پرش به محتوا

اهل سنت و جماعت: تفاوت میان نسخه‌ها

۳۳۱ بایت اضافه‌شده ،  ‏۶ ژوئن ۲۰۲۳
اصلاح لینک‌های سبز و ..
(اصلاح لینک‌های سبز و ..)
خط ۳۵: خط ۳۵:
}}
}}
{{اهل سنت و جماعت-عمودی}}
{{اهل سنت و جماعت-عمودی}}
'''اهل سنّت و جماعت'''، یکی از دو مذهب بزرگ اسلام است که اکثریتِ جمعیتی [[مسلمانان]] را شامل می‌شود. اهل سنت با نام‌های '''سنی''' و '''اهل تسنن''' نیز شناخته می‌شوند. اهل سنت شامل فرقه‌هایی است که به وجود نص بر [[امام]] و [[خلیفه]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] معتقد نیستند و تعیین خلیفه و امام را برعهده مسلمانان و به انتخاب آنان می‌دانند. جز [[ایران]] و [[عراق]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] و [[بحرین]] و [[لبنان]]، در دیگر کشورهای اسلامی اکثریت با اهل سنت است. اهل سنت از نظر [[کلام|کلامی]] و [[فقه|فقهی]] به فرقه‌ها و مذاهب گوناگونی تقسیم می‌شوند.
'''اهل سنّت و جماعت'''، یکی از دو مذهب بزرگ اسلام است که اکثریتِ جمعیتی [[مسلمان|مسلمانان]] را شامل می‌شود. اهل سنت با نام‌های '''سنی''' و '''اهل تسنن''' نیز شناخته می‌شوند. اهل سنت شامل فرقه‌هایی است که به وجود نص بر [[امام]] و [[خلافت|خلیفه]] [[حضرت محمد صلی الله علیه و آله|رسول خدا(ص)]] معتقد نیستند و تعیین خلیفه و امام را برعهده مسلمانان و به انتخاب آنان می‌دانند. جز [[ایران]] و [[عراق]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] و [[بحرین]] و [[لبنان]]، در دیگر کشورهای اسلامی اکثریت با اهل سنت است. اهل سنت از نظر [[کلام اسلامی|کلامی]] و [[فقه|فقهی]] به فرقه‌ها و مذاهب گوناگونی تقسیم می‌شوند.[[ مذاهب چهارگانه اهل سنت |مذاهب فقهی اهل سنت]] عبارتند از:[[حنفی]]، پیروان [[ابوحنیفه]]؛ [[مالکی]]، پیروان [[مالک بن انس]]؛ [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]، پیروان [[محمد بن ادریس شافعی]]؛ [[حنبلی]]، پیروان [[احمد بن حنبل]].
[[ مذاهب چهارگانه اهل سنت |مذاهب فقهی اهل سنت]] عبارتند از:[[حنفی]]، پیروان [[ابوحنیفه]]؛ [[مالکی]]، پیروان [[مالک بن انس]]؛ [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]، پیروان [[محمد بن ادریس شافعی]]؛ [[حنبلی]]، پیروان [[احمد بن حنبل]].
از نظر اعتقادی نیز اهل سنت به این فرقه‌ها تقسیم می‌شوند: [[اشاعره]]، پیروان ابوالحسن اشعری؛ [[اصحاب حدیث|اهل حدیث]]، پیروان احمد بن حنبل؛ [[معتزله]]، پیروان واصل بن عطا؛ [[ماتریدیه]]، پیروان ابومنصور ماتریدی سمرقندی.
از نظر اعتقادی نیز اهل سنت به این فرقه‌ها تقسیم می‌شوند: [[اشاعره]]، پیروان ابوالحسن اشعری؛ [[اهل حدیث]]، پیروان احمد بن حنبل؛ [[معتزله]]، پیروان واصل بن عطا؛ [[ماتریدیه]]، پیروان ابومنصور ماتریدی سمرقندی.


