هدایت تکوینی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''هدایت تکوینی''' نوعی از هدایت که در خلقت و [[فطرت]] موجودات وجود دارد و همه از آن بهره دارند.این هدایت غیراختیاری بوده و همه را به سوى تکامل مى برد و در مقابل آن هیچ گمراهی وجود ندارد.دارای اقسامی است وبا [[هدایت تشریعی]] تفاوت دارد.

[[خداوند]] همه موجودات را به گونه‌ای آفریده كه به طور غریزی و غیر اكتسابی می‌توانند به سوی هدف نهائی و كمال مطلوب خود حركت كنند.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه،۱۳۷۳ش،، ج ۲۶، ص ۴۰۰</ref>

وقتی حضرت موسی پیش فرعون رفت. فرعون از او سوال کرد خدای تو کیست؟ حضرت موسی فرمود: رَبُّنَا الَّذِی أَعْطَىٰ كُلَّ شَیءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ <ref>سوره طه،آیه۵۰</ref> پروردگار ما همان کسی است که به هر موجودی، آنچه را لازمه آفرینش او بوده داده، سپس هدایت کرده است.

این هدایت که در متن خلقت و در [[فطرت]] مخلوقات وجود دارد، دارای نشانه‌هایی مانند: [[عقل]]، [[غریزه]]، شعور، عاطفه، و انواع اداراکات می‌باشد.

خداوند همه را هدایت نموده، و راه بهره‌وری از امکانات را به اوآموزانده تا آن‌جا که طفل نیاز به آموزش شیرخوردن وزنبور عسل نیازی به آموزش ساخت کندو و درست کردن عسل و درخت سیب هیچ نیازی به آموزش برای درست کردن میوه ندارند. <ref>طبرسی، تفسیر جوامع الجامع،۱۳۷۷ ش، ج‏۶، ص۶۱۵</ref>

هدایت تکوینی، غیر اختیاری و شامل همه موجودات شده‌ است. خداوند در نهاد همه موجودات راه رسیدن به تکامل را قرار داده است. رشد و تکامل جنین، رشد و نمو و پیشرفت دانه‌هاى گیاهان، و حرکت کرات مختلف منظومه شمسى در مدار خود، و مانند آن، نمونه‌هاى مختلفى از هدایت تکوینى است. این هدایت تخلّف‌ ناپذیر است و در مقابل آن هیچ گمراهی وجود ندارد. <ref>جوادی آملی، هدایت در قرآن،۱۳۸۵ش، ص۵۹.</ref>

==ویژگی ها==

با توجه به بیان ماهیت وحقیقت هدایت تکوینی ، ویژگی های آن عبارت است از:

#همه را به سوى تکامل مى برد.

۱. هدایت تكوینى عام

[[خداوند]]، همه موجودات را به نحوی آفریده، كه تمام هستى، هماهنگ و منسجم، به سوى تکامل در حركت است. در برابر این‏گونه هدایت هیچ‏گونه ضلالتى وجود ندارد.

۲. هدایت تكوینى خاص (اوّلى)

خداوند هدایت همه انسان‏ها را از طریق [[عقل]] و [[فطرت]]، به سمت اصول و ارزش‏ها قرار داده  که به [[حجت باطن]] تعبیر شده است. چنین هدایتى خصوصیاتى دارد كه عبارتند از:

ب) در میان انسان‏ها عمومى و استثنا ناپذیر است.

ج) ذاتى و درونى است.

د) در برابر آن، هیچ‏گونه ضلالتى نیست؛ یعنى خداوند هیچ كس را با فطرت خداگریز و عقلى گمراه كننده، نیافریده است.<ref>مرکز تحقیقات سپاه، هدایت و ابعاد آن،ص۱۲</ref>

 

 

 

 

انسان یا با حُسن اختیار خود به راه درست می‌رود و به هدایت نهایى می‌رسد و یا به سوء اختیار خود، از هدایت الهى سرباز می‌‏زند و به ضلالت كیفرى - عدم هدایت ثانوى - می‌‏رسد.<ref>گروهی، فرهنگ شیعه،۱۳۹۲ش، ص۴۶۹</ref>

معناى «یهدى من یشاء» <ref>سوره بقره ، آیه ۱۴۲</ref> و «یضلّ من یشاء»؛ <ref>سوره رعد ، آیه ۲۷</ref> نیز همین است؛ یعنى خداوند، هر كس را كه بخواهد، به واسطه خوب اختیار كردن خود او، هدایت می‌‏كند و هر كس را كه بخواهد، به واسطه بد اختیار كردن خود او، گمراه می‌‏كند.<ref>شهید مطهری، فطرت،۱۳۹۱ش، ص۲۴۱</ref>

۱. هدایت تکوینی فراگیر بوده و همه عالم آفرینش را پوشش می‏‌دهد، در حالی که هدایت تشریعی مختصّ موجودات مختار و با اراده‏ای است که قدرت گزینش داشته باشند.  

۲. هدایت تکوینی چون فعل مستقیم خداست، تخلف ‏ناپذیر و قطعی است. لذا در مقابل هدایت تکوینی عام، ضلالت صدق نمی‏‌کند؛ زیرا خدا در آفرینش و تدبیر و ربوبیّت هرگز خطا نکرده و کسی را به انحراف نمی‌برد. اما در هدایت تشریعی اختیار و اراده انسان هم دخالت دارد و بدون گزینش و انتخاب او تحقق پیدا نمی‏‌کند، و لذا قطعی نبوده و ممکن است به مرحله اجرا و تحقق نرسد؛ و در مقابل آن ضلالت و گمراهی وجود دارد، و آن در جایی است که انسان به اراده خود، به غیر قانون و برنامه الهی تمسّک جوید.  

۳. هدایت تکوینی را خدا با آفرینش و خلق موجودات و خصوصیّاتی که در خلقت آن‏ها قرار داده انجام می‏دهد؛ امّا هدایت تشریعی از طریق [[وحی]] و فرستادن کتاب‏های آسمانی و بعثت [[انبیا]] اعمال گشته و تحقّق می‌‏یابد و مهم ترین فلسفه بعثت انبیا و شرایع وحیانی ابلاغ [[هدایت تشریعی]] خدا به انسان می‏‌باشد.<ref>مکارم شیرازی، تفسیر نمونه،۱۳۷۳ش، ج۲۶، ص۴۰۰</ref>

{{پانویس2}}

 

*جوادی آملی، عبدالله، هدایت در قرآن، قم، مرکز نشر إسراء،۱۳۸۵ش.

*شهید مطهری،مرتضی، فطرت، صدرا، قم،۱۳۹۱ش.

*طبرسی،فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی‏، ۱۳۷۷ش.

*مكارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه‌، تهران، دار الكتب الاسلامیه، ۱۳۷۳ش.

*گروهی، فرهنگ شیعه (کلام)، قم، زمزم هدایت،۱۳۹۲ش.