کاربر ناشناس
اخلاص: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Mashg بدون خلاصۀ ویرایش |
imported>Mashg بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
واژه اخلاص، مصدر باب افعال از ریشه خلوص و خلاص به معنای پاک شدن و سالم گشتن از آمیختگی است. <ref> لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳، «خلص». </ref> <ref> ترتیب العین، ج۱، ص۲۳۷، «خلص». </ref> | واژه اخلاص، مصدر باب افعال از ریشه خلوص و خلاص به معنای پاک شدن و سالم گشتن از آمیختگی است. <ref> لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳، «خلص». </ref> <ref> ترتیب العین، ج۱، ص۲۳۷، «خلص». </ref> | ||
خالص، کالایی را گویند که با چیزی ممزوج و مخلوط نباشد و معنایی نزدیک به «صافی» دارد با این تفاوت که صافی به جنسی که از همان ابتدا با چیزی آمیخته نبوده اطلاق می‌شود؛ ولی خالص، جنسی است که پس از امتزاج با چیز دیگر، خواه پست‌تر باشد یا نه، پاک، و ناخالصی آن زدوده شود. <ref> مفردات، ص۲۹۲. </ref> <ref> مجمع البحرین، ج۴، ص۱۶۹. </ref> <ref> مقاییس اللغه، ج۲، ص۲۰۸، «خلص». </ref> | خالص، کالایی را گویند که با چیزی ممزوج و مخلوط نباشد و معنایی نزدیک به «صافی» دارد با این تفاوت که صافی به جنسی که از همان ابتدا با چیزی آمیخته نبوده اطلاق می‌شود؛ ولی خالص، جنسی است که پس از امتزاج با چیز دیگر، خواه پست‌تر باشد یا نه، پاک، و ناخالصی آن زدوده شود. <ref> مفردات، ص۲۹۲. </ref> <ref> طریحی٬ مجمع البحرین، ۱۳۷۵ش٬ ج۴، ص۱۶۹. </ref> <ref> ابن فارس٬ مقاییس اللغه، ج۲، ص۲۰۸، «خلص». </ref> | ||
لغویان برای خلوص، معانی دیگری نیز بر شمرده‌اند؛ مانند رسیدن، نجات یافتن، کناره‌گیری کردن از دیگران و ویژه خود گردانیدن که در هر یک از این معانی، به نوعی معنای اصلی این ریشه یا لوازم آن وجود دارد. <ref> تاج العروس، ج۷، ص۵۶۲. </ref> <ref> لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳-۱۷۴، «خلص». </ref> | لغویان برای خلوص، معانی دیگری نیز بر شمرده‌اند؛ مانند رسیدن، نجات یافتن، کناره‌گیری کردن از دیگران و ویژه خود گردانیدن که در هر یک از این معانی، به نوعی معنای اصلی این ریشه یا لوازم آن وجود دارد. <ref> تاج العروس، ج۷، ص۵۶۲. </ref> <ref> لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳-۱۷۴، «خلص». </ref> | ||
«اخلاص» به معنای خالص کردن، پاک گردانیدن و برگزیدن است.<ref>لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳-۱۷۴، «خلص». </ref> <ref>مجمع‌البحرین، ج۴، ص۱۶۸-۱۶۹، «خلص».</ref> مقصود از آن در فرهنگ اسلامی، پاک کردن نیّت از غیر خدا و انجام دادن عمل برای خدا است.<ref>مصطلحات | «اخلاص» به معنای خالص کردن، پاک گردانیدن و برگزیدن است.<ref>ابن منظور٬ لسان العرب، ج۳، ص۱۷۳-۱۷۴، «خلص». </ref> <ref>مجمع‌البحرین، ج۴، ص۱۶۸-۱۶۹، «خلص».</ref> مقصود از آن در فرهنگ اسلامی، پاک کردن نیّت از غیر خدا و انجام دادن عمل برای خدا است.<ref>رفیق٬ مصطلحات التصوف الاسلامی، ۱۹۹۹م. ص۲۶.</ref> <ref>لغت‌نامه، ج۱، ص۱۲۹۴، «اخلاص».</ref> | ||
==در قرآن== | ==در قرآن== | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
واژه اخلاص در [[قرآن]] به کار نرفته؛ ولی مشتقّات خلوص ۳۱ بار در قرآن آمده که بیشتر آن‌ها به موضوع اخلاص مربوط است. از این موارد، ۲۲ مورد از باب افعال و ۱۲ آیه مربوط به «مخلِصین» (کسانی‌که دین خود را برای خدا خالص کرده‌اند) بوده،<ref> بقره، آیه۱۳۹. اعراف، آیه۲۹. غافر، آیه۱۴.</ref> و ۱۰ آیه مربوط به مخلَصین می‌باشد.<ref>مریم، آیه۵۱. یوسف، آیه۲۴. حجر، آیه۴۰.</ref> | واژه اخلاص در [[قرآن]] به کار نرفته؛ ولی مشتقّات خلوص ۳۱ بار در قرآن آمده که بیشتر آن‌ها به موضوع اخلاص مربوط است. از این موارد، ۲۲ مورد از باب افعال و ۱۲ آیه مربوط به «مخلِصین» (کسانی‌که دین خود را برای خدا خالص کرده‌اند) بوده،<ref> بقره، آیه۱۳۹. اعراف، آیه۲۹. غافر، آیه۱۴.</ref> و ۱۰ آیه مربوط به مخلَصین می‌باشد.<ref>مریم، آیه۵۱. یوسف، آیه۲۴. حجر، آیه۴۰.</ref> | ||