==اصطلاح اهل سنت==
==اصطلاح اهل سنت==
===لغت===
===لغت===
اصطلاح اهل سنّت از دو واژه عربی اهل و سنت ترکیب یافته است. اهل در لغت به معنای گروهی است که در امری از امور با هم شریک باشند مانند: اهل بیت که در پیوند خانوادگی، و اهل [[اسلام]] که در عقیده قلبی، شریک یکدیگرند.<ref> مفردات راغب، ماده اهل </ref> سنّت در لغت به راه و روش نیکو و پسندیده گفته می‌شود.<ref> لسان العرب، ج۱۳، ماده سنّ </ref>  
اصطلاح اهل سنّت از دو واژه عربی اهل و سنت ترکیب یافته است؛ اهل در لغت به معنای گروهی است که در امری از امور با هم شریک باشند مانند: اهل بیت که در پیوند خانوادگی و اهل [[اسلام]] که در عقیده قلبی، شریک یکدیگرند.<ref> مفردات راغب، ماده اهل </ref> سنّت نیز در لغت به راه و روش نیکو و پسندیده گفته می‌شود.<ref> لسان العرب، ج۱۳، ماده سنّ </ref>  


===معانی اصطلاحی سنت===
===معانی اصطلاحی سنت===
سنت در اصطلاح معانی مختلفی دارد:
سنت در اصطلاح معانی مختلفی دارد:
# به معنای [[مستحب]]؛ که عمل به آن [[ثواب]] دارد و ترک آن [[عقاب]] ندارد.
# به معنای [[مستحب]]؛ که عمل به آن [[ثواب و عقاب|ثواب]] دارد و ترک آن [[ثواب و عقاب|عقاب]] ندارد.
# عملی که مطابق عمل صاحب شرع است. در مقابل این لفظ، [[بدعت]] است.
# عملی که مطابق عمل صاحب شرع است. در مقابل این لفظ، [[بدعت]] است.
# در قرن اول و دوم، سنت به معنای آثار رسیده از پیامبر، [[صحابه]] و [[تابعین]] بود و معنای موسعی داشت.
# در قرن اول و دوم، سنت به معنای آثار رسیده از پیامبر، [[صحابه]] و [[تابعین]] بود و معنای موسعی داشت.
خط ۵۱: خط ۵۰:


===تاریخ پیدایش اهل سنت===
===تاریخ پیدایش اهل سنت===
در دهه‌های میانی سده ۲ قمری گروه عمده اهل سنت در مقابل «[[اصحاب رای]]» که به رای فقهی خود ارج می‌نهادند در فقه بر پیروی «اثر» یعنی روایات حاکی از گفتار و رفتار پیامبر اسلام به همراه گفتار و رفتار صحابه و تابعین، تکیه داشته با عنوان «اصحاب اثر» نام برده می‌شدند.<ref>پاکتچی، «اصحاب حدیث»، ص۱۱۴</ref> تا اینکه [[شافعی]] فقیه قرن دوم، در فقه، نظامی مدون و روشمند عرضه کرد و مبانی آن را در کتاب الرساله تحریر نمود. او در کتاب خود با انتقاد از فقهای پیشین اصحاب اثر، اقوال صحابه و تابعین را از تعریف سنت خارج کرد و آن را در حدیث نبوی منحصر نمود.<ref>پاکتچی، «اصحاب حدیث»، ص۱۱۸</ref> پس از او شاگردش [[احمد بن حنبل]] در مسئله [[خلق قرآن]] در برابر معتزله مقاومت کرد و در رأس اهل حدیث قرار گرفت<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»،۵۸۱</ref> او با اندکی اختلاف راه [[شافعی]] را پیمود و سنّت را چنین تعریف کرد: سنت در نزد ما آثار رسول خداست و اصول سنت تمسک به آن چیزی است که اصحاب رسول خدا بر آن بودند. او دیدگاه‌های محدثین را دیدگاه «اهل سنت» نامید و مخالفان خود را اهل بدعت خواند و کتاب اصول السنه را تدوین نموده در پرتو حمایت متوکل خلیفه عباسی و علم و زهد خویش تاثیر قابل توجهی بر اهل سنت نهاد.<ref>فرمانیان، فرق تسنن، ۱۳۸۶ش، ص۱۹</ref> تا جایی که اهل حدیث و یا اهل سنت در پیروان ابن حنبل خلاصه گردید، و متکلمان و خردورزان و هر کس که به نوعی بر عقیده اسلامی، با خرد استدلال می‌کرد، از چتر اهل سنت بیرون رفت و از این اصطلاح، جز اصحاب حدیث به رهبری احمد بن حنبل چیزی به اذهان خطور نمی‌کرد.<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»،۵۸۱</ref>
