محاسبه نفس: تفاوت میان نسخه‌ها

{{دیگر کاربردها|محاسبة النفس}}

'''مُحاسبه''' یا '''مُحاسبه نَفْس'''، رسیدگی شخصی اعمال شبانه‌روز و محاسبه اعمال نیک و بد است. محاسبه بعد از [[مشارطه]] و [[مراقبه]] صورت می‌گیرد. اساتید [[اخلاق]] و عرفان با استناد به روایات، تأکید بسیاری بر محاسبه دارند.

==کیفیت محاسبه==

اساتید و علمای اخلاق بر محاسبه بسیار تأکید کرده و فواید بسیاری برای آن برشمرده‌اند. <ref>ر.ک: شرح چهل حدیث، ۱۰ و ۱۵، مرآة الرشاد، ص۳۶، غزالی، إحیاء علوم الدین، ج۱۵، ص۲۳، شرح منازل السائرین خواجه عبد الله انصاری بر اساس شرح عبد الرزاق کاشانی، ج۱، ص۴۵، عرفان اسلامی، ج۱۲، ص۲۳۳، رساله لب اللباب، ص۱۱۴، رساله سیر و سلوک منسوب به بحر العلوم، ص۱۵۱</ref> محاسبه به این صورت است که در پایان روز زمانی را برای رسیدگی به نفس و اعمال شبانه‌روز گذشته اختصاص می‌دهد. نخست واجبات را محاسبه می‌کند که اگر آنها را به طریق صحیح ادا كرده است خدا را شكر گوید و اگر واجبات از او فوت شده یا ناقص انجام داده باشد، درصدد جبران باشد. اگر گناهی مرتكب شده، [[توبه]] کند و به سرزنش نفس بپردازد و از آن بخواهد تا آنچه را در آن كوتاهی كرده جبران كند؛ مانند بازرگانی که در پایان روز با شریک خود حساب و کتاب می‌کند، فرد نیز در پایان روز باید با نفس خود، درباره همه رفتار خود بازجویی کند. <ref>شرح چهل حدیث، ۱۰ و ر.ک: محجة البیضاء، ج۸، ص۲۰۵ و مراقبه نفسانی، ج۱، ص۸</ref>

==استناد قرآنی و روایی محاسبه==

*یٰا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللّٰهَ وَ لْتَنْظُرْ نَفْسٌ مٰا قَدَّمَتْ لِغَدٍ (حشر، ۱۸)