Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۱۷
ویرایش
فقه استدلالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←کتاب‌های جامع) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
== تعریف == | == تعریف == | ||
فقه استدلالی اشاره به روشی برای بیان احکام شرعی دارد که در آن [[فتوا]] به همراه دلایل آن ارائه می‌شود. در این روش [[فقیه]] نظریات مختلف را درباره یک مسئله خاص نقل و نقد کرده و [[فتوا|فتوای]] خود را با ذکر دلایل آن تبیین می‌کند. <ref>فرهنگ فقه، ج۵، ص۷۳۱</ref> گرچه اصطلاح فقه استدلالی، اصطلاحی جدید است و در مقابل [[فقه فتوایی]] به کار می‌رود، ولی روش تدوین فقه به صورت مستدل روشی قدیمی است. به نوشته گروهی از محققان تاریخ فقه شیعه، نخستین اثر در فقه استدلالی [[المبسوط فی فقه الامامیة (کتاب)|المبسوط]] نوشته [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) است.<ref>گروه پژوهش موسسه آل البیت، ص۳۵</ref> با این حال محقق دیگری معتقد است [[حسن بن علی حذاء عمانی|ابن ابی‌عقیل]](م۳۲۹ق) و [[ابن جنید اسکافی]](م حدود ۲۹۰ق) نیز آثاری به شیوه فقه استدلالی داشته‌اند. هر چند این آثار شامل همه ابواب فقهی نبوده و تک‌نگاری هستند. <ref>پیراسته، شیوه‌های نگارش فقه، ص۸۳</ref> وی هم‌چنین کتاب‌های [[الانتصار (کتاب)|الانتصار]] و [[الناصریات (کتاب)|الناصریات]] نوشته [[سید مرتضی]] را نیز جزو آثار فقه استدلالی شمرده است.<ref>پیراسته، شیوه‌های نگارش فقه، ص۸۴</ref> | فقه استدلالی اشاره به روشی برای بیان احکام شرعی دارد که در آن [[فتوا]] به همراه دلایل آن ارائه می‌شود. در این روش [[فقیه]] نظریات مختلف را درباره یک مسئله خاص نقل و نقد کرده و [[فتوا|فتوای]] خود را با ذکر دلایل آن تبیین می‌کند. <ref>فرهنگ فقه، ج۵، ص۷۳۱.</ref> گرچه اصطلاح فقه استدلالی، اصطلاحی جدید است و در مقابل [[فقه فتوایی]] به کار می‌رود، ولی روش تدوین فقه به صورت مستدل روشی قدیمی است. به نوشته گروهی از محققان تاریخ فقه شیعه، نخستین اثر در فقه استدلالی [[المبسوط فی فقه الامامیة (کتاب)|المبسوط]] نوشته [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) است.<ref>گروه پژوهش موسسه آل البیت، ص۳۵.</ref> با این حال محقق دیگری معتقد است [[حسن بن علی حذاء عمانی|ابن ابی‌عقیل]](م۳۲۹ق) و [[ابن جنید اسکافی]](م حدود ۲۹۰ق) نیز آثاری به شیوه فقه استدلالی داشته‌اند. هر چند این آثار شامل همه ابواب فقهی نبوده و تک‌نگاری هستند. <ref>پیراسته، شیوه‌های نگارش فقه، ص۸۳.</ref> وی هم‌چنین کتاب‌های [[الانتصار (کتاب)|الانتصار]] و [[الناصریات (کتاب)|الناصریات]] نوشته [[سید مرتضی]] را نیز جزو آثار فقه استدلالی شمرده است.<ref>پیراسته، شیوه‌های نگارش فقه، ص۸۴.</ref> | ||
== آثار فقه استدلالی== | == آثار فقه استدلالی== | ||
با توجه به اینکه موضوع اصلی [[درس خارج|درس‌های خارج]] در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] ، فقه استدلالی است، آثار فراوان و متعددی با این موضوع منتشر شده است. بخشی از این آثار توسط خود مؤلف نوشته شده‌اند و بخشی دیگر کتاب‌هایی هستند که در واقع تقریرات درس خارج یک استاد هستند و اغلب توسط شاگردان او تنظیم و منتشر شده‌اند. تعداد این کتاب‌های فقهی به‌خصوص بعد از دوران [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] بسیار زیاد و غیرقابل شمارش است.<ref> سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۵۹</ref> | با توجه به اینکه موضوع اصلی [[درس خارج|درس‌های خارج]] در [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] ، فقه استدلالی است، آثار فراوان و متعددی با این موضوع منتشر شده است. بخشی از این آثار توسط خود مؤلف نوشته شده‌اند و بخشی دیگر کتاب‌هایی هستند که در واقع تقریرات درس خارج یک استاد هستند و اغلب توسط شاگردان او تنظیم و منتشر شده‌اند. تعداد این کتاب‌های فقهی به‌خصوص بعد از دوران [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] بسیار زیاد و غیرقابل شمارش است.<ref> سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۵۹.</ref> | ||
اکثر کتاب‌های فقه استدلالی عربی هستند. و کتاب فارسی کم یافت می‌شود. شاید بتوان [[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لَوامِعِ صاحبقَرانی]] نوشته [[محمد تقی مجلسی|مجلسی اول]] (م ۱۰۷۰ق) را قدیمی‌ترین کتاب فقه استدلالی به زبان فارسی دانست.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ج۲، ص۱۹۱</ref> | اکثر کتاب‌های فقه استدلالی عربی هستند. و کتاب فارسی کم یافت می‌شود. شاید بتوان [[لوامع صاحبقرانی (کتاب)|لَوامِعِ صاحبقَرانی]] نوشته [[محمد تقی مجلسی|مجلسی اول]] (م ۱۰۷۰ق) را قدیمی‌ترین کتاب فقه استدلالی به زبان فارسی دانست.<ref>طباطبایی، تاریخ حدیث شیعه، ج۲، ص۱۹۱.</ref> | ||
