جمهوری آذربایجان: تفاوت میان نسخه‌ها

جمهوری آذربایجان (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۳۰ دسامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۳۷

۱۵٬۸۹۰ بایت حذف‌شده ، ‏۳۰ دسامبر ۲۰۱۹

جز

کوتاه کردن برخی بخشها

دیداریویکی‌متن

کاربر ناشناس

imported>Fayaz

@@ خط ۸۲: / خط ۸۲: @@
 مسلمانان در قرن اول ق/هفتم م به سرزمین‌های شمال رود ارس دسترسی پیدا کردند و اسلام جایگزین دین مسیحیت شد. شیعیان نیز از زمان ظهور صفویان، در اذربایجان حضور گسترده پیدا کردند.<ref>اشرافی، «بررسی و تحلیل وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان»، ۱۳۹۶ش، ص۷۳-۱۰۰.</ref>
-===در دوران شوروی===
+===پس از تسلط روسها===
-با فروپاشی نظام سلطنتی و تشکیل اتحاد شوروی، آذربایجان روسی از نام فعلی، وضعیت حقوقی جمهوری شوروی و مرزهای فعلی خود برخوردار شد و شرایط برای شیعیان و مسلمانان سخت‌تر شد. چراکه
-# اسلام مانند سایر مذاهب، از صحنه زندگی اجتماعی بیرون رانده شده و امر خصوصی شهروندان کشور اعلام شد.
-# اکثر مساجد تعطیل و گاهی ویران شدند و از جمله مراکزی که ویران شد بارگاه بی‌بی هیبت بود که به اعتقاد شیعیان آذربایجان، وی دختر امام کاظم(ع) است.
-# آموزش اسلامی و همه انواع ابراز دیانت مانند مراسم عزاداری در ایام عاشورا، ممنوع شدند.
-# کشتار عالمان و فعالان شیعی
-بخشی از این کشتارها عبارتند از:
-* در اوایل دهه ۱۹۲۰م در پی آغاز نظارت‌های شدید کمونیستی و محو شعائر مذهبی به دستور لنین، ۸۰۰ روحانی در آذربایجان کشته شدند که از این تعداد ۱۷ نفر در حوزه‌های علمیه نجف، قم و مشهد تحصیل کرده، دارای درجه اجتهاد بودند. برجسته‌ترین این مجتهدین آیت‌الله سیدغنی بادکوبه‌ای و آیت‌الله شیخ قدرت‌الله ابراهیمی بودند که به طرز فجیعی اعدام گردیدند.
-*در فاصله ۱۰ ساله بین سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۹ بیش از ۳۰۰ هزار نفر از دینداران در جمهوری آذربایجان توسط تشکیلات‌های مختلف کمونیستی قتل‌عام شدند. در این سال‌ها تعقیب علمای دینی که اکثر آنها شیعه بودند، به طور جدی دنبال شد، قرآن کریم به منزله یک «کتاب زیان‌آور» ممنوع گردید و مساجد تخریب شدند و یا تبدیل به انبار، کلوپ، کتابخانه و یا مدرسه شدند. تنها در سال ۱۹۲۹ حدود ۴۰۰ مسجد در آذربایجان بسته شد و ۱۲۰ مسجد نیز تخریب گردید و یا تغییر کاربری داده شد.
-در آن سال‌ها، مأمورین نظام کمونیستی علما و روحانیون را وادار به سوزاندن قرآن می‌کرده‌اند و با مشاهده مقاومتشان آنها را در چاه‌هایی که «نارگین» نامیده می‌شد، انداخته و چاه را با دینامیت منفجر می‌کردند. از دیگر شیوه‌های خشونت‌آمیز و فجیع کمونیست‌ها می‌توان به بستن وزنه به پای روحانیون و انداختن آنها در دریا اشاره کرد. شاهدان این ماجراها نقل می‌کنند که عمامه‌های سفید روحانیون غرق شده چنان سطح آب را می‌پوشاند که از دور دسته پرندگان دریایی یا کبوتران سفید را در ذهن تداعی می‌کرد. تبعید علما به مناطق سیبری و تیرباران آنها نیز از دیگر شیوه‌های رایج کمونیست‌ها بود.
+===دوران حکومت کمونیستی===
+پس از سرکار آمدن حکومت حکمونیستی در روسیه، تلاش شد در جمهوری‌های مسلمان، اسلام مانند سایر مذاهب، از صحنه زندگی اجتماعی بیرون رانده شده و امر خصوصی شهروندان کشور اعلام شد. در آذربایجان اکثر مساجد تعطیل و گاهی ویران شدند از جمله بارگاه بی‌بی هیبت. آموزش اسلامی و همه انواع ابراز دیانت مانند مراسم عزاداری در ایام عاشورا، ممنوع شدند.
+در اوایل دهه ۱۹۲۰م در پی آغاز نظارت‌های شدید کمونیستی و محو شعائر مذهبی به دستور لنین، ۸۰۰ روحانی یا افراد دیندار در آذربایجان کشته شدند. {{یادداشت|از این تعداد ۱۷ نفر در حوزه‌های علمیه نجف، قم و مشهد تحصیل کرده، دارای درجه اجتهاد بودند. برجسته‌ترین این مجتهدین آیت‌الله سیدغنی بادکوبه‌ای و آیت‌الله شیخ قدرت‌الله ابراهیمی بودند که به طرز فجیعی اعدام گردیدند.}} در فاصله ۱۰ ساله بین سال‌های ۱۹۲۹ تا ۱۹۳۹ بیش از ۳۰۰ هزار نفر از دینداران توسط تشکیلات‌های مختلف کمونیستی قتل‌عام شدند. قرآن کریم به منزله یک «کتاب زیان‌آور» ممنوع گردید. در سال ۱۹۲۹م حدود ۴۰۰ مسجد در آذربایجان بسته شد و ۱۲۰ مسجد نیز تخریب گردید و یا تغییر کاربری داده شد.