در دهه‌های میانی سده ۲ قمری گروه عمده اهل سنت در مقابل «[[اصحاب رای]]» که به رای فقهی خود ارج می‌نهادند در فقه بر پیروی «اثر» یعنی روایات حاکی از گفتار و رفتار پیامبر اسلام به همراه گفتار و رفتار صحابه و تابعین، تکیه داشته با عنوان «اصحاب اثر» نام برده می‌شدند.<ref>پاکتچی، «اصحاب حدیث»، ص۱۱۴</ref> تا اینکه [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] فقیه قرن دوم، در فقه، نظامی مدون و روشمند عرضه کرد و مبانی آن را در کتاب الرساله تحریر نمود. او در کتاب خود با انتقاد از فقهای پیشین اصحاب اثر، اقوال صحابه و تابعین را از تعریف سنت خارج کرد و آن را در حدیث نبوی منحصر نمود.<ref>پاکتچی، «اصحاب حدیث»، ص۱۱۸</ref> پس از او شاگردش [[احمد بن حنبل]] در مسئله [[نظریه خلق قرآن|خلق قرآن]] در برابر معتزله مقاومت کرد و در رأس اهل حدیث قرار گرفت<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»،۵۸۱</ref> او با اندکی اختلاف راه [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]] را پیمود و سنّت را چنین تعریف کرد: سنت در نزد ما آثار رسول خداست و اصول سنت تمسک به آن چیزی است که اصحاب رسول خدا بر آن بودند. او دیدگاه‌های محدثین را دیدگاه «اهل سنت» نامید و مخالفان خود را اهل بدعت خواند و کتاب اصول السنه را تدوین نموده در پرتو حمایت متوکل خلیفه عباسی و علم و زهد خویش تاثیر قابل توجهی بر اهل سنت نهاد.<ref>فرمانیان، فرق تسنن، ۱۳۸۶ش، ص۱۹</ref> تا جایی که اهل حدیث و یا اهل سنت در پیروان ابن حنبل خلاصه گردید، و متکلمان و خردورزان و هر کس که به نوعی بر عقیده اسلامی، با خرد استدلال می‌کرد، از چتر اهل سنت بیرون رفت و از این اصطلاح، جز اصحاب حدیث به رهبری احمد بن حنبل چیزی به اذهان خطور نمی‌کرد.<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»،۵۸۱</ref>


در آغاز قرن چهارم [[ابوالحسن اشعری]] در مسجد جامع بصره از اعتزال توبه کرد و خود را پیرو احمد بن حنبل نامید و به تنظیم عقاید سنت موروث از احمد، پرداخت و همزمان با او [[ماتریدی|ابومنصور ماتریدی سمرقندی]] در مشرق جهان اسلام با برنامه‌ای مشابه ابوالحسن اشعری ظهور کرد. این دو به مرور زمان به عنوان پیشوای اهل سنت و جماعت در علم کلام مطرح شدند.<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»، ص۵۸۱و۵۸۲</ref>
در آغاز قرن چهارم [[ابوالحسن اشعری]] در مسجد جامع بصره از اعتزال توبه کرد و خود را پیرو احمد بن حنبل نامید و به تنظیم عقاید سنت موروث از احمد، پرداخت و همزمان با او [[ماتریدی|ابومنصور ماتریدی سمرقندی]] در مشرق جهان اسلام با برنامه‌ای مشابه ابوالحسن اشعری ظهور کرد. این دو به مرور زمان به عنوان پیشوای اهل سنت و جماعت در علم کلام مطرح شدند.<ref>سبحانی، جعفر، «اهل سنت»، ص۵۸۱و۵۸۲</ref>