حقيقت اخلاص، انجام دادن عمل براى خدا و به انگيزه تقرّب به اوست.<ref>التبیان، ج۹، ص۵ | حقيقت اخلاص، انجام دادن عمل براى خدا و به انگيزه تقرّب به اوست.<ref>طوسی٬ التبیان، ج۹، ص۵ ؛ طباطبایی٬ المیزان، ج۱۷، ص۲۳۳.</ref> در قرآن به‌صورت‌هاى گوناگونى به حقيقت اخلاص پرداخته شده است. | ||
* اخلاص با تعبیرات مترادف: آیاتی از قرآن با واژه‌‌ها و تعبیرات مترادف و متلازم با اخلاص، به این موضوع می‌پردازند؛ مانند انحصار عبادت در خداوند،<ref>سوره حمد، آیه۵. سوره یوسف، آیه۴۰.</ref> انجام طاعات و عبادات برای خدا(للّه) <ref>سوره بقره، آیه۱۹۶. سوره انعام، آیه۱۶۲. سوره سبأ، آیه۴۶.</ref> روی نهادن به سوی خدا و دل بریدن از غیر او،<ref>سوره بقره، آیه۱۱۲. سوره آل‌عمران، آیه۲۰.</ref> انجام دادن کار برای وجه اللّه،<ref>سوره انسان، آیه۹. سوره کهف، آیه۲۸.</ref> انجام دادن کار برای طلب رضایت الهی،<ref>سوره بقره، آیه۲۶۵. سوره آل‌عمران، آیه۱۷۴.</ref> انجام دادن عمل در راه خدا،<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴. سوره بقره، آیه۲۶۱.</ref> عدم درخواست اجر از سوی پیامبران،<ref>سوره شعرا، آیه۱۰۹. سوره شعرا، آیه۱۲۷. سوره شعرا، آیه۱۴۵. سوره شعرا، آیه۱۶۴. سوره شعرا، آیه۱۸۰.</ref> [[حنیف]] و حق‌گرا بودن،<ref>سوره آل‌عمران، آیه۶۷.</ref> صداقت در [[توبه]](نصوح)،<ref>سوره تحریم، آیه۸.</ref> و داشتن قلب سلیم.<ref>سوره شعراء، آیه۸۹.</ref> | * '''اخلاص با تعبیرات مترادف:''' آیاتی از قرآن با واژه‌‌ها و تعبیرات مترادف و متلازم با اخلاص، به این موضوع می‌پردازند؛ مانند انحصار عبادت در خداوند،<ref>سوره حمد، آیه۵. سوره یوسف، آیه۴۰.</ref> انجام طاعات و عبادات برای خدا(للّه) <ref>سوره بقره، آیه۱۹۶. سوره انعام، آیه۱۶۲. سوره سبأ، آیه۴۶.</ref> روی نهادن به سوی خدا و دل بریدن از غیر او،<ref>سوره بقره، آیه۱۱۲. سوره آل‌عمران، آیه۲۰.</ref> انجام دادن کار برای وجه اللّه،<ref>سوره انسان، آیه۹. سوره کهف، آیه۲۸.</ref> انجام دادن کار برای طلب رضایت الهی،<ref>سوره بقره، آیه۲۶۵. سوره آل‌عمران، آیه۱۷۴.</ref> انجام دادن عمل در راه خدا،<ref>سوره بقره، آیه۱۵۴. سوره بقره، آیه۲۶۱.</ref> عدم درخواست اجر از سوی پیامبران،<ref>سوره شعرا، آیه۱۰۹. سوره شعرا، آیه۱۲۷. سوره شعرا، آیه۱۴۵. سوره شعرا، آیه۱۶۴. سوره شعرا، آیه۱۸۰.</ref> [[حنیف]] و حق‌گرا بودن،<ref>سوره آل‌عمران، آیه۶۷.</ref> صداقت در [[توبه]](نصوح)،<ref>سوره تحریم، آیه۸.</ref> و داشتن قلب سلیم.<ref>سوره شعراء، آیه۸۹.</ref> | ||
* اخلاص با نفی شرک و ریا: از آن‌جا که اخلاص، انجام دادن عمل فقط برای خدا است، با [[شرک]] و [[ریا]] که انجام دادن عمل برای غیر خدا است، جمع نمی‌شود.آیاتی نیز با نفی شرک و ریا به موضوع اخلاص اشاره می‌کنند.<ref>سوره کهف،۱۱۰؛ سوره نساء،۱۴۲؛ سوره ماعون،۶؛ سوره بقره،۲۶۴.</ref> | * '''اخلاص با نفی شرک و ریا:''' از آن‌جا که اخلاص، انجام دادن عمل فقط برای خدا است، با [[شرک]] و [[ریا]] که انجام دادن عمل برای غیر خدا است، جمع نمی‌شود.آیاتی نیز با نفی شرک و ریا به موضوع اخلاص اشاره می‌کنند.<ref>سوره کهف،۱۱۰؛ سوره نساء،۱۴۲؛ سوره ماعون،۶؛ سوره بقره،۲۶۴.</ref> | ||
==در علوم اسلامی== | ==در علوم اسلامی== | ||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
===در علم اخلاق=== | ===در علم اخلاق=== | ||
