Automoderated users، confirmed، مدیران
۱۳۰
ویرایش
جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←موقعیت جغرافیایی) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
==موقعیت جغرافیایی== | ==موقعیت جغرافیایی== | ||
[[پرونده:Azerbijan.jpg|بندانگشتی]] | [[پرونده:Azerbijan.jpg|بندانگشتی]] | ||
جمهوری آذربایجان که در نوشته‌های مورخان باستان، از آن به آلبانیا، آردان و ارّان یاد شده | جمهوری آذربایجان که در نوشته‌های مورخان باستان، از آن به آلبانیا، آردان و ارّان یاد شده است<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref>، با ۸۶۶۰۰ کیلومتر مربع مساحت در غرب دریای خزر و شمال [[ایران]] قرار دارد. اذربایجان از شمال با جمهوری خودمختار [[داغستان]] (روسیه)، از شمال غرب با [[گرجستان]]، از غرب با ارمنستان و از طریق نخجوان با [[ترکیه]] همسایه است. اذربایجان از طریق دریای خزر با [[ترکمنستان]] و [[قزاقستان]] نیز مرز آبی دارد. این کشور از شمال به رشته کوه‌های [[قفقاز]] و از جنوب به رودخانه ارس محدود است.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> رود کُر یا کور از میان این کشور می‌گذرد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> | ||
آذربایجان دارای ۵۹ بخش، ۱۱ شهر و یک جمهوری خودمختار نخجوان است. باکو، پایتخت این کشور و بزرگترین شهر و مرکز صنعتی اذربایجان، در شبه جزیره Abşeron قرار دارد که پرجمعیت‌ترین مکان آذربایجان است.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> جمهوری خودمختار قره‌باغ (بااکثریت ارمنی) در آذربایجان، از ۱۳۷۳ش/۱۹۹۴م در تصرف جدایی‌طلبان ارمنی است که توسط دولت ارمنستان حمایت می‌شوند.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> | آذربایجان دارای ۵۹ بخش، ۱۱ شهر و یک جمهوری خودمختار نخجوان است. باکو، پایتخت این کشور و بزرگترین شهر و مرکز صنعتی اذربایجان، در شبه جزیره Abşeron قرار دارد که پرجمعیت‌ترین مکان آذربایجان است.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> جمهوری خودمختار قره‌باغ (بااکثریت ارمنی) در آذربایجان، از ۱۳۷۳ش/۱۹۹۴م در تصرف جدایی‌طلبان ارمنی است که توسط دولت ارمنستان حمایت می‌شوند.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> | ||
== | ==تاریخ سیاسی== | ||
[[پرونده:Jazira.jpg|بندانگشتی|حدود مناطق اذربایجان، اران و شیروان در زمان بنی عباس]] | [[پرونده:Jazira.jpg|بندانگشتی|حدود مناطق اذربایجان، اران و شیروان در زمان بنی عباس]] | ||
منطقه اران در دوره پیش از اسلام در سلطه اشکانیان و سپس ساسانیان، و شروان در تسلط روم بود.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در ۶۲۸م ترکان و خزرها به اران حمله کردند و تصرف کردند.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در ۲۵ق/۶۴۷م در خلافت عثمان، ارمنستان و گرجستان و اران توسط مسلمانان فتح شد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۷، ص۴۲۴-۴۲۱.</ref> در عهد بنی‌عباس، اران خراج‌گذار بود. | |||
== | حاکمیت این منطقه از قرن چهارم هجری(قرن دهم میلادی) تا قرن نوزدهم چندین مرتبه تغییر کرد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> در ۱۱۸۴ش/۱۸۰۵م دولت روس، خان‌های قره‌باغ و شکی را به تابعیت خود درآورد. پس از پایان جنگهای ایران و روس، در دو معاهده ترکمان‌چای و گلستان، مناطق دیگری از شمال ایران به روسیه ملحق شد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> در ۱۲۹۷ش/۱۹۱۸م همزمان با انقلاب بلشویک‌ها در روسیه و ورود نیروهای عثمانی به قفقاز، حزب مساواتیان در تفلیس، دولتی تشکیل داده و نام آن را جمهوری آذربایجان نهاد. دوسال بعد، در ۱۲۹۹ش/۱۹۲۰م کمیته موقت انقلابی، دولت مساواتیان را ساقط کرده و دولت جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان پا گرفت.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref> آذربايجان در پی فروپاشی شوروی، در آبان ۱۳۷۰ش(كتبر۱۹۹۱م) به استقلال دست یافت. | ||