 [[پرونده:کشور اذربایجان.jpg|بندانگشتی]]
-در برابر این اقدامات، اکثر دینداران علی‌الخصوص روحانیون شیعه تا پای جان مقاومت می‌کردند. آیت‌الله عبدالغنی بادکوبه‌ای، سیدمحمد بادکوبه‌ای و شیخ حنیفه بادکوبه‌ای، شیخ حسن رامانائی، شیخ کامیاب و میرزا عبدالغفار اردوبادی از علمایی بودند که در منطقه باکو و اطراف آن در حال مبارزه با کمونیسم جان خود را از دست دادند. در سایر نقاط آذربایجان نظیر گنجه، زیره، سالیان و... نیز شرایط مشابهی حاکم بود و شیعیان دینگرایی مانند حبیب‌الله علیزاده فرزند ملاتیمور از زیره و ملاعبدالله و ملااشرف از سالیان از قربانیان سال‌های حضور شوروی بودند.<ref>[http://islamday.blogfa.com/category/24 شیعیان آذربایجان]</ref>
-با این حال شیعیان کوشیدند در حد توان، هویت دینی خود را حفظ کنند. شیعیان به فرزندان خود آموزش‌های دینی می‌دادند و در قسمت جنوبی آذربایجان یعنی در نزدیکی لنکران، مصلا و نخجوان و نیز در نارداران، حومه باکو که آنجا [[امامزاده رحیمه خانم]]، دختر [[امام کاظم(ع)]] واقع شده است، به طور غیر رسمی مراسم‌های خود را برگزار می‌کردند.
+در برخی گزارش‌ها آمده است که برخی شیعیان اذربایجان پنهانی به فرزندان خود آموزش‌های دینی می‌دادند و در قسمت جنوبی آذربایجان یعنی در نزدیکی لنکران، مصلا و نخجوان و نیز در نارداران (شمال باکو) مراسم‌های خود را مخفیانه برگزار می‌کردند.
 ===پس از استقلال===
-با آغاز دوران دگرگون‌سازی و کسب استقلال در سال ۱۹۹۱ م، دین به تدریج به عرصه زندگی اجتماعی برگشت. حیدر علی‌اف بعد از در اختیار گرفتن قدرت سفر [[حج]] انجام داد و در همان سال‌ها حج گسترده مسلمانان آذربایجان از سر گرفته شد. هم‌چنین مقامات رسمی ساخت گسترده مساجد، گسترش ادبیات اسلامی و احیای آموزش خصوصی اسلامی را تشویق کردند.<ref>[http://noorportal.net/951/1254/1310/23610.aspx مذهب شیعه در آذربایجان بعد از فروپاشی شوروی]</ref>
+با آغاز دوران دگرگون‌سازی و کسب استقلال در سال ۱۹۹۱ م، دین به تدریج به عرصه زندگی اجتماعی برگشت. رییس جمهور اذربایجان، حیدر علی‌اف سفر [[حج]] انجام داد و در همان سال‌ها حج گسترده مسلمانان آذربایجان از سر گرفته شد. هم‌چنین مقامات رسمی ساخت گسترده مساجد، گسترش ادبیات اسلامی و احیای آموزش خصوصی اسلامی را تشویق کردند.<ref>[http://noorportal.net/951/1254/1310/23610.aspx مذهب شیعه در آذربایجان بعد از فروپاشی شوروی]</ref>
-==رویکرد ضداسلامی دولت جدید==
-این روند پس از روی کار آمدن الهام علی‌اف تغییر کرد. برخی از اقداماتی که در دوره وی اتفاق افتاده، عبارتند از:
-۱-اعلام رسمی ممنوعیت [[حجاب]] در مدارس و دانشگاه‌ها و مقابله پلیسی و امنیتی با کسانی که پوشش اسلامی داشته باشند؛ جلوگیری از ورود افراد محجبه به مدارس، دانشگاه‌ها وادارات دولتی و اعمال محدودیت علیه آن‌ها و جلوگیری از الصاق عکس بانوان محجبه بر روی گذرنامه و کارت‌های شناسایی؛
-۲-اعطای آزادی کامل به یهودیان برای انجام هرگونه اقدامی؛
-۳- انتشار کتاب موهن آیات شیطانی به صورت پاورقی در نشریه «یونیکال» چاپ باکو و سکوت کمیته دولتی امور دینی جمهوری آذربایجان و حتی بعضا حمایت‌های مادی و معنوی از این نشریه توسط دولت؛
-۴- حمایت از رافیق توفیق، نویسنده هتاک به [[پیامبر اسلام(ص)|پیامبر]] و [[ائمه معصومین]](ع). رافیق توفیق که به خود لقب [[سلمان رشدی]] آذربایجان را داده بود، با حمایتهای دولت الهام علیاف، ساحت پیامبر(ص) و امامان شیعه را هتک کرد؛
-پس از سوء قصد و به دنبال آن مرگ این نویسنده هتاک، رسانه‌های وابسته به دولت آذربایجان، موجی از تبلیغات منفی علیه [[جمهوری اسلامی ایران]] راه انداخته و ایران را در مرگ وی متهم کردند. در مقابل یک روزنامه روسی گزارش داد، گروه تحقیقاتی مرگِ رافیق تقی، سوء قصد به جان او را به سفارش مقامات سیاسی آذربایجان دانسته است؛ {{مدرک}}
-۵- تبلیغ دولتی علیه دین اسلام همچون انتشار بیانیه‌ای توهین‌آمیز که در روزهای آغازین سال ۲۰۱۲ در مطبوعات آذربایجان منتشر شد. این بیانیه مدعی بود که [[دین اسلام]] به زور به مردم این سرزمین قبولانده شده است. این بیانیه که به نام ۵۴ نویسنده و روزنامه نگاران جمهوری آذربایجان صادر شد، در اصل توجیه کننده تئوریک اقدامات ضددینی دولت علی‌اف بود. در این بیانیه عناصر ضداسلام همچون میرزا [[فتحعلی آخوندزاده]] و رافیق تقی تکریم شده و به پیوند فکری آن‌ها با تئوریسین‌های ضددین و ضدخدا همچون مارکس و انگلس و نیچه افتخار شده است. در این بیانیه درکنار تکریم دشمنان اسلام و خدا، علیه اسلام، آیات عظام، مراجع تقلید، علمای اسلامی و مبانی و نمادهای اسلامی همچون فتوا و حجاب فحاشی شده است؛
