پرش به محتوا

مفصلات: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۷۴ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۸ ژانویهٔ ۲۰۱۹
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''مُفَصَّلات'''، سوره‎هایی کوتاه در انتهای [[قرآن]]. به این سوره‎ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته می‎شود. در این سوره‎ها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‎شود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده می‌شوند. سوره‎های مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان می رسد، اما در مورد نخستین سوره از مفصلات، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.  
'''مُفَصَّلات'''، سوره‎هایی کوتاه در انتهای [[قرآن]]. به این سوره‎ها '''ریاض القرآن''' نیز گفته می‎شود. در این سوره‎ها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده می‎شود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده می‌شوند. سوره‎های مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان می‌رسد، اما در مورد نخستین سوره از مفصلات، دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد.  


مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم می‎شوند: سوره‎های مُفَصَّل طوال (طولانی)، اوساط (میانه) و قصار (کوتاه).
مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم می‎شوند: سوره‎های مُفَصَّل طوال (طولانی)، اوساط (میانه) و قصار (کوتاه).


==مفهوم==
==مفهوم==
مفصّلات در اصطلاح به سوره‎هایی گفته می‎شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ راميار، تاريخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref>
مفصّلات در اصطلاح به سوره‎هایی گفته می‎شود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا می‎شوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref>


==نام‎های دیگر==
==نام‎های دیگر==
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‎ها کم است، محکم نیز به آن‎ها گفته شده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‎های مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد ‎شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref>
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سوره‎ها کم است، محکم نیز به آن‎ها گفته شده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند ابن حنبل، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سوره‎های مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد ‎شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref>


==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
==مفصلات در روایات پیامبر(ص)==
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] نیز وجود دارد: «أُعْطِيتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَكَانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَكَانَ الإنْجِيلِ، وَالْمَثَانِيَ مَكَانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّينَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَيْمِنٌ عَلَي سَآئِرِ الْكُتُبِ؛<ref>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵؛ سیوطی، الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> به من سوره‌های طوال به‌جای کتاب تورات داده شده‌، و سوره‌های سُنَن به‌جای انجیل، و مَثانی به‌جای زبور؛ و من تفضیل داده شدم بر آنها به سوره‌های مفصّل‌ که ۶۸ سوره است‌. و قرآن سیطره دارد بر سایر کتب انبیای گذشته».
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نیز وجود دارد: «أُعْطِیتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَکانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَکانَ الإنْجِیلِ، وَالْمَثَانِی مَکانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّینَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَیمِنٌ عَلَی سَآئِرِ الْکتُبِ؛<ref>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> به من سوره‌های طوال به‌جای کتاب تورات داده شده‌، و سوره‌های سُنَن به‌جای انجیل، و مَثانی به‌جای زبور؛ و من تفضیل داده شدم بر آن‌ها به سوره‌های مفصّل‌ که ۶۸ سوره است‌. و قرآن سیطره دارد بر سایر کتب انبیای گذشته».


روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سوره‎های مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سوره‎های مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>


==ویژگی مفصلات==  
==ویژگی مفصلات==  
* فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
* فاصله افتادن سوره‌ها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سوره‌ها می‌باشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref>
* [[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>
* [[سوره‌های مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref>


==انواع مفصلات==
==انواع مفصلات==
سوره‎های مفصلات بر اساس تعداد آيات به سه دسته تقسیم می‎شود:
سوره‎های مفصلات بر اساس تعداد آیات به سه دسته تقسیم می‎شود:
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|-
|-
| مفصلات طوال|| [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]]
| مفصلات طوال|| [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]]
|-
|-
| مفصلات میانه || [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
| مفصلات میانه|| [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]]
|-
|-
| مفصلات کوتاه || [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
| مفصلات کوتاه|| [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگ‌نامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref>
|}
|}


==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات==
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستين سوره از گروه مفصّلات، دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثيه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء وكمال الاقراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستین سوره از گروه مفصّلات، دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثیه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref>
 
==پانویس==
==پانویس==
{{پانویس2}}
{{پانویس۲}}
 
==منابع==
==منابع==
{{منابع}}
{{منابع}}
خط ۴۰: خط ۳۸:
*جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
*جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
*خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، ناهید، ۱۳۷۷ش.
*خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، ناهید، ۱۳۷۷ش.
*راميار، محمود، تاريخ قرآن، تهران، مؤسسه انتشارات امير کبير، ۱۳۸۷ش.
*رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۷ش.
*سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء وكمال الاقراء، تحقيق مروان العطيَّة و محسن خرابة، دمشق/بیروت، دارالمأمون للتراث، چاپ اول، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
*سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء وکمال الاقراء، تحقیق مروان العطیة و محسن خرابة، دمشق/بیروت، دارالمأمون للتراث، چاپ اول، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م.
*سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، ۱۴۰۴ق.
*سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، ۱۴۰۴ق.
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش.
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش.
خط ۴۷: خط ۴۵:
*معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۰ش.
*معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۰ش.
{{پایان}}
{{پایان}}
{{قرآن کریم}}
{{قرآن کریم}}
{{سوره‌های مفصلات}}
{{سوره‌های مفصلات}}
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۳۵

ویرایش