در اخلاق، به نیّت اهمیّت ویژه‌ای داده شده و از آن به صورت رکن و پایه رفتار و روح عمل یاد شده است؛ به‌گونه‌ای که نبودن نیّت درست باعث بی‌ارزش شدن عمل می‌شود.<ref>اخلاق در قرآن، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۹.</ref> | در اخلاق، به نیّت اهمیّت ویژه‌ای داده شده و از آن به صورت رکن و پایه رفتار و روح عمل یاد شده است؛ به‌گونه‌ای که نبودن نیّت درست باعث بی‌ارزش شدن عمل می‌شود.<ref>جوادی آملی٬ اخلاق در قرآن، ج۱، ص۲۶۶-۲۶۹.</ref> | ||
اخلاص بالاتر از همه فضیلت‌ها و ملاک پذیرش و درستی رفتار‌ها بوده و رهایی از چنگال [[شیطان]] فقط با اخلاص امکان دارد.<ref>جامع‌السعادات، ج۲، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref> | اخلاص بالاتر از همه فضیلت‌ها و ملاک پذیرش و درستی رفتار‌ها بوده و رهایی از چنگال [[شیطان]] فقط با اخلاص امکان دارد.<ref>نراقی٬ جامع‌السعادات، ج۲، ص۴۰۵-۴۰۶.</ref> | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = [[امام صادق(ع)]]| نقل‌قول =بی‌ترديد، هر چيز در برابر مؤمن خاشع و خاضع است و همه چيز از او پروا دارند. چنانچه بنده مخلص باشد خداوند ترس او را در دل همه چيز حتى حشرات زمين و پرندگان آسمان قرار می‌دهد.|تاریخ بایگانی| | منبع = <small> [[بحارالانوار (کتاب)|بحارالأنوار]]، ج۶۷، ص۲۴۸، باب۵۴، ح۲۱. </small>| تراز = چپ| عرض = 200px|حاشیه= 8px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه = #F9F9CB| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = [[امام صادق(ع)]]| نقل‌قول =بی‌ترديد، هر چيز در برابر مؤمن خاشع و خاضع است و همه چيز از او پروا دارند. چنانچه بنده مخلص باشد خداوند ترس او را در دل همه چيز حتى حشرات زمين و پرندگان آسمان قرار می‌دهد.|تاریخ بایگانی| | منبع = <small> [[بحارالانوار (کتاب)|بحارالأنوار]]، ج۶۷، ص۲۴۸، باب۵۴، ح۲۱. </small>| تراز = چپ| عرض = 200px|حاشیه= 8px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه = #F9F9CB| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
===در فلسفه=== | ===در فلسفه=== | ||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
===در عرفان=== | ===در عرفان=== | ||
در عرفان، اخلاص به پیراستگی عمل از هرگونه آمیختگی تعریف شده،<ref>شرح منازل‌السائرین، ص۶۸ | در عرفان، اخلاص به پیراستگی عمل از هرگونه آمیختگی تعریف شده،<ref>کاشی، شرح منازل‌السائرین، ۱۳۷۹ش٬ ص۶۸ ؛ ابن قیم جوزیه، مدارج‌السالکین، دار الکتب العلمیه٬ ج۲، ص۹۶.</ref> و بیست و چهارمین منزل سلوک دانسته شده است.<ref>کاشی، شرح منازل‌السائرین، ۱۳۷۹ش٬ ص۱۲-۱۴.</ref> | ||
برخی گفته‌اند: اگر [[دین اسلام|دین]] را که مجموعه معارف الهی و مسائل اخلاقی و [[احکام]] عملی است، تحلیل کنیم فقط به یک چیز منتهی می‌شود و آن اخلاص است؛ یعنی | برخی گفته‌اند: اگر [[دین اسلام|دین]] را که مجموعه معارف الهی و مسائل اخلاقی و [[احکام]] عملی است، تحلیل کنیم فقط به یک چیز منتهی می‌شود و آن اخلاص است؛ یعنی انسان، ذات و افعالش را بر این اساس قرار دهد که همگی برای خداوند واحد قهّار است.<ref>طباطبایی٬ المیزان، ۱۳۷۱ش٬ ج۳، ص۱۶۲.</ref> | ||
===در فقه=== | ===در فقه=== | ||
در فقه اخلاص این است که مکلّف در عمل عبادی خود جز قصد قربت و عبودیّت برای پروردگار، هیچ انگیزۀ دیگری نداشته باشد؛ خواه به نحو استقلال یا انضمام.آن دسته از تکالیف که قصد تقرّب به خداوند، شرط صحّت آن‌هاست، تعبّدی نامیده می‌شود، در برابر توصلی که صحّت آن به قصد تقرّب مشروط نیست. خلوص در نیّت عمل عبادی، شرط و عبادت بدون آن باطل است.ریا در مقابل اخلاص قرار دارد که موجب بطلان عمل عبادی است.<ref>مستمسک العروة، ج۶، ص۲۰-۲۱ | در فقه اخلاص این است که مکلّف در عمل عبادی خود جز قصد قربت و عبودیّت برای پروردگار، هیچ انگیزۀ دیگری نداشته باشد؛ خواه به نحو استقلال یا انضمام. آن دسته از تکالیف که قصد تقرّب به خداوند، شرط صحّت آن‌هاست، تعبّدی نامیده می‌شود، در برابر توصلی که صحّت آن به قصد تقرّب مشروط نیست. خلوص در نیّت عمل عبادی، شرط و عبادت بدون آن باطل است. ریا در مقابل اخلاص قرار دارد که موجب بطلان عمل عبادی است.<ref>مستمسک العروة، ج۶، ص۲۰-۲۱ ؛ جزیری، الفقه علی المذاهب الاربعه، دار الثقلین٬ ج۲، ص۲۰۹-۲۱۰ ؛ نجفی٬ جواهر الکلام، مؤسسة النشر الإسلامی٬ ج۹، ص۱۵۵-۱۵۷ ؛ خمینی٬ تحریر الوسیله، ۱۳۷۹ش٬ ج۱، ص۱۴۲.</ref> | ||
