سوره نجم: تفاوت میان نسخه‌ها

از [[آیه|آیات]] مشهور سوره نجم، آیه ۳ و ۴ است که می‌گوید پیامبر(ص) از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید. از این آیه برای اثبات [[عصمت]] پیامبر(ص) استفاده شده است. همچنین از آیات مشهور، آیه ۸ و ۹ است که فاصله پیامبر تا خداوند یا جبرئیل را در معراج، به اندازه دو کمان توصیف می‌کند. در فضیلت قرائت سوره نجم نقل شده است قرائت‌کننده این سوره در میان مردم، محبوب خواهد بود.

سوره نجم جزو [[سوره‌های مکی]] و در [[ترتیب نزول]]، بیست و سومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) [[نزول قرآن|نازل]] شده است. این سوره در [[چینش کنونی قرآن|چینش کنونی]] [[مصحف|مُصحَف]]،  پنجاه و سومین [[سوره]] است و در [[جزء (قرآن)|جزء]] ۲۷ قرآن جای دارد.<ref>معرفت، التمهید فی علوم القرآن ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۳۷.</ref> به اعتقاد برخی، سوره نجم اولین سوره‌ای است که [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بعد از علنی‌کردن دعوت خود به [[اسلام]]، آن را آشکار و با صدای بلند در [[حرم مکه]] تلاوت کرد.<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۵۷۵.</ref>

سوره نجم ۶۲ آیه، ۳۵۹ کلمه و ۱۴۳۲ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو [[مفصلات|سوره‌های مُفَصلات]] قرآن و در حدود نیم [[حزب (قرآن)|حِزب]] است.<ref>دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۲۵۳.</ref>

سوره نجم جزو چهار سوره‌‌ای است که [[سجده]] [[واجب]] دارند<ref>سیوطی، الدر المنثور فی التفسیر بالماثور ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۴۲۴.</ref> و به آنها [[عزائم]] گفته می‌شود.<ref>خرمشاهی، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۱۴۵۱</ref> در سوره نجم با [[تلاوت]] یا شنیدن آیه ۶۲ [[واجب]] است که [[سجده]] کنیم.<ref>[http://portal.anhar.ir/node/9445/?ref=sbttl#gsc.tab=0 بنی هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۶۱۵-۶۱۷] </ref> از دیگر احکام این سوره‌های سجده‌دار این است که [[حرام]] است فرد [[جنابت|جُنُب]]، سوره سجده‌دار (یا آیه سجده‌دار) را قرائت کند.<ref> نظر علما درباره این حرام‌بودن متفاوت است: برخی گفته‌اند فرد جنب هیچ آیه‌ای از این سوره‌ها را نباید بخواند؛ اما برخی دیگر گفته‌اند فرد نباید آیهٔ دارای سجده را بخواند ([http://portal.anhar.ir/node/10044/?ref=sbttl#gsc.tab=0بنی هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ص۲۲۵-۲۲۷])</ref> <ref>[http://portal.anhar.ir/node/10056/?ref=sbttl#gsc.tab=0 بنی هاشمی، توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۲۷۶]</ref>

موضوعات اصلی سوره نجم در موارد زیر خلاصه می‌شوند:

در آیات ۷ـ۱۸ سوره نجم، داستان [[معراج|معراج‌رفتن]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] بیان شده که در آن به نزدیک شدن پیامبر(ص) به [[سدرة المنتهی]] و [[جنة المأوی]] و دیدن برخی از آیات پروردگار اشاره شده است. همچنین در آیات ۵۰ـ۵۳ به هلاک شدن [[قوم عاد]]، [[ثمود]]، قوم نوح و [[قوم لوط]] اشاره شده است.