امروزه حکومت آذربایجان، جمهوری است و رئیس جمهور این کشور، الهام علی اف است. طبق ماده ۴۸ قانون‌اساسی آذربایجان، حکومت این کشور، یک دولت غیر مذهبی است و مذهب رسمی ندارد. | |||
==ترکیب جمعیتی و زبان== | |||
جمعیت آذربایجان درسال ۱۳۹۸ش/۲۰۱۹م حدود ده میلیون نفر برآورد شده است.<ref>http:// www.countrymeters.info/en/Azerbaijan</ref> در آذربایجان اقوام زیادی ساکن هستند که عبارتند از: آذری، لزگی (داغستانی)، روس، ارمنی، تالش، آوار، ترکمن، تاتار، اکراینی، سخور، گرجی، کرد، تات، یهودی و آدین. آذری‌ها بیش از ۹۰٪ ترکیب قومی این کشور را تشکیل میدهند.<ref>ولی جباری، شیعیان جمهوری آذربایجان، مؤسسه شیعه شناسی، ص۸۲.</ref> | جمعیت آذربایجان درسال ۱۳۹۸ش/۲۰۱۹م حدود ده میلیون نفر برآورد شده است.<ref>http:// www.countrymeters.info/en/Azerbaijan</ref> در آذربایجان اقوام زیادی ساکن هستند که عبارتند از: آذری، لزگی (داغستانی)، روس، ارمنی، تالش، آوار، ترکمن، تاتار، اکراینی، سخور، گرجی، کرد، تات، یهودی و آدین. آذری‌ها بیش از ۹۰٪ ترکیب قومی این کشور را تشکیل میدهند.<ref>ولی جباری، شیعیان جمهوری آذربایجان، مؤسسه شیعه شناسی، ص۸۲.</ref> | ||
زبان آذربایجانی از شاخه جنوب غربی (اوغوز) زبانهای ترک است. در اذربایجان از خط عربی تا قرن بیستم استفاده می‌شد. الفبای سیریلیک (روسی) در سال ۱۳۱۸ش/۱۹۳۹م جایگزین آن شد. در ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م و پس از استقلال، دولت جمهوری آذربایجان از الفبای سیریلیک به الفبای لاتین (رومی) تغییر خط داد.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> | زبان آذربایجانی از شاخه جنوب غربی (اوغوز) زبانهای ترک است. در اذربایجان از خط عربی تا قرن بیستم استفاده می‌شد. الفبای سیریلیک (روسی) در سال ۱۳۱۸ش/۱۹۳۹م جایگزین آن شد. در ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م و پس از استقلال، دولت جمهوری آذربایجان از الفبای سیریلیک به الفبای لاتین (رومی) تغییر خط داد.<ref>مدخل اذربایجان، دانشنامه (آنلاین) بریتانیکا.بازدید:۱۳۹۸/۱۰/۸.</ref> | ||
==ادیان و مذاهب== | |||
اکثر ساکنان جمهوری آذربایجان، مسلمان هستند. اندکی مسیحی و یهودی نیز در اذربایجان زندگی می‌کنند. سابقه حضور مسیحیت در این کشور به پیش از اسلام بر می‌گردد.<ref>رضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۶۹ش، ج۱، ص۲۴۴-۲۳۷.</ref>امروزه مسیحیان این کشور تابع کلیسای ارتدوکس روسیه یا تابع کلیسای ارتدوکس ارمنستان هستند و برای تبلیغ دین خود در آذربایجان محدودیت قانونی ندارند. | |||
بهائیت نیز در کشور آذربایجان حضور دارد.فرقه بهایی در قالب دو تشکل ثبت شده فعالیت می‌کند. | |||
{{Pie chart | {{Pie chart | ||
|thumb = left | |thumb = left | ||
| خط ۷۵: | خط ۸۰: | ||
}} | }} | ||
=== | ===اسلام=== | ||
[[اهل سنت و جماعت|سنی‌های]] بومی یا قدیمی اذربایجان در مناطق مرزی زندگی می‌کنند. محل تمرکز فعالیت‌های [[اهل سنت]] در باکو، مسجد تاریخی "اژدربیگ" است. {{یادداشت|اهل سنت در دستگاه‌های دولتی جایگاه درخور توجهی ندارند و اهرم و ابزار تبلیغاتی قوی و مؤثری نظیر رسانه‌های دیداری، نوشتار و الکترونیکی به صورت چشمگیر ندارند.}} [[ترکیه]]، [[کویت]] و [[عربستان سعودی]] از چند دهه به این سو، فعالیتهایی برای ترویج عقاید مذهبی موردنظر خود در اذربایجان داشته و دارند.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref> | [[اهل سنت و جماعت|سنی‌های]] بومی یا قدیمی اذربایجان در مناطق مرزی زندگی می‌کنند. محل تمرکز فعالیت‌های [[اهل سنت]] در باکو، مسجد تاریخی "اژدربیگ" است. {{یادداشت|اهل سنت در دستگاه‌های دولتی جایگاه درخور توجهی ندارند و اهرم و ابزار تبلیغاتی قوی و مؤثری نظیر رسانه‌های دیداری، نوشتار و الکترونیکی به صورت چشمگیر ندارند.}} [[ترکیه]]، [[کویت]] و [[عربستان سعودی]] از چند دهه به این سو، فعالیتهایی برای ترویج عقاید مذهبی موردنظر خود در اذربایجان داشته و دارند.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref> | ||