==قصد تبعی در عمل عبادی== | ==قصد تبعی در عمل عبادی== | ||
وجود پاره‌ای | وجود پاره‌ای اهداف تبعی در عبادت با اخلاص منافات نداشته و موجب بطلان عمل نمی‌شود. به این جهت فقها در مسألۀ دریافت مزد برای [[نماز]] و [[روزه|روزۀ]] میّت، بر منافات نداشتن آن با قصد قربت تصریح کرده‌اند.<ref>بحرانی، الحدائق الناضرة٬ ۱۳۶۳ش٬ ج۱۱، ص۵۳ ؛ خمینی، کتاب الطهاره، ۱۳۸۰ش٬ ج۲، ص۴۲۲.</ref> | ||
===قصد دنیایی از برخی عبادات=== | ===قصد دنیایی از برخی عبادات=== | ||
به نظر بسیاری از [[فقیهان]]، اگر اصل عملِ عبادی، برای خدا باشد، قصد بعضی از بهره‌‌های دنیایی به صورت تبعی، با حقیقت اخلاص منافات نداشته، باعث باطل شدن عمل نمی‌شود. | به نظر بسیاری از [[فقیهان]]، اگر اصل عملِ عبادی، برای خدا باشد، قصد بعضی از بهره‌‌های دنیایی به صورت تبعی، با حقیقت اخلاص منافات نداشته، باعث باطل شدن عمل نمی‌شود. | ||
مانند اینکه کسی از روزه گرفتن، قصد سلامت و بهداشت نیز داشته باشد یا در [[وضو]] گرفتن، خنک شدن را نیز قصد کند یا از خواندن [[نماز شب]]، قصد به دست آوردن روزی بیشتر نیز داشته باشد.<ref>القواعدوالفوائد، ج۱، ص۷۹-۸۰ | مانند اینکه کسی از روزه گرفتن، قصد سلامت و بهداشت نیز داشته باشد یا در [[وضو]] گرفتن، خنک شدن را نیز قصد کند یا از خواندن [[نماز شب]]، قصد به دست آوردن روزی بیشتر نیز داشته باشد.<ref>القواعدوالفوائد، ج۱، ص۷۹-۸۰ ؛ طوسی٬ المبسوط، مکتبه المرتضویه٬ ج۱، ص۱۹ ؛ حلی٬ المعتبر، سید الشهداء٬ ج۱، ص۱۴۰.</ref> | ||
===خطورات ذهنی حین عبادت=== | ===خطورات ذهنی حین عبادت=== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =[[حضرت زهرا(س)|حضرت زهرا سلام الله علیها]]:{{سخ}}{{حدیث| مَن اَصعَدَ اِلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِه اَهبَطَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیهِ اَفضَلَ مَصلَحَتِه|ترجمه=کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ، برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = [[عدة الداعی]]، ص ۲۳۳| تراز = چپ| عرض = 200px| اندازه خط = 12px|رنگ پس‌زمینه =#E7E8E9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان =| نقل‌قول =[[حضرت زهرا(س)|حضرت زهرا سلام الله علیها]]:{{سخ}}{{حدیث| مَن اَصعَدَ اِلَی اللهِ خالِصَ عِبادَتِه اَهبَطَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ اِلَیهِ اَفضَلَ مَصلَحَتِه|ترجمه=کسی که عبادت های خالصانه خود را به سوی خدا فرستد، پروردگار بزرگ، برترین مصلحت را به سویش فرو خواهد فرستاد.}}|تاریخ بایگانی| منبع = [[عدة الداعی]]، ص ۲۳۳| تراز = چپ| عرض = 200px| اندازه خط = 12px|رنگ پس‌زمینه =#E7E8E9| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
اگر کسی عمل عبادی را خالصانه انجام دهد، ولی از اینکه در برابر دیدگان مردم است، خشنود شود یا هنگام انجام دادن عمل، خطوراتی از ذهنش عبور کند، باعث از بین رفتن اخلاص و باطل شدن عمل نمی‌شود.<ref>العروةالوثقی، ج۱، ص۶۱۷-۶۱۸ | اگر کسی عمل عبادی را خالصانه انجام دهد، ولی از اینکه در برابر دیدگان مردم است، خشنود شود یا هنگام انجام دادن عمل، خطوراتی از ذهنش عبور کند، باعث از بین رفتن اخلاص و باطل شدن عمل نمی‌شود.<ref>یزدی، العروةالوثقی، ج۱، ص۶۱۷-۶۱۸ ؛ ابن عاشور، التحریر و التنویر، موسسة التاریخ العربی٬ ج۲۳، ص۳۱۹-۳۲۰ ؛ حر عاملی٬ وسائل‌الشیعه، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث٬ ج۱، ص۷۵.</ref> | ||