-درکنار صدور این بیانیه و انتشار آن در مطبوعات جمهوری آذربایجان، انتشار مقالات متعدد دیگر نیز به منظور زیر سؤال بردن تشیع و نهاد مرجعیت و تقلید از مراجع شیعی نیز در دستور کار رسانه‌های باکو قرار گرفته است؛
-۶- ممنوعیت رسمی پخش [[اذان]] از [[مسجد|مساجد]] و منع شدن دانش آموزان و افراد جوان از ورود به مساجد برای شرکت در نمازهای [[نماز جماعت|جماعت]] و ممنوعیت اقامه [[نماز]] در مساجد شهرها بویژه شهر بزرگ مذهبی و تاریخی «[[گنجه]]»؛
-۷- مسئولیت دادن به افراد ضد دین در سطوح فرمانداری و استانداری شهرها مثل فرماندار گنجه که ضمن محدودکردن دینداران این شهر برای حضور در مساجد، افتخار افتتاح چندین کاباره، قمارخانه و محل فساد را نیز به خود اختصاص داده است؛
-۸- تخریب مساجد به بهانه‌های مختلف و حتی با توسل به زور و تهدید، به عنوان نمونه تخریب مساجد حضرت محمد(ص) در شهر «یاسامال» و مسجد حضرت فاطمه زهرا(س» در منطقه «گونشلی» و یا تعطیلی کامل و قفل و بست کردن مسجد بزرگ حضرت فاطمه زهرا(س) در «نخجوان»؛
-۹- اعلام رسمی دولت باکو به طلاب مشغول تحصیل در ایران و تهدید کسانی که تحصیلات دینی دارند و یا در ایران تحصیل کرده‌اند، که هیچ گونه شغل و منصب دولتی اعطاء به آن‌ها نخواهد شد. همچنین تصدی امور دینی توسط روحانیون تحصیل کرده در خارج از کشور و نیز تبلیغ دین توسط آنان در جمهوری آذربایجان ممنوع شده است؛
-۱۰- تعطیلی تمام مدارس دینی و اسلامی در کشور و محروم کردن همه طلبه‌های مدارس دینی از امتیازات اجتماعی؛
-۱۱- ممنوعیت برگزاری مراسم مذهبی و عزاداری ماه‌های محرم و صفر و تعیین زمانی یک یا دو ساعته در داخل مساجد؛
-۱۲- افزایش چند برابری جریمه‌های مالی و حبس‌های درنظر گرفته شده برای نقض کنندگان ممنوعیت‌های اعمال شده علیه فروش و توزیع کتب و اشیای دینی در این کشور در ماه‌های پایانی سال ۲۰۱۱ م؛
-۱۳- دستگیری تمام فعالان سیاسی و مذهبی به ویژه اعضای «حزب اسلامی» از جمله حاج [[محسن صمداف]] رهبر این حزب، به بهانه‌های واهی مثل نگهداری سلاح غیرمجاز و یا داشتن موادمخدر و یا اخلال در نظام امنیتی کشور؛
-۱۴- محدودیت برای انتخاب شوندگان و انتخاب کنندگان دارای گرایش‌های مذهبی و اسلامی در انتخابات خصوصا اعضای حزب اسلامی و رد صلاحیت نامزدهای مستقل و اسلام‌گرا در انتخابات پارلمانی؛
+پس از فوت حیدر علی‌اف، فرزندش الهام علی‌اف رییس جمهور اذربایجان (۱۳۸۲ش/۲۰۰۳م) شد. برخی سیاست‌های او مورد اعتراض مسلمانان قرار گرفت مانند ممنوعیت [[حجاب]] در مدارس و دانشگاه‌ها؛ ممنوعیت پخش [[اذان]] از [[مسجد|مساجد]] و ممنوعیت ورود دانش آموزان و افراد جوان به مساجد؛ تعطیلی مدارس اسلامی و محدودیت شدید طلاب؛ ممنوعیت برگزاری مراسم مذهبی و عزاداری ماه‌های محرم و صفر در بیرون از مسجد و حسینیه؛ دستگیری فعالان مذهبی، و تخریب برخی از مساجد شیعیان.
-۱۵- مبارزه شدید با اسلام و مذهب شیعه توسط دولت حتی در ارائه آمار رسمی در مورد میزان جمعیت مسلمان و جمعیت شیعیان این کشور؛
+برخی نیز علی‌اف را به سکوت و عدم واکنش نسبت به فعالیت‌های ضد اسلامی متهم کرده‌اند: مانند عدم جلوگیری از انتشار کتاب آیات شیطانی در باکو، حمایت از رافیق توفیق، نویسنده هتاک به [[پیامبر اسلام(ص)|پیامبر]] و [[ائمه معصومین]](ع).{{یادداشت|رافیق توفیق که به خود لقب [[سلمان رشدی]] آذربایجان را داده بود، با حمایتهای دولت الهام علی‌اف، ساحت پیامبر(ص) و امامان شیعه را هتک کرد؛ پس از سوء قصد و به دنبال آن مرگ این نویسنده هتاک، رسانه‌های وابسته به دولت آذربایجان، موجی از تبلیغات منفی علیه [[جمهوری اسلامی ایران]] راه انداخته و ایران را در مرگ وی متهم کردند. در مقابل یک روزنامه روسی گزارش داد، گروه تحقیقاتی مرگِ رافیق تقی، سوء قصد به جان او را به سفارش مقامات سیاسی آذربایجان دانسته است.}}، انتشار بیانیه‌ ۵۴ نویسنده و فعال رسانه‌ای علیه اسلام در ۱۳۹۱ش/۲۰۱۲م{{یادداشت|این بیانیه در روزهای آغازین سال ۲۰۱۲ در مطبوعات آذربایجان منتشر شد. این بیانیه مدعی بود که [[دین اسلام]] به زور به مردم این سرزمین قبولانده شده است. این بیانیه به نام ۵۴ نویسنده و روزنامه نگاران جمهوری آذربایجان صادر شد. در این بیانیه افرادی همچون میرزا [[فتحعلی آخوندزاده]] و رافیق تقی تکریم شده و به پیوند فکری آن‌ها با تئوریسین‌هایی همچون مارکس و انگلس و نیچه افتخار شده است.}} و ازادی فعالیت تبلیغی یهودیان و مسیحیان.
