پرش به محتوا

الاسباط (مجموعه تلویزیونی): تفاوت میان نسخه‌ها

جز
بدون خلاصۀ ویرایش
imported>Kheradmand
جزبدون خلاصۀ ویرایش
خط ۳۹: خط ۳۹:
==داستان==
==داستان==
داستان این مجموعه تلویزیونی از قتل [[عثمان بن عفان|خلیفه‌ سوم]] آغاز می‌شود. آن‌جا که مسلمانان منزل عثمان را محاصره کرده و آب را بر وی می‌بندند و [[امام علی]](ع) به [[امام حسن]](ع) و [[امام حسین]](ع) می‌گوید که برای عثمان آب ببرند. سپس داستان به زندگی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و نقش آنان با همراهی علی بن ابیطالب(ع) در دفاع از خلیفه سوم می‌پردازد. این مجموعه کنار رفتن امام حسن(ع) از [[خلافت]] را برای ایجاد صلح بین [[مسلمانان]] و وحدت امت اسلامی ترسیم می‌کند. همچنین این مجموعه به [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] امام حسین(ع) و تبرئه نقش [[یزید]] در آن حادثه می‌پردازد.  
داستان این مجموعه تلویزیونی از قتل [[عثمان بن عفان|خلیفه‌ سوم]] آغاز می‌شود. آن‌جا که مسلمانان منزل عثمان را محاصره کرده و آب را بر وی می‌بندند و [[امام علی]](ع) به [[امام حسن]](ع) و [[امام حسین]](ع) می‌گوید که برای عثمان آب ببرند. سپس داستان به زندگی امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و نقش آنان با همراهی علی بن ابیطالب(ع) در دفاع از خلیفه سوم می‌پردازد. این مجموعه کنار رفتن امام حسن(ع) از [[خلافت]] را برای ایجاد صلح بین [[مسلمانان]] و وحدت امت اسلامی ترسیم می‌کند. همچنین این مجموعه به [[واقعه کربلا]] و [[شهادت]] امام حسین(ع) و تبرئه نقش [[یزید]] در آن حادثه می‌پردازد.  
برای نخستین بار دراین مجموعه تلویزیونی بازیگران عرب، نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از [[امامان شیعه]] و از نوادگان [[پیامبر اسلام]] را ایفا کرده و چهره آنان را نمایش دادند.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=9004121051 خبرگزاری فارس]</ref>
برای نخستین بار دراین مجموعه تلویزیونی بازیگران عرب، نقش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) از [[امامان شیعه]] و از نوادگان [[پیامبر اسلام]] را ایفا کرده و چهره آنان را نمایش دادند.<ref>[http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=9004121051 فتنه‌انگیزی مذهبی در سریال ماه رمضانی «معاویه و حسن و حسین»]، خبرگزاری فارس.</ref>


==تولید و پخش==
==تولید و پخش==
مجموعه تلویزیونی الاسباط محصول همکاری شبکه روتانا خلیجی متعلق به ولید بن طلال شاهزاده ثروتمند سعودی و بزرگترین شریک رابرت مرداک (یهودی) در شرکت نیوزکورپوریشن، با شرکت فیلمسازی کویتی «مها» است که در کشورهای [[اردن]]، [[مراکش]]، [[لبنان]] و [[امارات متحده عربی]] فیلم‌برداری و تولید شده است. به گفته تهیه کنندگان دو تیم تاریخی و شرعی این مجموعه را همراهی می‌کردند.<ref>[http://www.irc.ir/article/index/show/type/news/id/496 مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما]</ref>
مجموعه تلویزیونی الاسباط محصول همکاری شبکه روتانا خلیجی متعلق به ولید بن طلال شاهزاده ثروتمند سعودی و بزرگترین شریک رابرت مرداک (یهودی) در شرکت نیوزکورپوریشن، با شرکت فیلمسازی کویتی «مها» است که در کشورهای [[اردن]]، [[مراکش]]، [[لبنان]] و [[امارات متحده عربی]] فیلم‌برداری و تولید شده است. به گفته تهیه کنندگان دو تیم تاریخی و شرعی این مجموعه را همراهی می‌کردند.<ref>[http://www.irc.ir/article/index/show/type/news/id/496 گزارش توصيفي تحليلي فيلم حسن، حسين و معاويه]، مرکز پژوهش و سنجش افکار صدا و سیما.</ref>