===عبادت از روی ترس از عقوبت یا امید ثواب=== | ===عبادت از روی ترس از عقوبت یا امید ثواب=== | ||
پرستش خداوند | پرستش خداوند به‌خاطر ترس از عقوبت الهی یا به امید [[ثواب]] و نعمت پروردگار، اخلاص در عمل را از بین نمی‌برد. در اعمال توصّلی نیز اخلاص، شرط پاداش آخرتی است و اگر انسان، اعمال مباح را هم با اخلاص انجام دهد، به خداوند نزدیک شده،<ref>النیّة و الاخلاص، ص۱۰۴.</ref> استحقاق دریافت ثواب و فیض الهی را خواهد یافت. | ||
==مراتب اخلاص== | ==مراتب اخلاص== | ||
[[امام خمینی]] برای اخلاص مراتبی ذکر کرده‌اند از جمله آن‌ها: | |||
* مرتبه اول: پاکسازی عمل است -چه عمل قلبى یا عمل ظاهری- از شبهه رضاى مخلوق و جلب قلوب آن‌ها، چه براى خوش‌آمد گویی آن‌ها یا براى جلب منفعت یا براى غیر آن. | * مرتبه اول: پاکسازی عمل است -چه عمل قلبى یا عمل ظاهری- از شبهه رضاى مخلوق و جلب قلوب آن‌ها، چه براى خوش‌آمد گویی آن‌ها یا براى جلب منفعت یا براى غیر آن. | ||
* مرتبه دوم: پاکسازی عمل است از به دست آوردن منافع دنیایی هر چند که انگیزه و مشوق آن عنایت الهی باشد تا به این واسطه عنایت فرماید. مثل خواندن [[نماز شب]] براى توسعه روزى و بجا آوردن نماز اوّل ماه(مثلا) براى سلامت از آفات آن ماه و دیگر مقاصد دنیوى. | * مرتبه دوم: پاکسازی عمل است از به دست آوردن منافع دنیایی هر چند که انگیزه و مشوق آن عنایت الهی باشد تا به این واسطه عنایت فرماید. مثل خواندن [[نماز شب]] براى توسعه روزى و بجا آوردن نماز اوّل ماه(مثلا) براى سلامت از آفات آن ماه و دیگر مقاصد دنیوى. | ||
| خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
* مرتبه پنجم: پاکسازی عمل است از رسیدن به لذّات روحی همیشگی و خود را در جرگه [[ملائکه]] وارد کردن، این درجه نیز گرچه درجه بزرگ و مقصد عالى و مهمى است، ولى از منظر [[عارف|عارفان]] واقعی این مرتبه نیز دارای نقصان بوده و سالک آن نیز در زمره کاسبین به شمار می‌رود. | * مرتبه پنجم: پاکسازی عمل است از رسیدن به لذّات روحی همیشگی و خود را در جرگه [[ملائکه]] وارد کردن، این درجه نیز گرچه درجه بزرگ و مقصد عالى و مهمى است، ولى از منظر [[عارف|عارفان]] واقعی این مرتبه نیز دارای نقصان بوده و سالک آن نیز در زمره کاسبین به شمار می‌رود. | ||
* مرتبه ششم: پاکسازی آن است ازترس عدم دستیابی به این لذّات و محروم شدن از این سعادت‌ها. | * مرتبه ششم: پاکسازی آن است ازترس عدم دستیابی به این لذّات و محروم شدن از این سعادت‌ها. | ||
* مرتبه هفتم: پاکسازی عمل است از اینکه | * مرتبه هفتم: پاکسازی عمل است از اینکه به‌خاطر بهشت لقاء الهی عمل کند و این مرتبه از مهم‌ترین اهداف اهل معرفت و سالکان کوی دوست است. | ||
و نوع مردم از دستیابی به آن ناتوانند و کمتر کسی از اهل معرفت به این سعادت می‌رسند، البته این مرتبه درجه نهایی عروج آنان نیست، بلکه از مقامات معمولى آن‌ها | و نوع مردم از دستیابی به آن ناتوانند و کمتر کسی از اهل معرفت به این سعادت می‌رسند، البته این مرتبه درجه نهایی عروج آنان نیست، بلکه از مقامات معمولى آن‌ها به‌شمار می‌رود. | ||
و پس از این مرتبه، مراتب دیگرى است که از حدود خلوص خارج بوده، بیان آن مراتب از حوصله اینجا خارج است.<ref> آداب الصلاة، صص | و پس از این مرتبه، مراتب دیگرى است که از حدود خلوص خارج بوده، بیان آن مراتب از حوصله اینجا خارج است.<ref>خمینی، آداب الصلاة، صص ۱۶۴ـ۱۶۶.</ref> | ||
==نشانه‌های اخلاص== | ==نشانه‌های اخلاص== | ||
در روایات اسلامی برای اخلاص نشانه‌های بسیاری ذکر کرده‌اند که این موارد از جمله آن‌هاست: | در روایات اسلامی برای اخلاص نشانه‌های بسیاری ذکر کرده‌اند که این موارد از جمله آن‌هاست: | ||
