعبي ذراع العراق والمرجعية وبهم يعز الإسلام والوطن]»، خبرگزاری شفقنا.</ref> برخی تحلیل‌گران عراقی نیز وجود حشد شعبی را برای مبارزه با تهدید‌های خارجی و تروریست لازم دانسته‌اند.<ref>حطاب، «توظیف الحشد الشعبی فی المدرک السیاسی العراقی»، ص۱۱۷.</ref>   

[[سید عمار حکیم]]، رهبر [[جریان حکمت ملی عراق]] نیز، حشد شعبی را ضرورتی راهبردی برای عراق شمرده و با انحلال یا ادغام آن در ارتش مخالفت کرده؛ اگرچه از ارتباط آن با نیروهای سیاسی انتقاد کرده است.<ref>«[https://www.isna.ir/news/1400071510261 در برابر انحلال حشد الشعبی می‌ایستیم]»، خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا).</ref> فالح فیاض، رئیس حشد شعبی، دخالت حشد در سیاست را رد کرده است.<ref>«[https://fa.shafaqna.com/news/1248444 فالح الفیاض: حشد شعبی در بحث‌های سیاسی دخالت نمی‌کند]»، خبرگزاری شفقنا.</ref>

عفو بین‌الملل حشد شعبی را پس از عملیات آزادسازی فلوجه در سال ۲۰۱۶م، متهم به آدم‌ربایی ۶۵۰ تن از اهالی فلوجه کرده که از سرنوشت آنها خبری در دست نیست.<ref>«[https://www.middleeasteye.net/news/iraq-amnesty-reveal-fate-missing-men-and-boys Amnesty demands Iraq reveal fate of nearly 650 missing men and boys]»،  Middle East Eye.</ref> احمد طیب، شیخ الازهر، در ۱۱ مارس ۲۰۱۶م حشد را گروه شبه‌نظامی فرقه‌ای خواند که به کشتار غیرنظامیان سنی می‌پردازد.<ref>«[https://arabi21.com/story/893932 الازهر یندد بممارسات حزب الله و الحشد الشعبی]»، عربی۲۱.</ref> او پیش از این نیز حشد شعبی را در خلال عملیات آزادسازی تکریت متهم به جنایت جنگی علیه اهل سنت کرده بود.<ref>«[http://www.taghribnews.com/ar/news/185464 العراق .. المرجع النجفي ينتقد موقف الازهر من الحشد الشعبي]»، وکالة انباء التقریب.</ref> جماعة علماء العراق به ریاست خالد عبد الوهاب الملا عالم اهل‌سنت<ref>«[http://www.taghribnews.com/ar/news/185464 العراق .. المرجع النجفي ينتقد موقف الازهر من الحشد الشعبي]»، وکالة انباء التقریب.</ref> و شیخ بشیر نجفی مرجع تقلید در نجف<ref>«[https://www.tasnimnews.com/ar/news/2015/03/12/683441 جماعة علماء العراق لالازهر: الحشد الشعبي يتألف من شيعة و سنة]»، وکالة تسنیم الدولیة للانباء.</ref> ادعای شیخ ازهر را رد کرده و حشد شعبی را متشکل از شیعه و سنی دانستند.

دیده‌بان حقوق بشر واقع در آمریکا، در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۰م، حشد شعبی را به آدم‌ربایی متهم کرده است.<ref>«[https://www.hrw.org/ar/news/2020/11/16/377021 العراق: لا عدالة لضحايا الإخفاء القسري]»، سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر.</ref> همچنین حشد را در ۲۳ مارس ۲۰۲۲م، به قتل، ربایش، شکنجه و خشونت جنسی نسبت به دگرباش‌های جنسی متهم کرده است.<ref>«[https://www.hrw.org/ar/report/2022/03/23/381343 الكل تريدني أموت]» سایت رسمی دیده‌بان حقوق بشر.</ref>