-۱۶- لغو یک طرفه روادید اتباع آذری در [[۱۲ بهمن]] ۱۳۸۸ به ایران<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13910301000048 اوج وقاحت‌های الهام علی‌اف در سرزمین شیعیان]</ref>
-۱۷- برقراری ارتباطات گسترده با رژیم صهیونیستی.
-نمونه این ارتباطات پرواز پهپاد صهیونیستی از مبدأ آذربایجان به سمت ایران، برای جاسوسی بود که در تاریخ۱۳۹۳/۶/۲ بر فراز منطقه هسته‌ای نطنز مورد اصابت موشک قرار گرفت.<ref>[http://fa.arannews.com/?MID=21&Type=News&TypeID=1&id=43575#sthash.7WQC3pJc.dpbs رسانه اسرائیلی: پهپاد سرنگون شده برفراز ایران از جمهوری آذربایجان به هوا برخاسته بود]</ref>
 ==اماکن زیارتی شیعیان==
@@ خط ۱۴۷: / خط ۱۰۴: @@
 *مزار بی‌بی هیبت
 {{اصلی|بی‌بی هیبت}}
-بی بی‌هیبت، زیارتگاهی در حدود شش کیلومتری جنوب غربی [[باکو]] در [[جمهوری آذربایجان]]. این زیارتگاه متعلق به یکی از دختران [[امام موسی کاظم(ع)]] به نام فاطمه صغری است. به این امامزاده پیر نیز می‌گویند. این بقعه در زمان [[صفویه]] ساخته اما هنگام تسلط استالین بر این منطقه، به دستور وی در سپتامبر ۱۹۳۶م. تخریب و روی قبر آسفالت ریخته شد. مردم به احترام بقعه از روی قبر عبور نمی‌کردند. پس از فروپاشی شوروی این بقعه دوباره بازسازی شد. شیعیان با تلاش فراوان به تجدید بنای آن اقدام نمودند و فاز اول آن، [[۱۷ ربیع‌الاول]] ۱۴۱۹ق افتتاح شد.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4737/38270/ آستانه مبارکه بی‌بی هیبت علیها السلام خواهر حضرت معصومه(س) در جمهوری آذربایجان]</ref>
+بی بی‌هیبت، زیارتگاهی در حدود شش کیلومتری جنوب غربی [[باکو]] در [[جمهوری آذربایجان]]. این زیارتگاه منسوب به یکی از دختران [[امام موسی کاظم(ع)]] به نام فاطمه صغری است. به این امامزاده پیر نیز می‌گویند. این بقعه در زمان [[صفویه]] ساخته اما هنگام تسلط استالین بر این منطقه، به دستور وی در سپتامبر ۱۹۳۶م. تخریب و روی قبر آسفالت ریخته شد. مردم به احترام بقعه از روی قبر عبور نمی‌کردند. پس از فروپاشی شوروی این بقعه دوباره بازسازی شد. شیعیان با تلاش فراوان به تجدید بنای آن اقدام نمودند و فاز اول آن، [[۱۷ ربیع‌الاول]] ۱۴۱۹ق افتتاح شد.<ref>[http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/4180/4737/38270/ آستانه مبارکه بی‌بی هیبت علیها السلام خواهر حضرت معصومه(س) در جمهوری آذربایجان]</ref>
 *رحیمه خانم
 [[پرونده:امامزاده رحیمه خانم.jpg|بندانگشتی|مراسم عزاداری شیعیان در کنار امامزاده رحیمه خانم]]
-این بارگاه در یک مکان روستایی بنام نارداران واقع بوده و عمارت آن به سبک اسلامی ساخته شده است. این مکان زیارتی یکی از اماکن مهم برگزاری مراسم عزاداری در ایام سوگواری اهل بیت علیهم السلام می‌باشد.<ref>[http://hajj.ir/14/53325 خادمان علوی در بارگاه امامزاده رحیمه]</ref>
+این بارگاه در بخش نارداران، شمال باکو واقع بوده و عمارت آن به سبک اسلامی ساخته شده است. این مکان زیارتی یکی از اماکن مهم برگزاری مراسم عزاداری در ایام سوگواری اهل بیت علیهم السلام می‌باشد.<ref>[http://hajj.ir/14/53325 خادمان علوی در بارگاه امامزاده رحیمه]</ref>
 *مقبره ابراهیم فرزند امام باقر(ع)
 [[پرونده:ضریح امامزاده ابراهیم در گنجه.jpg|بندانگشتی|ضریح امامزاده ابراهیم فرزند [[امام باقر(ع)]] در گنجه]]
-مقبره ابراهیم فرزند [[امام محمد باقر(ع)]] در شهر گنجه قرار دارد. در ۲۰۱۰م به دستور الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان بازسازی آن آغاز شد و در [[۲۸ بهمن]] ۱۳۹۴ طی مراسمی با حضور الهام علی اف و [[الله شکور پاشازاده]] رئیس اداره مسلمانان قفقاز در [[گنجه]] افتتاح شد.<ref>[http://fa.abna24.com/service/europe/archive/2016/02/18/699081/story.html خبرگزاری ابنا: افتتاح آرامگاه فرزند امام محمدباقر(ع) با حضور رئیس جمهور آذربایجان]</ref>
+مقبره منسوب به ابراهیم فرزند [[امام محمد باقر(ع)]] در شهر گنجه قرار دارد. در ۲۰۱۰م به دستور الهام علی اف، رئیس جمهوری آذربایجان بازسازی آن آغاز شد و در [[۲۸ بهمن]] ۱۳۹۴ طی مراسمی با حضور الهام علی اف و [[الله شکور پاشازاده]] رئیس اداره مسلمانان قفقاز در [[گنجه]] افتتاح شد.<ref>[http://fa.abna24.com/service/europe/archive/2016/02/18/699081/story.html خبرگزاری ابنا: افتتاح آرامگاه فرزند امام محمدباقر(ع) با حضور رئیس جمهور آذربایجان]</ref>
 ==مناطق مشهور شیعیان==
@@ خط ۱۶۳: / خط ۱۲۰: @@
