کاربر ناشناس
تغییر قبله: تفاوت میان نسخه‌ها
اصلاح منابع
imported>Baqer h بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Baqer h (اصلاح منابع) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==قبله اول و تغییر آن== | ==قبله اول و تغییر آن== | ||
بنابر نقل منابع اسلامی، [[پیامبر(ص)]] در مکه و سال‌های نخست پس از هجرت در مدینه، به سوی [[بیت المقدس]] نماز می‌گزارد؛ اما دوست داشت که قبله‌ای مخصوص به خود داشته باشد و بدین جهت در انتظار [[وحی]] و تغییر قبله به سر می‌برد. خداوند با نزول آیه قبله، او را خشنود کرد و مسلمانان را به تغییر قبله به سوی [[کعبه]] فرمان داد.<ref>نک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ج۳، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ طبری، ج۲، ص۴۱۵-۴۱۷؛ | بنابر نقل منابع اسلامی، [[پیامبر(ص)]] در مکه و سال‌های نخست پس از هجرت در مدینه، به سوی [[بیت المقدس]] نماز می‌گزارد؛ اما دوست داشت که قبله‌ای مخصوص به خود داشته باشد و بدین جهت در انتظار [[وحی]] و تغییر قبله به سر می‌برد. خداوند با نزول آیه قبله، او را خشنود کرد و مسلمانان را به تغییر قبله به سوی [[کعبه]] فرمان داد.<ref>نک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳؛ طبری، تاریخ طبری، ۱۹۶۷م، ج۲، ص۴۱۵-۴۱۷؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> | ||
==آیه قبله== | ==آیه قبله== | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
<blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}|ترجمه=نگريستنت را به اطراف آسمان مى‌بينيم. تو را به سوى قبله‌اى كه مى‌پسندى مى‌گردانيم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشيد روى بدان جانب كنيد. اهل كتاب مى‌دانند كه اين دگرگونى به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه مى‌كنيد غافل نيست.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | <blockquote>{{متن قرآن|{{قلم رنگ۱|سیاه| قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ}}|ترجمه=نگريستنت را به اطراف آسمان مى‌بينيم. تو را به سوى قبله‌اى كه مى‌پسندى مى‌گردانيم. پس روى به جانب مسجدالحرام كن. و هر جا كه باشيد روى بدان جانب كنيد. اهل كتاب مى‌دانند كه اين دگرگونى به حق و از جانب پروردگار آنان بوده است. و خدا از آنچه مى‌كنيد غافل نيست.|سوره=[[سوره بقره|بقره]]|آیه=۱۴۴}}</blockquote> | ||
این آیه حکم تغییر قبله را بیان کرده و به [[آیه قبله]]<ref>بحار الانوار، ج۸۱، ص۳۳؛ المیزان، ج۱، ص۳۲۵.</ref> مشهور است. از آیات ۱۴۲،<ref>التبیان، ج۲، ص۳-۴؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۴.</ref> ۱۴۳ <ref>التفسیر الکبیر، ج۴، ص۱۰۷.</ref> و ۱۵۰ <ref>المیزان، ج۱، ص۳۲۹.</ref> [[سوره بقره]] نیز به عنوان آیه تغییر قبله یاد کرده‌اند. بعضی از مفسران آیات ۱۴۲ تا ۱۴۴ بقره را آیات تغییر قبله دانسته‌اند.<ref> | این آیه حکم تغییر قبله را بیان کرده و به [[آیه قبله]]<ref>علامه مجلسی، بحار الانوار، ۱۴۰۳ق، ج۸۱، ص۳۳؛ طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۵.</ref> مشهور است. از آیات ۱۴۲،<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۳-۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۴.</ref> ۱۴۳ <ref>فخر رازی، التفسیر الکبیر، ۱۴۱۳ق، ج۴، ص۱۰۷.</ref> و ۱۵۰ <ref>طباطبایی، المیزان، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۲۹.</ref> [[سوره بقره]] نیز به عنوان آیه تغییر قبله یاد کرده‌اند. بعضی از مفسران آیات ۱۴۲ تا ۱۴۴ بقره را آیات تغییر قبله دانسته‌اند.<ref> طنطاوی، الوسیط، ۱۴۱۲ق، ج۱، ص۲۹۴.</ref> | ||
==پیشینه== | ==پیشینه== | ||
| خط ۱۷: | خط ۱۷: | ||