خط ۵۸: خط ۵۷:
اصطلاح اهل سنت و جماعت، با قید سنت، مذاهب بدعت‌گذار و با قید جماعت، مذاهب اهل خروج را از جرگه اکثریت خارج کرده است؛ اما باید توجه داشت که مقصود از سنت و بدعت در اینجا، سنت و بدعت برپایهٔ تعریفی است که اکثریت از این دو اصطلاح داشته‌اند. در طول تاریخ اسلام، نمی‌توان گروهی از مسلمانان را نام برد که نسبت انحراف از سنت و گرایش به بدعت را برخود پسندیده باشند. در حال حاضر، تنها گروه‌هایی از مسلمانان که از شمول تعبیر اهل سنت و جماعت خارج هستند، گروه‌های [[ امامیه|شیعه]] و [[اباضیه|اباضیه‌اند]]، اما در نگاه تاریخی، باید یادآور شد که برخی از شعب کلامی مسلمانان، همچون [[معتزله]] و [[مرجئه]] نیز از سوی اکثریت در شمار اهل‌سنت و جماعت شمرده نمی‌شده‌اند.<ref>پاکتچی، «اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۵.</ref>
اصطلاح اهل سنت و جماعت، با قید سنت، مذاهب بدعت‌گذار و با قید جماعت، مذاهب اهل خروج را از جرگه اکثریت خارج کرده است؛ اما باید توجه داشت که مقصود از سنت و بدعت در اینجا، سنت و بدعت برپایهٔ تعریفی است که اکثریت از این دو اصطلاح داشته‌اند. در طول تاریخ اسلام، نمی‌توان گروهی از مسلمانان را نام برد که نسبت انحراف از سنت و گرایش به بدعت را برخود پسندیده باشند. در حال حاضر، تنها گروه‌هایی از مسلمانان که از شمول تعبیر اهل سنت و جماعت خارج هستند، گروه‌های [[ امامیه|شیعه]] و [[اباضیه|اباضیه‌اند]]، اما در نگاه تاریخی، باید یادآور شد که برخی از شعب کلامی مسلمانان، همچون [[معتزله]] و [[مرجئه]] نیز از سوی اکثریت در شمار اهل‌سنت و جماعت شمرده نمی‌شده‌اند.<ref>پاکتچی، «اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۵.</ref>


در صورتی که تبیین مرزهای تاریخی میان اهل سنت و جماعت با گروه‌های دیگر موردنظر باشد، نکات بسیاری باید مورد توجه قرار گیرد، اما مرزبندی میان اهل سنت و جماعت و گروه‌های دیگر در عصر حاضر، عملاً بر مبنای دیدگاه مذاهب نسبت به خلفای نخستین صورت می‌پذیرد. بدین توضیح که اهل سنت و جماعت، با وجود گوناگونی طیف‌های آن، بر مشروعیت خلافت ۴ خلیفۀ نخستین اتفاق نظر دارند، در حالی که شیعیان -به طور خاص [[امامیه]] و [[اسماعیلیه]]- [[امام علی علیه‌السلام| حضرت علی(ع)]] را جانشین بلافصل پیامبر(ص) می‌شمارند و اباضیه نسبت به خلافت عثمان و حضرت علی(ع)، انتقاداتی را وارد می‌دانند. شعبه [[زیدیه]] از شیعه با وجود اینکه بیش از دیگر گروه‌های شیعه به اهل سنت و جماعت نزدیک گشته‌اند، ولی هنوز برخی دیدگاه‌های مبنایی ایشان در باب امامت، این فرقه را نیز از اهل سنت و جماعت متمایز نگاه داشته است.<ref>«اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۴ و ۴۷۵</ref>