 *شماخی
-شماخی از شهر‌های معروف و شاعر پرور و خوش آب و هوای جمهوری آذربایجان است. در روزگار صفوی،‌دارای مدرسه علمیه بوده و مساجدی هم در این شهر بوده است. یکی از مراکز اصلی زبان فارسی در آن نواحی همین شهر شماخی است.<ref>اشرافی مرتضی، گفتگو باعبدالقادر سلیم اف شهرویورماه ۱۳۹۳، همچنین برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به جعفریان رسول، اطلس شیعه، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی، چاپ دوم ۱۳۸۸،ص۶۴۴</ref>
+در روزگار صفوی،‌ شماخی دارای مدرسه علمیه بوده و مساجدی هم در این شهر بوده است. شماخی از مراکز زبان فارسی در اذربایجان است.<ref>اشرافی مرتضی، گفتگو باعبدالقادر سلیم اف شهرویورماه ۱۳۹۳، همچنین برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به جعفریان رسول، اطلس شیعه، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی، چاپ دوم ۱۳۸۸،ص۶۴۴</ref>
 *گنجه
-گنجه از شهرت تاریخی بسیاری برخوردار است و در شمار شهر‌های مذهبی آذربایجان قرار دارد. در دوران کمونیست‌ها نام این شهر را کیروف آباد گذاشتند که بعد از استقلال جمهوری آذربایجان دوباره به همان نام گنجه نامیده شد. این شهر از محلات مختلفی سامان یافته است که در هر محله طوایف به اصطلاح قومیت‌های گوناگون زندگی می‌کنند. محلات تات قشلاق، زرابی، چای قیراغی، تات لار و... از آن جمله هستند. گنجه زادگاه شاعر و عارف بزرگ پارسی گوی نظامی گنجوی است. در خلال جنگ‌های ایران و روسیه در قرن نوزدهم، گنجه به همراه شهرهایی دیگر از قفقاز ضمیمه خاک روسیه گردید.<ref>جعفریان رسول، اطلس شیعه، تهران، انتشارات سازمان جغرافیایی، چاپ دوم ۱۳۸۸، ص۶۴۴.</ref>
+گنجه در ۳۶۵ کیلومتری غرب [[باکو]] قرار دارد و مقبره منسوب به ابراهیم فرزند [[امام محمد باقر(ع)]]، قبر نظامی گنجوی و مسجد شاه عباس در این شهر است.<ref>[http://fa.abna24.com/service/europe/archive/2016/02/18/699081/story.html خبرگزاری ابنا: افتتاح آرامگاه فرزند امام محمدباقر(ع) با حضور رئیس جمهور آذربایجان]</ref> گنجه از محلات مختلفی سامان یافته است که در هر محله قومیت‌های گوناگون زندگی می‌کنند. محلات تات قشلاق، زرابی، چای قیراغی، تات لار و... از آن جمله هستند. گنجه زادگاه شاعر و عارف، نظامی گنجوی است. در خلال جنگ‌های ایران و روسیه در قرن نوزدهم میلادی، گنجه به همراه شهرهایی دیگر از قفقاز ضمیمه خاک روسیه گردید.<ref>جعفریان، اطلس شیعه، ۱۳۸۸ش، ص۶۴۴.</ref>
-گنجه در ۳۶۵ کیلومتری غرب [[باکو]] قرار دارد و مقبره ابراهیم فرزند [[امام محمد باقر(ع)]]، نظامی گنجوی و مسجد تاریخی شاه عباس در این شهر است.<ref>[http://fa.abna24.com/service/europe/archive/2016/02/18/699081/story.html خبرگزاری ابنا: افتتاح آرامگاه فرزند امام محمدباقر(ع) با حضور رئیس جمهور آذربایجان]</ref>
 ===تشکل‌های دینی===
 *اداره روحانیت مسلمانان قفقاز
-این مرکز در سال ۱۹۸۰م در باکو تأسیس شد و ریاست آن با [[شیخ‌الاسلام]] الله شکور پاشازاده بود. این مرکز با هدف کنترل گرایش‌های دینی مسلمانان و نیز دولتی کردن دین اسلام، توسط روس‌ها به‌وجود آمد. با این حال این تشکل هر وقت می‌توانست رفتارهای مستقل و مبتنی بر احیاگری دینی از خود بروز می‌داد.{{سخ}}
+این مرکز در سال ۱۳۵۹ش/۱۹۸۰م در باکو تأسیس شد و اولین رییس آن، [[شیخ‌الاسلام]] الله شکور پاشازاده بود. این مرکز با هدف کنترل گرایش‌های دینی مسلمانان و نیز دولتی کردن دین اسلام، توسط روس‌ها به‌وجود آمد. با این حال این تشکل هر وقت می‌توانست رفتارهای مستقل و مبتنی بر احیاگری دینی از خود بروز می‌داد. به موجب سنت رایج، شیخ الاسلام، شیعه و معاون مفتی وی، [[سنی]] است. هیئت تفتیش ادارۀ دینی بر هزینه و مخارج کارکنان مساجد و نهادهای دینی توسط نظارت می‌کند. همه کارکنان مساجد، پیرها و زیارتگاه‌ها (امام و روحانیون) وابسته به اداره دینی هستند و مسئول برگزاری عبادات و مراسم می‌باشند. گشایش مدارس دینی، دوره‌های آموزش قرآن و نهادهای آموزش عالی دین و اعزام دانشجویان مستعد به دانشگاه‌های مختلف کشورهای اسلامی در حیطه کاری این نهاد است.<ref>تاشتان، «تحولات اجتماعی فرهنگی در آذربایجان، دین و احیای دینی»به نقل از www.azararan.ir/fa بازدید: ۱۳۹۴/۲/۲۵ش.</ref>
-این اداره در سال‌های ابتدایی بعد از استقلال کشور، فعالیت‌های دینی خود را گسترش داد و روزنامه سلام را منتشر کرد که بعد از اندک زمانی انتشار آن متوقف شد.