این مجموعه با وجود مخالفت‌های مجامع دینی در عالم اهل سنّت و نگرانی برخی کشورها از بازتاب‌های سیاسی-مذهبی آن تقریباً به استثناء کانال ششم ملی [[مراکش]]، در همه کشورهای اسلامی از طریق پخش در شبکه‌های ملی منع گردید. لذا پخش آن در ماه [[رمضان المبارک|رمضان]] در شبکه‌های ماهواره‌ای MBC [[عربستان]]، روتانا مصریه و روتانا الخلیجیه، الحیاة و النهار و التحریر ملودی درامای [[مصر]]، السادسه و کانال ششم تلویزیون مراکش، LBC لبنان، البیت بیتک، النسمه [[تونس]]، [[سودان]]، [[فلسطین]] و [[اردن]] پخش شد. همچنین لوح فشرده این سریال از [[مالزی]] و [[اندونزی]] تا [[ترکیه]]، آسیای مرکزی و قفقاز تا اروپا به زبان‌های ترکی، اردو، مالایی، انگلیسی و فرانسه و فارسی منتشر شد.<ref>[http://www.stinas.ir/index.php?reqid=asc_docno&takeit=view&id=314 موسه فرهنگی هنری علامه عسکری]</ref>
این مجموعه با وجود مخالفت‌های مجامع دینی در عالم اهل سنّت و نگرانی برخی کشورها از بازتاب‌های سیاسی-مذهبی آن تقریباً به استثناء کانال ششم ملی [[مراکش]]، در همه کشورهای اسلامی از طریق پخش در شبکه‌های ملی منع گردید. لذا پخش آن در ماه [[رمضان المبارک|رمضان]] در شبکه‌های ماهواره‌ای MBC [[عربستان]]، روتانا مصریه و روتانا الخلیجیه، الحیاة و النهار و التحریر ملودی درامای [[مصر]]، السادسه و کانال ششم تلویزیون مراکش، LBC لبنان، البیت بیتک، النسمه [[تونس]]، [[سودان]]، [[فلسطین]] و [[اردن]] پخش شد. همچنین لوح فشرده این سریال از [[مالزی]] و [[اندونزی]] تا [[ترکیه]]، آسیای مرکزی و قفقاز تا اروپا به زبان‌های ترکی، اردو، مالایی، انگلیسی و فرانسه و فارسی منتشر شد.<ref>[http://www.stinas.ir/index.php?reqid=asc_docno&takeit=view&id=314 موسه فرهنگی هنری علامه عسکری]</ref>
خط ۷۱: خط ۷۱:


