Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۹۶۶
ویرایش
Hasanejraei (بحث | مشارکتها) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''مُفَصَّلات'''، سورههایی کوتاه در انتهای [[قرآن]]. به این سورهها '''ریاض القرآن''' نیز گفته میشود. در این سورهها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده میشود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده میشوند. سورههای مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان | '''مُفَصَّلات'''، سورههایی کوتاه در انتهای [[قرآن]]. به این سورهها '''ریاض القرآن''' نیز گفته میشود. در این سورهها آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] کمتر دیده میشود؛ از این رو [[محکم و متشابه|محکمات]] نیز خوانده میشوند. سورههای مفصلات با [[سوره ناس]] به پایان میرسد، اما در مورد نخستین سوره از مفصلات، دیدگاههای مختلفی وجود دارد. | ||
مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم میشوند: سورههای مُفَصَّل طوال (طولانی)، اوساط (میانه) و قصار (کوتاه). | مفصلات از جهت تعداد آیات به سه گروه تقسیم میشوند: سورههای مُفَصَّل طوال (طولانی)، اوساط (میانه) و قصار (کوتاه). | ||
==مفهوم== | ==مفهوم== | ||
مفصّلات در اصطلاح به سورههایی گفته میشود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا میشوند.<ref>طبرسی، مجمع | مفصّلات در اصطلاح به سورههایی گفته میشود که در آخر قرآن قرار گرفته، کوتاه هستند و به صورت مکرر با [[بسم الله الرحمن الرحیم]] از یکدیگر جدا میشوند.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۶؛ رامیار، تاریخ قرآن، ۱۳۸۷ش، ص۵۹۵.</ref> | ||
==نامهای دیگر== | ==نامهای دیگر== | ||
از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سورهها کم است، محکم نیز به آنها گفته شده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، | از آنجا که آیات [[ناسخ و منسوخ|منسوخ]] در این سورهها کم است، محکم نیز به آنها گفته شده است؛ چنانکه [[عبدالله بن عباس|ابن عباس]] در روایتی در پاسخ به سؤالی درباره محکم، آن را مفصل معنا کرده است.<ref>احمد بن حنبل، مسند ابن حنبل، ۱۳۶۸-۱۳۷۵ق، ج۴، ص۳۴۳.</ref> در برخی روایات از سورههای مفصلات با عنوان ریاض القرآن یاد شده است.<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹.</ref> | ||
==مفصلات در روایات پیامبر(ص)== | ==مفصلات در روایات پیامبر(ص)== | ||
اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر (ص)]] نیز وجود دارد: | اصطلاح مفصل در روایتی منسوب به [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] نیز وجود دارد: «أُعْطِیتُ السُّوَرَ الطِّوَالَ مَکانَ التَّوْرَاةِ، وَ السُّنَنَ مَکانَ الإنْجِیلِ، وَالْمَثَانِی مَکانَ الزَّبُورِ؛ وَ فُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ: ثَمَانٍ وَ سِتِّینَ سُورَةً؛ وَ هُوَ مُهَیمِنٌ عَلَی سَآئِرِ الْکتُبِ؛<ref>جرجانی، جلاء الاذهان، ۱۳۷۷ش، ج۱، ص۵؛ سیوطی، الدرالمنثور، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۱۰۱.</ref> به من سورههای طوال بهجای کتاب تورات داده شده، و سورههای سُنَن بهجای انجیل، و مَثانی بهجای زبور؛ و من تفضیل داده شدم بر آنها به سورههای مفصّل که ۶۸ سوره است. و قرآن سیطره دارد بر سایر کتب انبیای گذشته». | ||
روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سورههای مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع | روایات دیگری نظیر روایت واثلة بن اسقع نیز درباره مفصلات از پیامبر نقل شده که مضمون آنها این است که خداوند پیامبر(ص) را به سبب سورههای مفصّل بر دیگر [[نبوت|انبیاء]] برتری داده است.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref> | ||
==ویژگی مفصلات== | ==ویژگی مفصلات== | ||
* فاصله افتادن سورهها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سورهها میباشد.<ref>طبرسی، مجمع | * فاصله افتادن سورهها با بسم الله الرحمن الرحیم به صورت مکرر که این ناشی از کوتاه بودن آیات این سورهها میباشد.<ref>طبرسی، مجمع البیان، ۱۳۹۰ش، ج۱، ص۲۵.</ref> | ||
* [[سورههای مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref> | * [[سورههای مکی و مدنی|مکی بودن]] که ویژگی غالب مفصلات است؛<ref>معرفت، علوم قرآنی، ۱۳۸۰ش، ص۸۳.</ref> | ||
==انواع مفصلات== | ==انواع مفصلات== | ||