-به موجب سنت رایج، شیخ الاسلام، شیعه و معاون مفتی وی، [[سنی]] است. بر اساس اساسنامۀ ادارۀ دینی مسلمانان قفقاز شیخ الاسلام از طرف اعضای شورای قاضیان که نمایندگان گروه‌های دینی هستند انتخاب می‌گردد. ادارۀ دینی از نظر مالی مستقل از دولت است. قسمت اعظم درآمد آن از صندوق [[نذر|نذورات]] [[مسجد|مساجد]] و زیارتگاه‌ها تأمین می‌گردد. هم چنین بخشش‌های مختلف و کمک‌های مؤسسات خیریه اداره دینی را تأمین مالی می‌کند. هیئت تفتیش ادارۀ دینی بر هزینه و مخارج کارکنان مساجد و نهادهای دینی توسط نظارت می‌کند(نظامنامه ادارۀ روحانی مسلمانان قفقاز، مادۀ ۷).
-همه کارکنان مساجد، پیرها و زیارتگاه‌ها (امام و روحانیون) وابسته به اداره دینی هستند و مسئول برگزاری عبادات و مراسم می‌باشند. مراسمی مانند [[نکاح]]، [[طلاق]]، نام گذاری و هم چنین مراسم [[دفن]] و [[کفن]] توسط قاضیان، آخوندها و امامان به جا آورده می‌شود (ماده ۱۰۹ نظامنامه). اداره دینی مسئول آموزش و تعلیمات دینی است. گشایش مدارس دینی، دوره‌های آموزش قرآن و نهادهای آموزش عالی دین و اعزام دانشجویان مستعد به دانشگاه‌های مختلف کشورهای اسلامی در حیطه کاری این نهاد است (ماده‌ی۲۲ نظامنامه).<ref>تاشتان عبدالوهاب، تحولات اجتماعی فرهنگی در آذربایجان، دین و احیای دینی، ترجمة: جلیل یعقوب زادۀ فرد،‌به نقل از www.azararan.ir/fa تاریخ دسترسی ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۴ شمسی.</ref>
 *کمیته دولتی امور تشکل‌های دینی
@@ خط ۱۸۰: / خط ۱۳۲: @@
 *حزب اسلامی آذربایجان(صدای اسلام)
-این حزب را قوی‌ترین نهاد مردمی دین‌مدار می‌توان نامید. این حزب همواره موضع انتقادی در برابر دولت سکولار و غربگرای باکو داشته است. این حزب که در سال ۱۹۹۲ رسماً به ثبت رسید، در سال ۱۹۹۶ با شدیدترین محدودیت‌های دولتی روبه‌رو شد. منابع غربی اعضای این حزب را در سال ۲۰۰۵ بیش از ۷۰ هزار نفر برآورد کرده بودند. این منابع بستر اجتماعی این حزب را توده عام مردم می‌دانند که نخبگان جامعه در بین آنها جای چندانی ندارند.
+این حزب همواره موضع انتقادی در برابر فعالیت‌های دولت باکو داشته است. این حزب در سال ۱۳۷۱ش/۱۹۹۲م رسمیت یافت و در ۱۳۷۵ش/۱۹۹۶م با محدودیت‌های شدید دولتی روبه‌رو شد. منابع غربی اعضای این حزب را در سال ۱۳۸۴ش/۲۰۰۵م بیش از ۷۰ هزار نفر برآورد کرده بودند. با توجه به مرام‌نامه حزب اسلامی، می‌توان موارد زیر را به عنوان مهم‌ترین اهداف این حزب اسلام‌گرای شیعی برشمرد:
-با توجه به مرام‌نامه حزب اسلامی، می‌توان موارد زیر را به عنوان مهم‌ترین اهداف این حزب اسلام‌گرای شیعی برشمرد:
+*تلاش برای تعمیق باور‌های دینی مردم از راه تبلیغات دینی و بزرگداشت مناسبت‌های اسلامی.
-- تلاش برای تعمیق باور‌های دینی مردم از راه تبلیغات دینی، بزرگداشت مناسبت‌های اسلامی، طرح مساله تقلید و معرفی مراجع تقلید و...
+*مقابله با ترویج فساد و نفوذ دشمنان اسلام<ref>خدادوست، «جریان اسلامی آذربایجان، آتش زیر خاکستر»، سایت برهان، نشر:۱۳۹۱/۳/۲۵ش.</ref>
-#مقابله با سطحی نگری و انواع [[خرافات]] رواج یافته در باور‌های دینی.
-#تلاش برای آشنا سازی مردم مسلمان با آموزه‌های اسلامی
-#جایگزینی نگاه اسلامی به جای نگاه قوم گرایانه در سیاست‌های داخلی و خارجی.