از لحاظ دامنه شمول مباحث نیز می‌توان کتاب‌های فقه استدلالی را به دو گروه تقسیم کرد. کتاب‌هایی که شامل چندین باب از [[ابواب فقه]] هستند؛ گروهی از کتاب‌های که فقط به یک باب از فقه اختصاص دارند و برخی از این کتاب‌ها حتی یک باب کامل را نیز شامل نمی‌شوند و فقط به بخشی از احکام یک باب پرداخته‌اند.{{مدرک}} | از لحاظ دامنه شمول مباحث نیز می‌توان کتاب‌های فقه استدلالی را به دو گروه تقسیم کرد. کتاب‌هایی که شامل چندین باب از [[ابواب فقه]] هستند؛ گروهی از کتاب‌های که فقط به یک باب از فقه اختصاص دارند و برخی از این کتاب‌ها حتی یک باب کامل را نیز شامل نمی‌شوند و فقط به بخشی از احکام یک باب پرداخته‌اند.{{مدرک}} | ||
=== کتاب‌های جامع === | === کتاب‌های جامع === | ||
تعدادی از کتاب‌های فقه استدلالی کتاب‌هایی هستند که به چندین باب از [[ابواب فقه]] پرداخته‌اند و گاه نویسندگان تلاش کرده‌اند که همه ابواب فقه را در کتاب خود جای دهند. نگارش آثار مفصل فقه استدلالی با [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) و کتاب [[المبسوط فی فقه الامامیه |المبسوط]] او آغاز می‌شود. معروف‌ترین کتاب فقه استدلالی در شیعه کتاب [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|جواهر الکلام]] است که در ۴۳ جلد منتشر شده است. <ref>فهرست برگرفته از سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء</ref> | تعدادی از کتاب‌های فقه استدلالی کتاب‌هایی هستند که به چندین باب از [[ابواب فقه]] پرداخته‌اند و گاه نویسندگان تلاش کرده‌اند که همه ابواب فقه را در کتاب خود جای دهند. نگارش آثار مفصل فقه استدلالی با [[شیخ طوسی]] (م ۴۶۰ق) و کتاب [[المبسوط فی فقه الامامیه |المبسوط]] او آغاز می‌شود. معروف‌ترین کتاب فقه استدلالی در شیعه کتاب [[جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام (کتاب)|جواهر الکلام]] است که در ۴۳ جلد منتشر شده است. <ref>فهرست برگرفته از سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء.</ref> | ||
از بین آثار بی‌شمار فقه استدلالی می‌توان به آثار ذیل اشاره کرد: | از بین آثار بی‌شمار فقه استدلالی می‌توان به آثار ذیل اشاره کرد: | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
* [[موسوعة الامام الخوئی (کتاب)|موسوعة الامام الخوئی]]، سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق) | * [[موسوعة الامام الخوئی (کتاب)|موسوعة الامام الخوئی]]، سید ابوالقاسم خوئی (م ۱۴۱۳ق) | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
=== تک‌نگاری‌ها=== | === تک‌نگاری‌ها=== | ||
تعداد زیادی از کتاب‌های فقه استدلالی به صورت تک موضوعی و در یک باب خاص از ابواب فقه هستند، معروف‌ترین کتاب در این زمینه [[مکاسب (کتاب)|کتاب مکاسب]] نوشته شیخ [[مرتضی انصاری]] است که یکی از اصلی‌ترین کتاب‌های درسی [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه شیعه]] است. <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۳۵</ref> | تعداد زیادی از کتاب‌های فقه استدلالی به صورت تک موضوعی و در یک باب خاص از ابواب فقه هستند، معروف‌ترین کتاب در این زمینه [[مکاسب (کتاب)|کتاب مکاسب]] نوشته شیخ [[مرتضی انصاری]] است که یکی از اصلی‌ترین کتاب‌های درسی [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه شیعه]] است. <ref>سبحانی، موسوعة طبقات الفقهاء، ص۴۳۵.</ref> | ||
تک‌نگاری‌های فقه استدلالی نیز غالبا به زبان عربی هستند. ولی در میراث فقهی شیعه کتاب‌هایی به زبان فارسی نیز یافت می‌شود. کتاب ولایت فقیه که حاصل تدریس [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حوزه علمیه نجف|نجف]] است یکی از مشهورترین تک‌نگاری‌های فقه استدلالی به زبان فارسی محسوب می‌شود.{{مدرک}} | تک‌نگاری‌های فقه استدلالی نیز غالبا به زبان عربی هستند. ولی در میراث فقهی شیعه کتاب‌هایی به زبان فارسی نیز یافت می‌شود. کتاب ولایت فقیه که حاصل تدریس [[سید روح الله موسوی خمینی|امام خمینی]] در [[حوزه علمیه نجف|نجف]] است یکی از مشهورترین تک‌نگاری‌های فقه استدلالی به زبان فارسی محسوب می‌شود.{{مدرک}} | ||