در صورتی که تبیین مرزهای تاریخی میان اهل سنت و جماعت با گروه‌های دیگر موردنظر باشد، نکات بسیاری باید مورد توجه قرار گیرد، اما مرزبندی میان اهل سنت و جماعت و گروه‌های دیگر در عصر حاضر، عملاً بر مبنای دیدگاه مذاهب نسبت به خلفای نخستین صورت می‌پذیرد. بدین توضیح که اهل سنت و جماعت، با وجود گوناگونی طیف‌های آن، بر مشروعیت خلافت ۴ خلیفۀ نخستین اتفاق نظر دارند، در حالی که شیعیان -به طور خاص [[امامیه]] و [[اسماعیلیه]]- [[امام علی علیه‌السلام| حضرت علی(ع)]] را جانشین بلافصل پیامبر(ص) می‌شمارند و اباضیه نسبت به خلافت عثمان و حضرت علی(ع)، انتقاداتی را وارد می‌دانند. شعبه [[زیدیه]] از شیعه با وجود اینکه بیش از دیگر گروه‌های شیعه به اهل سنت و جماعت نزدیک گشته‌اند، ولی هنوز برخی دیدگاه‌های مبنایی ایشان در باب امامت، این فرقه را نیز از اهل سنت و جماعت متمایز نگاه داشته است.<ref>پاکتچی، «اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۵.</ref>


== مذاهب فقهی اهل سنت==
== مذاهب فقهی اهل سنت==
{{اصلی|مذاهب چهارگانه اهل سنت }}
{{اصلی|مذاهب چهارگانه اهل سنت }}
از میان مذاهب گوناگون اهل سنت، چهار مذهب [[حنفی]]، [[مالکی]]، [[مذهب شافعی|شافعی]] و [[حنبلی]] در طول تاریخ بیش از همه اهمیت یافته و در حال حاضر نیز اکثریت قریب به اتفاق اهل سنت و جماعت پیرو همین مذاهب چهارگانه‌اند. به عنوان مذاهب دیگر فقهی در میان اهل سنت و جماعت باید از مذهب اوزاعی، مذهب سفیان ثوری، مذهب ابوثور و مذهب ظاهری یاد کرد که جز آثار بسیار محدود از مذهب اخیر، همگی به تاریخ سپرده شده‌اند. مذهب ظاهری امروزه به عنوان مذهبی از مذاهب هشتگانهٔ مسلمین، مورد توجهی محدود قرار گرفته است. افزون بر آنچه یاد شد، باید حرکت‌هایی اصلاح‌گرا در فقه اهل سنت و جماعت را موردتوجه قرار داد که به دنبال استنباط مستقیم احکام فقهی از ادله و نصوص شرعی است و پیروی مذهبی خاص از مذاهب اربعه را کنار نهاده است.<ref>«اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۵</ref>
از میان مذاهب گوناگون اهل سنت، چهار مذهب [[حنفی]]، [[مالکی]]، [[مذهب شافعی|شافعی]] و [[حنبلی]] در طول تاریخ بیش از همه اهمیت یافته و در حال حاضر نیز اکثریت قریب به اتفاق اهل سنت و جماعت پیرو همین مذاهب چهارگانه‌اند. به عنوان مذاهب دیگر فقهی در میان اهل سنت و جماعت باید از مذهب اوزاعی، مذهب سفیان ثوری، مذهب ابوثور و مذهب ظاهری یاد کرد که جز آثار بسیار محدود از مذهب اخیر، همگی به تاریخ سپرده شده‌اند. مذهب ظاهری امروزه به عنوان مذهبی از مذاهب هشتگانهٔ مسلمین، مورد توجهی محدود قرار گرفته است. افزون بر آنچه یاد شد، باید حرکت‌هایی اصلاح‌گرا در فقه اهل سنت و جماعت را موردتوجه قرار داد که به دنبال استنباط مستقیم احکام فقهی از ادله و نصوص شرعی است و پیروی مذهبی خاص از مذاهب اربعه را کنار نهاده است.<ref>پاکتچی، «اهل سنت و جماعت»، ص۴۷۵.</ref>
=== حنفی ===
=== حنفی ===