-#ترویج مفاهیم دینی مثل [[شهادت]] و [[جهاد]] برای آزادی قره باغ
-#مقابله با نفوذ دشمنان جهان اسلام
-#اعتراض یه سیستم اداری مبتنی بر [[رشوه]] و فساد
-#اعتراض به ترویج بی‌بند و باری از سوی رسانه‌های تصویری دولتی و شبه دولتی.<ref>احسان خدادوست، جریان اسلامی آذربایجان، آتش زیر خاکستر، پایگاه تحلیلی-تبینی برهان، ۲۵ خرداد ۱۳۹۱.</ref>
-علاوه بر حزب اسلامی آذربایجان، گرایش‌های دین‌مدار به ویژه مطالبه حق آزادی فعالیت‌های دینی در برخی دیگر از احزاب و گروه‌های سیاسی نیز وجود دارد. حزب سوسیال دموکرات آذربایجان و جبهه خلق آذربایجان (شاخه کلاسیک) در این زمره هستند.
+احزاب سوسیال دموکرات آذربایجان و جبهه خلق آذربایجان (شاخه کلاسیک) نیز گرایشات دینی دارند.
 *اتحادیه اسلامی حمایت از حقوق بشر
-شیعه‌گری آذری‌ها علاوه بر رویکردهای سنتی و مبتنی بر عادات عامیانه مردم که در بین طرفداران حزب اسلامی رایج است، در اشکال روشنفکرانه و مترقی نیز تبلور یافته است. جریان مذهبی منتسب به حاجی ایلقار ابراهیم اوغلو روشنفکر مذهبی مهم‌ترین جریان شیعی مدرن در آذربایجان است.
+این اتحادیه توسط ایلقار ابراهیم اوغلو تاسیس شده است. ابراهیم اوغلو نماینده انجمن بین‌المللی آزادی دینی در آذربایجان است.<ref>[http://www.shafaqna.com/persian/islam-world/item/8027 نگاهی به وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان]</ref>{{یادداشت|انجمن یاد شده نهاد غیردولتی مسیحی است که مرکز آن در آمریکا قرار دارد.}} او به مدت ۸ سال علوم دینی و فلسفه اسلامی را در دانشگا‌ه‌های ایران تحصیل کرده است. برخی او را روشنفکر مذهبی می‌دانند.<ref>[http://www.shafaqna.com/persian/islam-world/item/8027 نگاهی به وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان]</ref>ایلقار در کنار توجه به شیوه‌های ملایم مذهبی از منتقدان سرسخت حاکمیت اقتدارگرای علی‌اُف است و به خاطر مخالفت‌های گسترده با دولت در سال ۱۳۸۳ش/۲۰۰۴م از [[امام جماعت|امامت جماعت]] مسجد جامع باکو، کنار گذاشته شد و با محدودیت‌های اساسی در فعالیت‌هایش مواجه گشت.<ref>[http://www.shafaqna.com/persian/islam-world/item/8027 نگاهی به وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان]</ref>
-حاجی ایلقار، رییس اتحادیه اسلامی حمایت از حقوق بشر و نماینده انجمن بین‌المللی آزادی دینی در آذربایجان است. انجمن یاد شده نهاد غیردولتی مسیحی است که مرکز آن در آمریکا قرار دارد. این روشنفکر مذهبی جوان که گفته می‌شود، به مدت ۸ سال به تحصیل علوم دینی و فلسفه اسلامی در دانشگا‌ه‌های ایران مشغول بوده، از اندیشه‌های [[مرتضی مطهری]] تأثیر پذیرفته است.
-حاجی ایلقار در کنار توجه به شیوه‌های ملایم مذهبی از منتقدان سرسخت حاکمیت اقتدارگرای علی‌اُف است و به خاطر مخالفت‌های گسترده با دولت در سال ۲۰۰۴ از ادامه [[امام جماعت|امامت جماعت]] مسجد جامع باکو منع و با محدودیت‌های اساسی در فعالیت‌هایش مواجه شد.<ref>[http://www.shafaqna.com/persian/islam-world/item/8027 نگاهی به وضعیت شیعیان جمهوری آذربایجان]</ref>
 *مرکز پژوهش‌های دینی
-این مرکز که در سال ۱۹۹۹ تأسیس شد، در پی احیای معارف اسلامی و ارزش‌های شیعی در آذربایجان است. همان‌گونه که در بخش‌های قبلی نیز گفته شد، ریاست این مرکز را روشنفکر دینی جوانی به نام «ائلچین عسگراُف» به‌عهده دارد و حمایت این مرکز از نظام [[جمهوری اسلامی ایران]] و برقراری روابط گسترده بین ایران و آذربایجان از محتوای مطالب تهیه شده توسط مرکز، کاملاً آشکار است. این مرکز علاوه بر درج مطالب خبری و تحلیلی در سایت اینترنتی خود مجله قطب را نیز منتشر می‌کند. انتقاد از برخی سیاست‌های دولت در زمینه مسائل دینی و اعتراض شدید به گسترش فعالیت‌های مسیونری مسیحی از رویکردهای مشخص این مرکز تحقیقاتی به‌شمار می‌رود.
+این مرکز در سال ۱۳۷۸ش/۱۹۹۹م تأسیس شد. ریاست این مرکز را ائلچین عسگراُف به‌عهده دارد. این مرکز خواستار برقراری روابط گسترده بین ایران و آذربایجان است. این مرکز علاوه بر درج مطالب خبری و تحلیلی در سایت اینترنتی خود، مجله قطب را نیز منتشر می‌کند. انتقاد از برخی سیاست‌های دولت در زمینه مسائل دینی و اعتراض شدید به گسترش فعالیت‌های مسیونری مسیحی از رویکردهای مشخص این مرکز تحقیقاتی به‌شمار می‌رود.