* کسی که دلش پاک، اعضاء و جوارحش سالم، خیرش زیاد و شرش مأمون است (یعنى مردم از خیرش | * کسی که دلش پاک، اعضاء و جوارحش سالم، خیرش زیاد و شرش مأمون است (یعنى مردم از خیرش بهرهمند و از شرش در امانند).<ref>حرانی٬ تحف العقول، ص۲۱.</ref> | ||
* یکسان بودن ظاهر و باطن و کردار و گفتارش.<ref>نهج البلاغه، نامه ۲۶. </ref> | * یکسان بودن ظاهر و باطن و کردار و گفتارش.<ref>فیض الاسلام٬ نهج البلاغه، نامه ۲۶. </ref> | ||
* کمال اخلاص دوری از [[گناه|گناهان]] است.<ref>بحارالأنوار، ج۷۴، ص۲۱۵. </ref> | * کمال اخلاص دوری از [[گناه|گناهان]] است.<ref>مجلسی٬ بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق٬ ج۷۴، ص۲۱۵. </ref> | ||
* [[زهد]].<ref> نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ص۴۲۰.</ref> | * [[زهد]].<ref> مهدوی کنی٬ نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ۱۳۷۵ش٬ ص۴۲۰.</ref> | ||
* ناامیدی از غیرخدا و از چیزی غیر از گناهش نترسیدن.<ref>نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ص۴۲۱.</ref> | * ناامیدی از غیرخدا و از چیزی غیر از گناهش نترسیدن.<ref>مهدوی کنی٬ نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ۱۳۷۵ش٬ ص۴۲۱.</ref> | ||
* از غیر خدا در مورد اعمالش انتظار تعریف نداشتن.<ref> | * از غیر خدا در مورد اعمالش انتظار تعریف نداشتن.<ref>کلینی٬ الکافی، ۱۳۷۵ش٬ ج۲، ص۱۶، ح۴.</ref> | ||
==فواید و ثمرات== | ==فواید و ثمرات== | ||
{{جعبه نقل قول| عنوان = [[پیامبر اکرم(ص)]]| نقل‌قول =خداوند عزّوجلّ فرمود: اگر بنده خود را دوستدار اخلاص و خداجوى بيابم اداره امور او را شخصاً به عهده میگيرم و كار او را به ديگران واگذار نمی‌كنم.|تاریخ بایگانی| | منبع = <small>[[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرك الوسائل]]، ج۴، ص۴۸۲، باب۲۳ </small>| تراز = چپ| عرض = 300px|حاشیه= 7px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه = #E3FCBE| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | {{جعبه نقل قول| عنوان = [[پیامبر اکرم(ص)]]| نقل‌قول =خداوند عزّوجلّ فرمود: اگر بنده خود را دوستدار اخلاص و خداجوى بيابم اداره امور او را شخصاً به عهده میگيرم و كار او را به ديگران واگذار نمی‌كنم.|تاریخ بایگانی| | منبع = <small>[[مستدرک الوسائل (کتاب)|مستدرك الوسائل]]، ج۴، ص۴۸۲، باب۲۳ </small>| تراز = چپ| عرض = 300px|حاشیه= 7px| اندازه خط = 14px|رنگ پس‌زمینه = #E3FCBE| گیومه نقل‌قول =| تراز منبع = چپ}} | ||
برای عمل مخلصانه آثار زیادی بیان شده است که از جمله آن‌ها: | برای عمل مخلصانه آثار زیادی بیان شده است که از جمله آن‌ها: | ||
* بصیرت و نورانیت دل.<ref> | * بصیرت و نورانیت دل.<ref>مجلسی٬ بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق٬ ج۶۷، ص۲۴۲.</ref> | ||
* خضوع تمام ما سوى اللّه در برابر انسان مخلص.<ref>بحارالأنوار، ج۶۷، ص۲۴۸، باب۵۴، ح۲۱.</ref> | * خضوع تمام ما سوى اللّه در برابر انسان مخلص.<ref>مجلسی٬ بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق٬ ج۶۷، ص۲۴۸، باب۵۴، ح۲۱.</ref> | ||
* کفایت امر و درمانده نشدن در کار‌ها.<ref>مستدرک الوسائل، ج۴، ص۴۸۲، باب۲۳؛ بحارالأنوار، ج۸۲، ص۱۳۶، باب۲۷.</ref> | * کفایت امر و درمانده نشدن در کار‌ها.<ref>نوری٬ مستدرک الوسائل، ۱۴۰۸ق٬ ج۴، ص۴۸۲، باب۲۳؛ مجلسی٬ بحارالأنوار، ۱۴۰۴ق٬ ج۸۲، ص۱۳۶، باب۲۷.</ref> | ||
* سعادت و کامیابى.<ref>غررالحکم و دررالکلم، ص۱۵۵، ح۲۸۹۵.</ref> | * سعادت و کامیابى.<ref>آمدی٬ غررالحکم و دررالکلم، ۱۳۶۶ش٬ ص۱۵۵، ح۲۸۹۵.</ref> | ||
* کمال عبادت.<ref>مجموعه ورام، ج۲، ص۱۰۹.</ref> | * کمال عبادت.<ref>ابن ابی فراس٬ مجموعه ورام، انتشارات مکتبة الفقیه٬ ج۲، ص۱۰۹.</ref> | ||