بزرگ‌ترین مذهب اسلامی است. امام این مذهب [[ابوحنیفه |ابو حنیفه نعمان بن ثابت]] است. ابوحنیفه، مذهب فقهی خود را بر منابع [[قرآن]]، [[سنت نبوی]]، قول صحابی، [[قیاس]]، [[استحسان]]، [[اجماع]] و [[عرف]] بنا نهاد. برخی علت تمسک به قیاس در فقه ابوحنیفه را کمبود حدیث معتبر نزد وی دانسته‌اند.<ref> تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۳۶۸ </ref> آنچه در مساله قیاس موجب تمایز ابوحنیفه از دیگران بود، میزان کاربرد و به ویژه چگونگی برخورد در موارد تعارض قیاس با ادله ضعیف نقلی همچون [[خبر واحد]] و برخی ظواهر بود. همین نکته، باعث می‌شد تا برخی معاصران حدیث‌گرای ابوحنیفه همچون [[مالک بن انس|  مالک]] که خود قیاس را در فقه به کار می‌بستند، بر قیاس او اشکال گیرند.<ref>پاکتچی، «ابوحنیفه»، ص۳۹۸</ref>
بزرگ‌ترین مذهب اسلامی است. امام این مذهب [[ابوحنیفه |ابو حنیفه نعمان بن ثابت]] است. ابوحنیفه، مذهب فقهی خود را بر منابع [[قرآن]]، [[سنت|سنت نبوی]]، قول صحابی، [[قیاس]]، [[استحسان]]، [[اجماع]] و [[عرف]] بنا نهاد. برخی علت تمسک به قیاس در فقه ابوحنیفه را کمبود حدیث معتبر نزد وی دانسته‌اند.<ref> تاریخ بغداد، ج۱۳، ص۳۶۸ </ref> آنچه در مساله قیاس موجب تمایز ابوحنیفه از دیگران بود، میزان کاربرد و به ویژه چگونگی برخورد در موارد تعارض قیاس با ادله ضعیف نقلی همچون [[خبر واحد]] و برخی ظواهر بود. همین نکته، باعث می‌شد تا برخی معاصران حدیث‌گرای ابوحنیفه همچون [[مالک بن انس|  مالک]] که خود قیاس را در فقه به کار می‌بستند، بر قیاس او اشکال گیرند.<ref>پاکتچی، «ابوحنیفه»، ص۳۹۸</ref>


=== مالکی ===
=== مالکی ===
به پیروان [[مالک بن انس]]، مالکی گفته می‌شود. مالک کتابی در حدیث با نام «الموطأ» دارد. او در «اجتهاد» خود اعتماد بر قرآن کریم و حدیث می‌کرد و اگر حدیثی پیدا نمی‌کرد به «قیاس» رجوع می‌نمود. مذهب مالکی در مدینه نشأت یافت و در حجاز منتشر گشت سپس اهل مغرب و اندلس آن را پذیرفتند و اکنون این مذهب در مراکش و الجزایر و تونس و لیبی و مصر و سودان و بحرین و کویت رواج دارد و پیروان آن قریب پنجاه میلیون مسلمانند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۲ش، ص۳۸۴</ref>اصول مذهب فقهی مالکی عبارتند از [[قرآن]]، [[سنت|سنت نبوی]]، عمل اهل مدینه، قولِ [[صحابه|صحابی]] (در صورت فقدان حدیث نبوی)، مصالح مرسله، [[قیاس]]، [[سد ذرایع]] ، [[اجماع]]، عرف و عادت، [[استحسان]] و [[اصل استصحاب|استصحاب]].<ref>مدکور، مناهج الاجتهاد فی الاسلام، ۱۹۷۷م، ص۶۱۳-۶۱۶ </ref>
به پیروان [[مالک بن انس]]، مالکی گفته می‌شود. مالک کتابی در حدیث با نام «الموطأ» دارد. او در «اجتهاد» خود اعتماد بر [[قرآن|قرآن کریم]] و حدیث می‌کرد و اگر حدیثی پیدا نمی‌کرد به «[[قیاس]]» رجوع می‌نمود. مذهب مالکی در مدینه نشأت یافت و در حجاز منتشر گشت سپس اهل مغرب و اندلس آن را پذیرفتند و اکنون این مذهب در مراکش و الجزایر و تونس و لیبی و مصر و سودان و بحرین و کویت رواج دارد و پیروان آن قریب پنجاه میلیون مسلمانند.<ref>مشکور، فرهنگ فرق اسلامی، ۱۳۷۲ش، ص۳۸۴</ref>اصول مذهب فقهی مالکی عبارتند از [[قرآن]]، [[سنت|سنت نبوی]]، عمل اهل مدینه، قولِ [[صحابه|صحابی]] (در صورت فقدان حدیث نبوی)، مصالح مرسله، قیاس، [[سد ذرایع]] ، [[اجماع]]، عرف و عادت، [[استحسان]] و [[اصل استصحاب|استصحاب]].<ref>مدکور، مناهج الاجتهاد فی الاسلام، ۱۹۷۷م، ص۶۱۳-۶۱۶ </ref>