*بنا بر برخی روایات، [[کعبه]] از زمان [[حضرت آدم (ع) ]] قبله بوده است.<ref> الکافی، ج۴، ص۱۹۹؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref> [[حضرت ابراهیم]] (ع) کعبه را بازسازی کرد<ref> تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲.</ref> و [[حضرت موسی(ع)]] برای نجات [[مسجدالاقصی]] از [[شرک]] و انحراف، به امر خداوند، [[بیت المقدس]] را قبله قرار داد.<ref> تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۴۸۳.</ref> | *بنا بر برخی روایات، [[کعبه]] از زمان [[حضرت آدم (ع) ]] قبله بوده است.<ref> الکافی، ج۴، ص۱۹۹؛ نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲.</ref> [[حضرت ابراهیم]] (ع) کعبه را بازسازی کرد<ref> تفسیر قمی، ج۱، ص۶۲.</ref> و [[حضرت موسی(ع)]] برای نجات [[مسجدالاقصی]] از [[شرک]] و انحراف، به امر خداوند، [[بیت المقدس]] را قبله قرار داد.<ref> تاریخ ابن خلدون، ج۱، ص۴۸۳.</ref> | ||
*در برخی روایات آمده است که قبله رسمی مسلمانان تا دو سال پس از [[هجرت]]، بیت المقدس بوده است.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۳۱.</ref> کعبه در آن هنگام، به صورت بتخانه‌ای درآمده بود و نماز گزاردن به سوی آن، شبهه احترام به بت‌ها را برمی‌انگیخت.<ref>نک: الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | *در برخی روایات آمده است که قبله رسمی مسلمانان تا دو سال پس از [[هجرت]]، بیت المقدس بوده است.<ref>اخبار مکه، ج۲، ص۳۱.</ref> کعبه در آن هنگام، به صورت بتخانه‌ای درآمده بود و نماز گزاردن به سوی آن، شبهه احترام به بت‌ها را برمی‌انگیخت.<ref>نک: الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | ||
*برخی گفته‌اند: [[پیامبر(ص)]] پیش از [[هجرت]]، در صورت امکان، میان دو قبله جمع می‌کرد؛ بدین صورت که با توجه به موقعیت جغرافیایی [[مکه]] و بیت المقدس، امکان این بود که آن حضرت به گونه ای رو به بیت المقدس بایستد که کعبه میان او و بیت المقدس قرار گیرد و در صورت عدم امکان جمع، به سوی [[مسجد الاقصی]] نماز می‌گزارد.<ref>نک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، | *برخی گفته‌اند: [[پیامبر(ص)]] پیش از [[هجرت]]، در صورت امکان، میان دو قبله جمع می‌کرد؛ بدین صورت که با توجه به موقعیت جغرافیایی [[مکه]] و بیت المقدس، امکان این بود که آن حضرت به گونه ای رو به بیت المقدس بایستد که کعبه میان او و بیت المقدس قرار گیرد و در صورت عدم امکان جمع، به سوی [[مسجد الاقصی]] نماز می‌گزارد.<ref>نک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳.</ref> پس از هجرت، جمع میان دو قبله به سبب موقعیت جغرافیایی، ممکن نبود و بدین رو بیت المقدس تنها قبله پیامبر(ص) و مسلمانان بود.<ref>نک: ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۹۸۶م، ج۳، ص۲۵۳؛ عیون الاثر، ج۱، ص۲۶۸.</ref> | ||
*بنا بر برخی روایات دیگر، مسلمانان در مکه مختار بودند به هر سویی نماز بگزارند اما پیامبر(ص)خود، بیت المقدس را برگزید.<ref>طوسی، التبیان، | *بنا بر برخی روایات دیگر، مسلمانان در مکه مختار بودند به هر سویی نماز بگزارند اما پیامبر(ص)خود، بیت المقدس را برگزید.<ref>شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۱، ص۴۲۴؛ طبرسی، مجمع البیان، ج2، ص6.</ref> | ||
*روایاتی نیز حاکی از آن است که تا پیش از هجرت، کعبه، قبلهٔ مسلمانان بوده است.<ref> امتاع الاسماع، ج3، ص89؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۰؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۵۰.</ref> لازمه این سخن، تغییر دو مرحله‌ای قبله، یعنی از کعبه به بیت المقدس و از بیت المقدس به کعبه است. | *روایاتی نیز حاکی از آن است که تا پیش از هجرت، کعبه، قبلهٔ مسلمانان بوده است.<ref> امتاع الاسماع، ج3، ص89؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۰؛ تفسیر قرطبی، ج۲، ص۱۵۰.</ref> لازمه این سخن، تغییر دو مرحله‌ای قبله، یعنی از کعبه به بیت المقدس و از بیت المقدس به کعبه است. | ||