بنابر [[تفسیر نمونه]]، اینکه [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|پیامبر(ص)]] از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید، فقط در مورد [[آیه|آیات]] [[قرآن]] نیست، بلکه شامل [[سنت]] (گفتار و رفتار) او نیز می‌شود؛<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج۲۲، ص۴۸۱.</ref> بر همین اساس برخی این آیه را دلیلی بر معتبربودن سنت پیامبر(ص) شمرده‌اند.<ref>شهابی، ادوار فقه، ج۱، ص۴۰۴.</ref> همچنین برای اثبات [[عصمت]] پبامبر(ص) از این آیه استفاده شده است.<ref>ر.ک: سبحانی، مفاهیم القرآن، ج۵، ص۳۹.</ref> در [[البرهان فی تفسیر القرآن|تفسیر البرهان]]، [[حدیث|روایات]] مختلفی در این باره نقل شده است که وقتی پیامبر(ص) درباره منزلت [[امام علی علیه السلام|امام علی(ع)]] یا جانشینی وی سخن گفت، عده‌ای گفتند پیامبر درباره پسرعموی خود از روی هوا و هوس سخن می‌گوید؛ برای همین آیات نخست سوره نجم نازل شد.<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۳۸۹ش، ج۵، صص ۱۸۷–۱۹۱.</ref>

در میان آیاتی که به قضیه [[معراج]] می‌پردازند، آیه ۸ و ۹ از آیات مشهوری‌اند که درباره فاصله پیامبر در معراج سخن می‌گویند. برخی درباره این آیات گفته‌اند منظور از فاصله پیامبر به اندازه دو کمان، فاصله جبرئیل با پیامبر است.<ref>طبرسی، ترجمه تفسیر مجمع البیان، بی‌تا، ج۲۳، ص۳۸۱.</ref> برخی نیز این فاصله را بین خداوند و پیامبر اکرم به صورت شهود معنوی می‌دانند.<ref>مکارم شیرازی، برگزیده تفسیر نمونه، ۱۳۸۲ش، ج۴، ص۵۷۹.</ref>

در [[تفسیر قرآن|تفسیر]] آمده است [[شفاعت]] و بهره‌مندی انسان در [[آخرت]] از [[استغفار]] و خیراتِ دیگران نیز آثار اعمال خود آدمی هستند؛ زیرا اگر فرد، [[ایمان|مؤمن]] نمی‌شد، شفاعتی برایش نبود و مردم برای او استغفار نمی‌کردند.<ref>طباطبایی، المیزان، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۷۵.</ref> همچنین گفته شده این آیه تلاشِ انسان را ملاک بهره‌مندی دانسته است، نه کاری که حتماً به سرانجام برسد؛ پس اگر آدمی تلاش کند، اما به نتیجه نرسد، [[خدا|خداوند]] به او پاداش خواهد داد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ۱۳۷۱ش، ج۲۲، ص۵۵۰.</ref> در بحث [[جبر و اختیار]]، از این آیه برای اثبات اختیار و آزادی انسان استفاده شده است.<ref>[http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/3794/18/text?q=%D8%B3%D8%A8%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%20%D9%84%DB%8C%D8%B3%20%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86&rowNumber=1&score=107.353096 سبحانی، «اختیار و آزادی»، ص۲۱]؛ [http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/40602/12/text?q=%D8%B3%D8%A8%D8%AD%D8%A7%D9%86%DB%8C%20%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%20%D9%84%DB%8C%D8%B3%20%D9%84%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86&rowNumber=10&score=57.705185 سبحانی، «جبر و اختیار از دیدگاه وحی و خرد»، ص۱۵].</ref>

در [[روایات]] درباره فضیلت قرائت سوره نجم آمده است قرائت‌کننده این سوره در میان مردم محبوب خواهد بود<ref>بحرانی، البرهان فی تفسیر القرآن، ۱۳۸۹ش، ج۵، ص۱۸۵.</ref> و اینکه هر کس هر شب یا هر روز سوره نجم را بخواند، بین مردم به شایستگی زندگی کرده و محبوب خواهد شد.<ref>طبرسی، ترجمه تفسیر مجمع البیان، بی‌تا، ج۲۳، ص۳۷۰.</ref>