=== شافعی ===
=== شافعی ===
خط ۷۹: خط ۷۸:
=== اهل حدیث ===
=== اهل حدیث ===
{{اصلی|اصحاب حدیث}}
{{اصلی|اصحاب حدیث}}
گروه و جریانی در میان اهل سنت که عهده‌دار گردآوری، آموزش و گسترش احادیث بودند و با استناد به ظاهر احادیث درباره مسائل اعتقادی و فقهی نظر می‌دادند و استفاده کنندگان از روش‌های استدلالی عقلی در زمینه فقه و کلام را نکوهش می‌کردند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۳</ref> [[مالک بن انس]]، [[شافعی]]، [[احمد بن حنبل]] و داود بن علی اصفهانی رئیس مذهب داودیه از بزرگان اهل حدیث در عرصه فقه بشمار می‌آیند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۵</ref> در زمان درگیری میان اهل حدیث و متکلمین، احمد بن حنبل به دلیل مقاومت در برابر فشارهای مأمون و معتصم عباسی که از حامیان معتزله بودند رهبری اهل حدیث را به عهده گرفت و با پافشاری بر قدیم بودن قرآن با نگارش کتاب «اصول السنة» به تنظیم نظریات اهل حدیث در عرصه مسائل اعتقادی پرداخت.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۵</ref> اهل حدیث صفات خبری خدا را به همان معنای ظاهری می‌گیرند و می‌گویند مومنان خدا را در آخرت همچون ماه شب چهاردهم می‌بینند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۶</ref> قرار گرفتن معتزله در مقابل شیوه ظاهرگرایانه اهل حدیث موجب شد در اوائل قرن چهارم افرادی همچون اشعری و ماتریدی در دفاع از آن درصدد عقلانی کردن آن برآیند. و مذاهب کلامی بعدی اهل سنت را پایه گذاری کنند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۷</ref>
گروه و جریانی در میان اهل سنت که عهده‌دار گردآوری، آموزش و گسترش احادیث بودند و با استناد به ظاهر احادیث درباره مسائل اعتقادی و فقهی نظر می‌دادند و استفاده کنندگان از روش‌های استدلالی عقلی در زمینه فقه و کلام را نکوهش می‌کردند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۳</ref> [[مالک بن انس]]، [[محمد بن ادریس شافعی|شافعی]]، [[احمد بن حنبل]] و داود بن علی اصفهانی رئیس مذهب داودیه از بزرگان اهل حدیث در عرصه فقه بشمار می‌آیند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۵</ref> در زمان درگیری میان اهل حدیث و متکلمین، احمد بن حنبل به دلیل مقاومت در برابر فشارهای مأمون و معتصم عباسی که از حامیان معتزله بودند رهبری اهل حدیث را به عهده گرفت و با پافشاری بر قدیم بودن قرآن با نگارش کتاب «اصول السنة» به تنظیم نظریات اهل حدیث در عرصه مسائل اعتقادی پرداخت.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۵</ref> اهل حدیث صفات خبری خدا را به همان معنای ظاهری می‌گیرند و می‌گویند مومنان خدا را در آخرت همچون ماه شب چهاردهم می‌بینند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۶</ref> قرار گرفتن معتزله در مقابل شیوه ظاهرگرایانه اهل حدیث موجب شد در اوائل قرن چهارم افرادی همچون اشعری و ماتریدی در دفاع از آن درصدد عقلانی کردن آن برآیند و مذاهب کلامی بعدی اهل سنت را پایه گذاری کنند.<ref>رضوی، «اهل حدیث»، ص۵۶۷</ref>