سورههای مفصلات بر اساس تعداد | سورههای مفصلات بر اساس تعداد آیات به سه دسته تقسیم میشود: | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
| مفصلات طوال|| [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]] | | مفصلات طوال|| [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره ذاریات|ذاریات]]، [[سوره طور|طور]]، [[سوره نجم|نجم]]، [[سوره قمر|قمر]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره واقعه|واقعه]]، [[سوره حدید|حدید]]، [[سوره مجادله|مجادله]]، [[سوره حشر|حشر]]، [[سوره ممتحنه|ممتحنه]]، [[سوره صف|صف]]،[[سوره جمعه|جمعه]]، [[سوره منافقون|منافقون]]، [[سوره تغابن|تغابن]]، [[سوره طلاق|طلاق]]، [[سوره تحریم|تحریم]]، [[سوره ملک|ملک]]، [[سوره قلم|قلم]]، [[سوره حاقه|حاقه]]، [[سوره معارج|معارج]]، [[سوره نوح|نوح]]، [[سوره جن|جن]]، [[سوره مزمل|مزمل]]، [[سوره مدثر|مدثر]]، [[سوره قیامه|قیامه]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره مرسلات|مرسلات]]، [[سوره نبأ|نبأ]]، [[سوره نازعات|نازعات]]، [[سوره عبس|عبس]]، [[سوره تکویر|تکویر]]، [[سوره انفطار|انفطار]]، [[سوره مطففین|مطففین]]، [[سوره انشقاق|انشقاق]] و [[سوره بروج|بروج]] | ||
|- | |- | ||
| مفصلات میانه || [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]] | | مفصلات میانه|| [[سوره طارق|طارق]]، [[سوره اعلی|اعلی]]، [[سوره غاشیه|غاشیه]]، [[سوره فجر|فجر]]، [[سوره بلد|بلد]]، [[سوره شمس|شمس]]، [[سوره لیل|لیل]]، [[سوره ضحی|ضحی]]، [[سوره شرح|شرح]]، [[سوره تین|تین]]، [[سوره علق|علق]]، [[سوره قدر|قدر]] و [[سوره بینه|بینه]] | ||
|- | |- | ||
| مفصلات کوتاه || [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگنامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref> | | مفصلات کوتاه|| [[سوره زلزله|زلزله]]، [[سوره عادیات|عادیات]]، [[سوره قارعه|قارعه]]، [[سوره تکاثر|تکاثر]]، [[سوره عصر|عصر]]، [[سوره همزه|همزه]]، [[سوره فیل|فیل]]، [[سوره قریش|قریش]]، [[سوره ماعون|ماعون]]، [[سوره کوثر|کوثر]]، [[سوره کافرون|کافرون]]، [[سوره نصر|نصر]]، [[سوره مسد|مسد]]، [[سوره اخلاص|اخلاص]]، [[سوره فلق|فلق]] و [[سوره ناس|ناس]]<ref>فرهنگنامه علوم قرآن، ۱۳۹۴ش، ص۲۴۱۲.</ref> | ||
|} | |} | ||
==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات== | ==دیدگاه مفسران درباره نخستین سوره از مفصّلات== | ||
آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره | آخرین سوره از گروه مفصلات بدون اختلاف [[سوره ناس]] است اما درباره نخستین سوره از گروه مفصّلات، دوازده دیدگاه وجود دارد: [[سوره صافات|صافات]]، [[سوره جاثیه|جاثیه]]، [[سوره محمد|محمد(ص)]]، [[سوره فتح|فتح]]، [[سوره حجرات|حجرات]]، [[سوره ق|ق]]، [[سوره الرحمن|الرحمن]]، [[سوره صف|صف]]، [[سوره فرقان|فرقان]]، [[سوره انسان|انسان]]، [[سوره اعلی|اعلی]] و [[سوره ضحی|ضحی]].<ref>سخاوی، جمال القراء، ۱۴۱۸ق، ج۱، ص۸۹؛ خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ۱۳۷۷ش، ج۲، ص۲۱۳۱.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
خط ۴۰: | خط ۳۸: | ||
*جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | *جرجانی، حسین بن حسن، جلاء الاذهان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ اول، ۱۳۷۷ش. | ||
*خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، تهران، ناهید، ۱۳۷۷ش. | *خرمشاهی، بهاءالدین، دانشنامه قرآن و قرآنپژوهی، تهران، ناهید، ۱۳۷۷ش. | ||
* | *رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، ۱۳۸۷ش. | ||
*سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء | *سخاوی، علی بن محمد، جمال القراء وکمال الاقراء، تحقیق مروان العطیة و محسن خرابة، دمشق/بیروت، دارالمأمون للتراث، چاپ اول، ۱۴۱۸ق/۱۹۹۷م. | ||
*سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، ۱۴۰۴ق. | *سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور، قم، ۱۴۰۴ق. | ||
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش. | *طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمد بیستونی، مشهد، آستان قدس رضوی، ۱۳۹۰ش. | ||
خط ۴۷: | خط ۴۵: | ||
*معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۰ش. | *معرفت، محمدهادی، علوم قرآنی، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، ۱۳۸۰ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
{{قرآن کریم}} | {{قرآن کریم}} | ||
{{سورههای مفصلات}} | {{سورههای مفصلات}} |