 ==مراسم محرم و عاشورا==
-مراسم [[روز عاشورا]] از قرن‌ها پیش در آذربایجان وجود داشته است و حتی دوران حکومت شوروی نتوانست این مراسم را ریشه‌کن کند.این مراسم دربرگیرنده مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف است که عبارتند از:
+مراسم [[روز عاشورا]] از قرن‌ها پیش در آذربایجان وجود داشته است و حتی در دوران حکومت شوروی بصورت مخفیانه برگزار میگردید و اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.<ref>گلی حسن، «ماه محرم در جمهوری آذربایجان»، سایت تابناک، ۱۳۸۸</ref> سبک عزاداری و نوع اشعار و مرثیه‌هایی که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، شباهت‌های زیادی با عزاداری مرسوم در ایران به ویژه مناطق آذری نشین دارد. به دلیل افزایش روز افزون توجه جامعه به این رویدادها و ارزش‌های معنوی، رسانه‌های اذربایجان این مراسم را هرچند محدود پوشش میدهند.<ref>گلی، «ماه محرم در جمهوری آذربایجان»، سایت تابناک، ۱۳۸۸، همچنین مصاحبه با دکتر صمد اف، تجسم ایمان در جمهوری آذربایجان، به نقل از پایگاه خبری بولتن نیوز، در تاریخ ۲۱ تیرماه ۱۳۹۰. و نیز اشرافی مرتضی، گفتگو با علم الدین لطیف اف، طلبه علوم دینی و کارشناسی ارشد حقوق از دانشگاه تهران، از جمهوری آذربایجان، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مهرماه ۱۳۹۳. </ref>
-#در حال حاضر همانند دوران کمونیستی هیچ کس در [[روز عاشورا]] عروسی برگزار نمی‌کند و هیچ جشن خانوادگی صورت نمی‌گیرد.
-#اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می‌کنند.<ref>گلی حسن، ماه محرم در جمهوری آذربایجان، سایت خبری تحلیلی تابناک، ۱۳۸۸</ref>
-#در [[عزاداری امام حسین|عزاداری‌ها]] آن گونه که شایسته [[قیام امام حسین(ع)]]می باشد، [[واقعه عاشورا]] تبیین و تشریح نمی‌گردد که البته این امر به خاطر سال‌ها ممنوعیت دین در این کشور در دوره حکومت شوروی است.
-# مردم این جمهوری با معارف اصیل شیعی آشنایی ندارند و یک ناظر بیرونی شاهد صحنه‌هایی تعجب آور است؛ مثلا خانم‌های [[حجاب|بی‌حجاب]] با حضور در امامزاده‌ها و تکایا به شیوه خاص خود به امام حسین(ع) و یا [[حضرت ابوالفضل]] ابراز ارادت می‌نمایند.
-#هنوز بعد از نزدیک به دو قرن که از انفکاک جمهوری آذربایجان از ایران می‌گذرد، سبک عزاداری و نوع اشعار و مرثیه‌هایی که در عزاداری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، شباهت‌های زیادی با عزاداری مرسوم در ایران به ویژه مناطق آذری نشین دارد.
-#در اوایل استقلال جمهوری آذربایجان مطبوعات این کشور تمایلی چندانی به پوشش مراسم عزاداری حسینی نداشتند، ولی اکنون به دلیل افزایش روز افزون توجه جامعه به این رویدادها و ارزش‌های معنوی، مطالبی را در خصوص قیام امام حسین(ع) درج می‌کنند.<ref>گلی حسن، ماه محرم در جمهوری آذربایجان، سایت خبری تحلیلی تابناک، ۱۳۸۸، همچنین مصاحبه با دکتر صمد اف، تجسم ایمان در جمهوری آذربایجان، به نقل از پایگاه خبری بولتن نیوز، در تاریخ ۲۱ تیرماه ۱۳۹۰. و نیز اشرافی مرتضی، گفتگو با علم الدین لطیف اف، طلبه علوم دینی و کارشناسی ارشد حقوق از دانشگاه تهران، از جمهوری آذربایجان، مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مهرماه ۱۳۹۳. </ref>
-==روابط شیعیان آذربایجان با ایران==
-در اوضاع کنونی جمهوری اسلامی ایران هم در جایگاه دولت و نظام سیاسی و هم در جایگاه ایدئولوژی یک ملت، اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین حامی تفکر تشیع در جهان اسلام بوده و نظام بین‌الملل و افکار عمومی نیز این واقعیت را پذیرفته است. با وجود این سطح ارتباطات و مناسبات ایران با کشورهای مختلف در موضعگیری آنها نسبت به ایدئولوژی شیعی تأثیرگذار می‌باشد. جمهوری آذربایجان نیز از این قاعده مستثنی نیست. هر چند دو کشور در شرایط کنونی از سطح قابل قبول روابط و مناسبات برخوردارند، ولی پاره‌ای مسائل تنش‌زا بین دو کشور مانع از برخورداری مؤثر شیعیان آذربایجان از حمایت‌های ایران گردیده است. برخی از این موانع بدین قرارند:
-# عدم حمایت قاطع و مؤثر ایران از آذربایجان در مناقشه قره‌باغ؛
-# انجام تبلیغات منفی بسیار گسترده علیه دولت‌گرایی دینی و مبتنی بر مذهب شیعه در ایران که نخبگان جامعه آذربایجان را نسبت به مدل ایدئولوژی و نظام سیاسی ایران بدبین ساخته و آنها را از قدرت‌گیری شیعه و احتمال شکل‌گیری دولتی دینی بیمناک نموده است؛
-# اختلاف‌نظر دولت ایران و آذربایجان پیرامون برخی مسائل سیاست خارجی و سیاست‌های منطقه‌ای نظیر رژیم حقوقی دریای خزر و روابط آذربایجان با [[آمریکا]] و اسرائیل؛
-# انتقاد برخی محافل باکو از آنچه که آن را عدم احقاق حقوق مدنی و فرهنگی آذری‌های ایران می‌نامند که البته در این خصوص دولت باکو نقش چندانی ندارد و این دیدگاه اغلب از سوی برخی احزاب و گروه‌ها مطرح می‌شود.<ref>[http://www.ahlulbaytportal.com/fa.php/page,3201A10813.html تشیع در جمهوری آذربایجان]</ref>
 ==پانویس==