=== معتزلی ===
=== معتزلی ===
خط ۹۶: خط ۹۵:
===وهابیت ===
===وهابیت ===
{{اصلی|وهابیت}}
{{اصلی|وهابیت}}
وهابی‌ها طرفداران محمد بن عبدالوهاب هستند که در اواخر قرن دوازده هجری به ترویج افکار [[ابن تیمیه]] پرداختند<ref>امین، سید محسن، کشف الإرتیاب، دارالکتب الاسلامی، ص۱۰</ref> که معتقد بود برخی اعتقادات و اعمال مسلمانان با [[توحید عبادی]] ناسازگار است.<ref>نگاه کنید به: ابن تیمیة، مجموعة الوسائل و المسائل، لجنة التراث العربی، ص۳-۱، ۲۰، ۲۱، ۴۲-۴۳.</ref> آنها [[توسل]]، [[بنای بر قبور|ساخت بنا بر قبور]]، [[زیارت]] و طلب [[شفاعت]] را [[بدعت]] و [[شرک]] می‌پندارند.<ref>مغنیه، هذه هی الوهابیة، منظمة الاعلام الاسلامی، ص۷۴-۷۶.</ref>  
وهابی‌ها طرفداران محمد بن عبدالوهاب هستند که در اواخر قرن دوازده هجری به ترویج افکار [[ابن‌تیمیه حرانی|ابن تیمیه]] پرداختند<ref>امین، سید محسن، کشف الإرتیاب، دارالکتب الاسلامی، ص۱۰</ref> که معتقد بود برخی اعتقادات و اعمال مسلمانان با [[توحید عبادی]] ناسازگار است.<ref>نگاه کنید به: ابن تیمیة، مجموعة الوسائل و المسائل، لجنة التراث العربی، ص۳-۱، ۲۰، ۲۱، ۴۲-۴۳.</ref> آنها [[توسل]]، [[بنای بر قبور|ساخت بنا بر قبور]]، [[زیارت]] و طلب [[شفاعت]] را [[بدعت]] و [[شرک]] می‌پندارند.<ref>مغنیه، هذه هی الوهابیة، منظمة الاعلام الاسلامی، ص۷۴-۷۶.</ref>  


البته در کنفرانسی که با عنوان "اهل سنت و جماعت کیست؟" از ۲۵ تا ۲۷ اگوست ۲۰۱۶ با حضور امام اکبر الازهر و ۲۰۰ تن از عالمان اهل سنت در پایتخت [[چچن]] برگزار شد، [[وهابیت]] جزء مذاهب اعتقادی اهل سنت به حساب نیامد و اهل سنت منحصر در [[اشاعره|اشعریه]]، [[ماتریدیه]] و [[اهل حدیث]] دانسته شد.<ref>[https://fa.alalamtv.net/news/1855997 اعلام برائت اهل سنت از وهابیت، شبکه العالم، تاریخ خبر: ۸ شهریور ۱۳۹۵] - همچنین رجوع کنید به [https://chechnyaconference.org/ وبگاه رسمی این کنفرانس] و [https://chechnyaconference.org/material/chechnya-conference-statement-farsi.pdf بیانیه اختتامیه آن]</ref>
البته در کنفرانسی که با عنوان "اهل سنت و جماعت کیست؟" از ۲۵ تا ۲۷ اگوست ۲۰۱۶ با حضور امام اکبر الازهر و ۲۰۰ تن از عالمان اهل سنت در پایتخت [[چچن]] برگزار شد، [[وهابیت]] جزء مذاهب اعتقادی اهل سنت به حساب نیامد و اهل سنت منحصر در [[اشاعره|اشعریه]]، [[ماتریدیه]] و [[اصحاب حدیث|اهل حدیث]] دانسته شد.<ref>[https://fa.alalamtv.net/news/1855997 اعلام برائت اهل سنت از وهابیت، شبکه العالم، تاریخ خبر: ۸ شهریور ۱۳۹۵] - همچنین رجوع کنید به [https://chechnyaconference.org/ وبگاه رسمی این کنفرانس] و [https://chechnyaconference.org/material/chechnya-conference-statement-farsi.pdf بیانیه اختتامیه آن]</ref>


==پانویس==
==پانویس==
confirmed، protected، templateeditor
۱٬۶۸۵

ویرایش