یعنى اصل عبادت اخلاص است و سایر اعمال در سایه اخلاص عنوان عبادت پیدا می‌کنند و کامل می‌شوند. البته آثار و فواید دیگرى نیز بر اخلاص مترتب است که به این مقدار بسنده می‌شود.<ref>نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ص۴۲۸ـ۴۳۰؛ شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، ص ۴۶۹ـ۴۷۵.</ref> | یعنى اصل عبادت اخلاص است و سایر اعمال در سایه اخلاص عنوان عبادت پیدا می‌کنند و کامل می‌شوند. البته آثار و فواید دیگرى نیز بر اخلاص مترتب است که به این مقدار بسنده می‌شود.<ref>مهدوی کنی٬ نقطههاى آغاز در اخلاق عملى، ۱۳۷۵ش٬ ص۴۲۸ـ۴۳۰؛ گیلانی، شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، ۱۳۷۷ش٬ ص ۴۶۹ـ۴۷۵.</ref> | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
| خط ۸۸: | خط ۸۸: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، | * آمدی، عبدالواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی قم، ۱۳۶۶ ش. | ||
* ابن عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن | * ابن عاشور، محمد طاهر، تفسیر التحریر و التنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور (۳۰ جلد)، موسسة التاریخ العربی، بیروت. | ||
* ابن فارس، معجم مقاییس | * ابن فارس، معجم مقاییس اللغة(۶ جلد)، مکتب الاعلام الاسلامی، قم. | ||
* ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک | * ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر، مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، دار الکتب العلمیه، بیروت. | ||
* ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان | * ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب (۱۵ جلد)، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع-دار صادر، بیروت. | ||
* بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناضره فی احکام العتره | * بحرانی، یوسف بن احمد، الحدایق الناضره فی احکام العتره الطاهره (۲۵ جلد)، موسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم، قم، ۱۳۶۳. | ||
* جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت(ع) | * جزیری، عبدالرحمن، الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت(ع) (۵ جلد)، دار الثقلین، بیروت. | ||
* حرانی، ابن شعبه، تحف العقول (ترجمۀ حسن زاده)، | * رفیق٬ عجم٬ مصطلحات التصوف الاسلامی، بیروت٬ مکتبة لبنان ناشرون٬ ۱۹۹۹م. | ||
* حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، | * حرانی، ابن شعبه، تحف العقول (ترجمۀ حسن زاده)، آل علی علیه‌السلام، قم، ۱۳۸۲. | ||
* حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل | * حرانی، ابن شعبه، تحف العقول، انتشارات جامعه مدرسین قم، ۱۴۰۴ ق. | ||
* حکیم، سید محسن، مستمسک العروه | * حر عاملی، محمد بن حسن، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه (۳۰ جلد)، موسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث، قم. | ||
* خمینی، سید روح الله، آداب الصلاة (فارسی)، | * حکیم، سید محسن، مستمسک العروه الوثقی (۱۴ جلد)، موسسه دار التفسیر، قم. | ||
* خمینی، سید روح الله، آداب الصلاة (فارسی)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، تهران، ۱۳۷۸. | |||
* خمینی، سید روح الله، آداب الصلاة، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ هفتم، ۱۳۷۸ ش. | * خمینی، سید روح الله، آداب الصلاة، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ هفتم، ۱۳۷۸ ش. | ||
* خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، | * خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، ۱۳۷۹. | ||
* خمینی، سید روح الله، کتاب الطهارة (امام خمینی)، | * خمینی، سید روح الله، کتاب الطهارة (امام خمینی)، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، تهران، ۱۳۸۰. | ||
* زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر | * زبیدی، مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس (۲۰ جلد)، دار الفکر، بیروت. | ||