*برخی منابع [[تفسیر|تفسیری]]، با توجه به آیه ۱۱۵ سوره بقره: «وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَینَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» از [[تخییر]] پیامبر(ص) و مسلمانان میان دو قبله سخن گفته‌اند.<ref>روض الجنان، ج۲، ص۲۰۲.</ref> آنان در تأیید نظر خویش، به عدم مخالفت صریح [[رسول خدا(ص)]] با کار [[براء بن معرور]] در سفری به مکه پیش از هجرت استناد می‌کنند که به سوی کعبه نماز گزارد.<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۴۳۹۴۴۰.</ref> در برابر، بعضی آیه یاد شده را درباره نافله‌های در حال سفر می‌دانند؛<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۱.</ref>اما بنابر برخی روایات تاریخی، براء بن معرور پس از هجرت همچنان به سوی کعبه نماز می گزارد در حالی که پیامبر اکرم(ص) رو به بیت المقدس نماز می گزارد. چون خبر به آن حضرت رسید، براء را از این کار منع کرد و او پذیرفت.<ref>الاستيعاب،ج1،ص:152.</ref> | *برخی منابع [[تفسیر|تفسیری]]، با توجه به آیه ۱۱۵ سوره بقره: «وَ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَینَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» از [[تخییر]] پیامبر(ص) و مسلمانان میان دو قبله سخن گفته‌اند.<ref>روض الجنان، ج۲، ص۲۰۲.</ref> آنان در تأیید نظر خویش، به عدم مخالفت صریح [[رسول خدا(ص)]] با کار [[براء بن معرور]] در سفری به مکه پیش از هجرت استناد می‌کنند که به سوی کعبه نماز گزارد.<ref> السیرة النبویه، ج۱، ص۴۳۹۴۴۰.</ref> در برابر، بعضی آیه یاد شده را درباره نافله‌های در حال سفر می‌دانند؛<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۱.</ref>اما بنابر برخی روایات تاریخی، براء بن معرور پس از هجرت همچنان به سوی کعبه نماز می گزارد در حالی که پیامبر اکرم(ص) رو به بیت المقدس نماز می گزارد. چون خبر به آن حضرت رسید، براء را از این کار منع کرد و او پذیرفت.<ref>الاستيعاب،ج1،ص:152.</ref> | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
[[تفسیر|مفسران]] قرآن علل تغییر قبله را چنین برشمرده‌اند: | [[تفسیر|مفسران]] قرآن علل تغییر قبله را چنین برشمرده‌اند: | ||
* در سال‌های حضور پیامبر(ص)در [[مکه]]، خانه [[کعبه]] محل نگهداری بت‌های [[شرک|مشرکان]] بود. از این رو، پیامبر(ص) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ورزیدند، جدا گشت.<ref> الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | * در سال‌های حضور پیامبر(ص)در [[مکه]]، خانه [[کعبه]] محل نگهداری بت‌های [[شرک|مشرکان]] بود. از این رو، پیامبر(ص) به طور موقت با فرمان خداوند به بیت المقدس روی گرداند و به این ترتیب، صفوف مسلمانان از مشرکان که به کعبه اهتمام می‌ورزیدند، جدا گشت.<ref> الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> | ||
* با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در [[مدینه]]، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله‌بودن [[بیت المقدس]] ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد؛ ضمن آنکه کعبه، کهن‌ترین خانه [[توحید]] و اصیل‌ترین کانون [[پیامبران]] بود. همچنین با صدور حکم تغییر قبله، مسمانان از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص می‌شدند.<ref> التبیان، ج۲، ص۵؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴.</ref> | * با تشکیل حکومت پیامبر(ص) در [[مدینه]]، جامعه مسلمانان تا حدی استوار گشت و صفوف آنان از دیگران کاملاً مشخص شد. از این رو، دیگر قبله‌بودن [[بیت المقدس]] ضرورت نداشت و پیامبر(ص) خواستار تغییر آن شد؛ ضمن آنکه کعبه، کهن‌ترین خانه [[توحید]] و اصیل‌ترین کانون [[پیامبران]] بود. همچنین با صدور حکم تغییر قبله، مسمانان از یهودیان که به سوی بیت المقدس متوجه بودند، مشخص می‌شدند.<ref> شیخ طوسی، التبیان، بیروت، ج۲، ص۵؛ روض الجنان، ج۲، ص۲۰۳؛ مجمع البیان، ج۱، ص۴۱۲-۴۱۴.</ref> | ||
*پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله‌بودن بیت المقدس، سوءاستفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰)<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۳.</ref> بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ج۱، ص۴۰۰.</ref> | *پس از هجرت پیامبر(ص) به مدینه، یهودیان از قبله‌بودن بیت المقدس، سوءاستفاده کرده و آن را نشانه نقص اسلام و حقانیت خود معرفی می‌کردند. (بقره، ۱۴۶؛ انعام، ۲۰)<ref> مجمع البیان، ج۱، ص۴۲۰؛ الکشاف، ج۱، ص۲۰۳.</ref> بنابر برخی روایات، یهودیان مدینه مدعی بودند که مسلمانان قبله‌ای نداشته‌اند و آنان مسلمانان را به سوی بیت المقدس راهنمایی کرده‌اند.<ref>طبری، جامع البیان، ج۱، ص۴۰۰.</ref> | ||
* از حکمت‌های تغییر قبله، آزمایش<ref>الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> مسلمانان بوده است؛ زیرا آنان که پیرو راستین فرمان خداوند بودند، بدون تعصب و اکراه این تغییر را پذیرفتند؛ ولی آنان که [[ایمان]] خالص نداشتند و به مقام تسلیم نرسیده بودند، هم‌آوا با یهودیان، بهانه‌جویی و چون و چرا را آغاز کردند و اطاعت از این دستور را بسیار دشوار یافتند.<ref>جامع البیان، ج۲، ص۸.</ref> | * از حکمت‌های تغییر قبله، آزمایش<ref>الکشاف، ج۱، ص۲۰۰.</ref> مسلمانان بوده است؛ زیرا آنان که پیرو راستین فرمان خداوند بودند، بدون تعصب و اکراه این تغییر را پذیرفتند؛ ولی آنان که [[ایمان]] خالص نداشتند و به مقام تسلیم نرسیده بودند، هم‌آوا با یهودیان، بهانه‌جویی و چون و چرا را آغاز کردند و اطاعت از این دستور را بسیار دشوار یافتند.<ref>جامع البیان، ج۲، ص۸.</ref> | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
*صدوق، من لا یحضره الفقیه، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق. | *صدوق، من لا یحضره الفقیه، به کوشش غفاری، قم، نشر اسلامی، ۱۴۰۴ق. | ||
*طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق. | *طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیرالقرآن، قم: انتشارات اسلامی، ۱۴۱۷ق. | ||
*طبری، محمد بن | *طبری، محمد بن جریر، تاریخ طبری (تاریخ الامم و الملوک)، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. | ||
*طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسير القرآن، به کوشش گروهی از علماء، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق. | *طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فى تفسير القرآن، به کوشش گروهی از علماء، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ق. | ||
*طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران: ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش | *طبرسى، فضل بن حسن، مجمع البيان فى تفسير القرآن، تهران: ناصرخسرو، ۱۳۷۲ش | ||
| خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
*طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | *طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، به کوشش صدقی جمیل، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق. | ||
*طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دار المعارف، ۱۴۱۲ق. | *طنطاوی، محمد سید، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دار المعارف، ۱۴۱۲ق. | ||
*طوسی، محمد بن حسن، التبیان، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | *شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، به کوشش العاملی، بیروت، دار احیاء التراث العربی. | ||
*عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفه. | *عسقلانی، ابن حجر، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دار المعرفه. | ||
*قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش. | *قائدان، اصغر، تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره، تهران، مشعر، ۱۳۸۶ش. | ||
*فخر رازی، التفسیر | *فخر رازی، التفسیر الکبیر(مفاتیح الغیب)، قم، دفتر تبلیغات، ۱۴۱۳ق. | ||
*کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش. | *کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، به کوشش غفاری، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۷۵ش. | ||
*مجلسی، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | *مجلسی، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق. | ||