==ویژگی‌های این مجموعه تلویزیونی==
==ویژگی‌های این مجموعه تلویزیونی==
مجموعه تلویزیونی الاسباط از ویژگی‌های مختلفی برخوردار است که سازندگانش سعی کرده‌اند از آن سود ببرند. در ابتدای مجموعه نام برخی از مورخان مطرح [[سوریه]]، [[عراق]]، [[بحرین]]، [[کویت]]، لبنان آورده می‌شود و گفته می‌شود که فیلمنامه از سوی این افراد تأیید شده است. در خصوص نمایش چهره [[امامان شیعه|ائمه شیعه]] و [[صحابه]] پیامبر هم تهیه کننده مدعی است ۳۰ فتوا در تایید آن دارد و مجوز آن با فتاوایی از علمای [[اهل سنت]] از جمله یوسف القرضاوی، شیخ سلمان العوده و شیخ حمود الهتار(وزیر اوقاف [[یمن]])، شیخ هانی الجبیر القاضی (از اعضای دادگاه عمومی مکه مکرمه) و همچنین مرکز افتاء و مطالعات شرعی وزارت اوقاف و امور اسلامی کویت و احمد هلیل (قاضی‌القضات اردن) و علمای شیعه‌ای چون [[سید محمد حسین فضل‌الله]]، [[آیت‌الله سیستانی]] و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] گرفته شده است. حتی نام دو مرجع شیعی یعنی علامه فضل‌الله و آیت‌الله امین (از مراجع عراق) در تیتراژ آورده می‌شود.<ref>[http://www.mouood.org/component/k2/item/1295-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%8A%D8%B2%D9%8A-%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%8A%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D9%88-%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86.html پایگاه فرهنگی موعود]</ref>
مجموعه تلویزیونی الاسباط از ویژگی‌های مختلفی برخوردار است که سازندگانش سعی کرده‌اند از آن سود ببرند. در ابتدای مجموعه نام برخی از مورخان مطرح [[سوریه]]، [[عراق]]، [[بحرین]]، [[کویت]]، لبنان آورده می‌شود و گفته می‌شود که فیلمنامه از سوی این افراد تأیید شده است. در خصوص نمایش چهره [[امامان شیعه|ائمه شیعه]] و [[صحابه]] پیامبر هم تهیه کننده مدعی است ۳۰ فتوا در تایید آن دارد و مجوز آن با فتاوایی از علمای [[اهل سنت]] از جمله یوسف القرضاوی، شیخ سلمان العوده و شیخ حمود الهتار(وزیر اوقاف [[یمن]])، شیخ هانی الجبیر القاضی (از اعضای دادگاه عمومی مکه مکرمه) و همچنین مرکز افتاء و مطالعات شرعی وزارت اوقاف و امور اسلامی کویت و احمد هلیل (قاضی‌القضات اردن) و علمای شیعه‌ای چون [[سید محمد حسین فضل‌الله]]، [[آیت‌الله سیستانی]] و [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله خامنه‌ای]] گرفته شده است. حتی نام دو مرجع شیعی یعنی علامه فضل‌الله و آیت‌الله امین (از مراجع عراق) در تیتراژ آورده می‌شود.<ref>[http://www.mouood.org/component/k2/item/1295-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%8A%D8%B2%D9%8A-%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%8A%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%A7%D9%87-%D8%B1%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%8A%D9%87-%D9%88-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D9%88-%D8%AD%D8%B3%D9%8A%D9%86.html فتنه‌انگیزی اعراب در سریال ماه رمضانی «معاویه و حسن و حسین»]، پایگاه فرهنگی موعود.</ref>
استفاده از هنر‌پیشه‌های عراقی، اردنی، لبنانی، الجزایری، سودانی، مغربی و لیبی از دیگر ویژگی این مجموعه است. موسیقی متن این مجموعه کشاننده و جذاب است و همچنین از حضور مهیج زنان در صحنه‌های مختلف خودداری شده است. دیالوگ‌ها و مکالمه‌ها روان و ساده و به عربی فصیح یا همان لهجه خلیجی ایراد می‌شود. در نهایت این مجموعه از کیفیت قابل قبولی از حیث فرم و تکنیک برخوردار است.
استفاده از هنر‌پیشه‌های عراقی، اردنی، لبنانی، الجزایری، سودانی، مغربی و لیبی از دیگر ویژگی این مجموعه است. موسیقی متن این مجموعه کشاننده و جذاب است و همچنین از حضور مهیج زنان در صحنه‌های مختلف خودداری شده است. دیالوگ‌ها و مکالمه‌ها روان و ساده و به عربی فصیح یا همان لهجه خلیجی ایراد می‌شود. در نهایت این مجموعه از کیفیت قابل قبولی از حیث فرم و تکنیک برخوردار است.


خط ۷۷: خط ۷۷:


===تکذیب ها===
===تکذیب ها===
[[عبدالمهدی کربلایی]] [[امام جمعه]] [[کربلا]] و وکیل [[آیت الله سیستانی]] در خطبه‌های [[نمازجمعه]] آنچه را که برخی رسانه‌ها موافقت آیت‌الله سیستانی با این مجموعه تلویزیونی عنوان کرده‌اند، غیر صحیح دانسته و آن را تکذیب کرد.<ref>[http://adyannews.com/fa/news/7724 تکذیب موافقت آیت الله سیستانی با سریال الاسباط]</ref>
[[عبدالمهدی کربلایی]] [[امام جمعه]] [[کربلا]] و وکیل [[آیت الله سیستانی]] در خطبه‌های [[نمازجمعه]] آنچه را که برخی رسانه‌ها موافقت آیت‌الله سیستانی با این مجموعه تلویزیونی عنوان کرده‌اند، غیر صحیح دانسته و آن را تکذیب کرد.<ref>[http://adyannews.com/fa/news/7724 تکذیب موافقت آیت الله سیستانی با سریال الاسباط]، سایت ادیان‌نیوز.</ref>
همچنین دفتر [[علامه فضل‌الله]] هم در پیامی دریافت [[فتوا|استفتایی]] در این باره و تایید این مجموعه را تکذیب کرد.<ref>[http://www.valiasr-aj.com/persian/mobile_shownews.php?idnews=2182 اظهار نظر بی‌منطق سازندگان «الحسن و الحسین»]</ref>
همچنین دفتر [[علامه فضل‌الله]] هم در پیامی دریافت [[فتوا|استفتایی]] در این باره و تایید این مجموعه را تکذیب کرد.<ref>[http://www.valiasr-aj.com/persian/mobile_shownews.php?idnews=2182 اظهارنظر بی‌منطق سازندگان «الحسن و الحسین»]، مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی‌عصر.</ref>