* سید رضی، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، نشر دار الأسوه للطباعة والنشر، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | * سید رضی، نهج البلاغه، تصحیح صبحی صالح، نشر دار الأسوه للطباعة والنشر، چاپ اول، ۱۴۱۵ق. | ||
* شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و | * شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفواید (۲ جلد)، کتاب‌فروشی مفید، قم. | ||
* طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر | * طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن (۲۰ جلد)، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم، ۱۳۷۱. | ||
* طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع | * طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین (۶ جلد)، مرتضوی، تهران، ۱۳۷۵. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر | * طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن (۱۰ جلد)، دار احیاء التراث العربی، بیروت. | ||
* طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه | * طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه (۸ جلد)، مکتبه المرتضویه، تهران. | ||
* کاشی، عبدالرزاق بن جلالالدین، شرح منازل السایرین، | * کاشی، عبدالرزاق بن جلالالدین، شرح منازل السایرین، الزهرا(س)، تهران، ۱۳۷۹. | ||
* کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۵ش. | * کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تحقیق علی اکبر غفاری، دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم، ۱۳۷۵ش. | ||
* گیلانی، عبدالرزاق، شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، تصحیح رضا مرندی، انتشارات پیام حق، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش. | * گیلانی، عبدالرزاق، شرح مصباح الشریعة و مفتاح الحقیقة، تصحیح رضا مرندی، انتشارات پیام حق، چاپ اول، ۱۳۷۷ ش. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء بیروت، ۱۴۰۴ ق. | * مجلسی، محمدباقر، بحارالأنوار، مؤسسة الوفاء بیروت، ۱۴۰۴ ق. | ||
* محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر النافع، | * محقق حلی، جعفر بن حسن، المعتبر فی شرح المختصر النافع، سید الشهداء، قم. | ||
* مهدوی کنی، محمدرضا، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۷۵ش. | * مهدوی کنی، محمدرضا، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، چاپ ششم، ۱۳۷۵ش. | ||
* میرزا بابا شیرازی، ابو القاسم بن عبد النبی، مناهج انوار المعرفه فی شرح مصباح الشریعه و مفتاح | * میرزا بابا شیرازی، ابو القاسم بن عبد النبی، مناهج انوار المعرفه فی شرح مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه (۲ جلد)، خانقاه احمدی، تهران، ۱۳۶۳. | ||
* نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، | * نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم. | ||
* نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، | * نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسائل، مؤسسه آل البیت علیهم السلام قم، ۱۴۰۸ ق. | ||
* ورام بن ابی فراس، مجموعة ورام، | * ورام بن ابی فراس، مجموعة ورام، انتشارات مکتبة الفقیه قم. | ||
* یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، | * یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، میثم التمار، قم. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۱۶۳: | خط ۱۶۴: | ||
[[Category:آداب قرائت قرآن]] | [[Category:آداب قرائت قرآن]] | ||
[[Category:منازل سیر و سلوک]] | [[Category:منازل سیر و سلوک]] | ||
[[رده:فضایل اخلاقی]] | [[رده:فضایل اخلاقی]] | ||