==واکنش ها==
==واکنش ها==
خط ۸۴: خط ۸۴:


===واکنش اهل سنت===
===واکنش اهل سنت===
در میان اهل سنت اولین واکنش از طرف شیخ محمد سعید رمضان البوطی از مفتیان سوریه بود که با تصویربرداری این مجموعه در کشور سوریه و در شهرک‌های فیلم‌سازی آنجا مخالفت کرد.<ref>[http://www.afkarnews.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/37775-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86 پایگاه تحلیلی خبری افکار]</ref>
در میان اهل سنت اولین واکنش از طرف شیخ محمد سعید رمضان البوطی از مفتیان سوریه بود که با تصویربرداری این مجموعه در کشور سوریه و در شهرک‌های فیلم‌سازی آنجا مخالفت کرد.<ref>[http://www.afkarnews.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF-%D9%87%D9%86%D8%B1-6/37775-%D9%81%D8%AA%D9%86%D9%87-%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86 فتنه‌انگیزی سریال «معاویه و حسن و حسین»]، پایگاه تحلیلی خبری افکار.</ref>
وی معتقد بود به تصویر کشیدن دو سبط پیامبر(ص) مقدمه‌ای برای به تصویر کشیدن خود پیامبر اسلام می‌شود. دکتر احمد الطیب به نمایندگی از الازهر مصر دوبار به صورت رسمی با نمایش چهره خاندان پیامبر(ص) مخالفت کرد.<ref>[http://www.irc.ir/article/index/show/type/news/id/496 اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه]</ref>
وی معتقد بود به تصویر کشیدن دو سبط پیامبر(ص) مقدمه‌ای برای به تصویر کشیدن خود پیامبر اسلام می‌شود. دکتر احمد الطیب به نمایندگی از الازهر مصر دوبار به صورت رسمی با نمایش چهره خاندان پیامبر(ص) مخالفت کرد.<ref>[http://www.irc.ir/article/index/show/type/news/id/496 اداره کل پژوهش‌های اسلامی رسانه]</ref>
دکتر محمد عبدالستار وزیر اوقاف سوریه هم با اعلام مخالفت خود اظهار داشت که ممکن نیست اجازه تصویربرداری مجموعه‌ای را در سوریه بدهد که در آن چهره [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] و یا کسی دیگر از [[اهل بیت]] به تصویر کشیده می‌شود.<ref>[http://www.siasatrooz.ir/vdcjamev.uqeivzsffu.html پایگاه خبری سیاست روز]</ref>
دکتر محمد عبدالستار وزیر اوقاف سوریه هم با اعلام مخالفت خود اظهار داشت که ممکن نیست اجازه تصویربرداری مجموعه‌ای را در سوریه بدهد که در آن چهره [[امام حسن(ع)]] و [[امام حسین(ع)]] و یا کسی دیگر از [[اهل بیت]] به تصویر کشیده می‌شود.<ref>[http://www.siasatrooz.ir/vdcjamev.uqeivzsffu.html مخالفت‌ها و تحریم‌های شدید علمای مسلمان با تولید سریال "الاسباط"]، پایگاه خبری سیاست روز.</ref>


محمد العنزی تولیدکننده کویتی این مجموعه در پاسخ به این مخالفت‌ها گفته بود، این مجموعه بر اساس اصل فرض حسن نیت میان صحابه و وجود توطئه یهود در ورای اختلافات آنان ساخته شده است.<ref>[http://alef.ir/vdcgzy9qqak9z74.rpra.html?109801 جامعه خبری تحلیلی الف]</ref>
محمد العنزی تولیدکننده کویتی این مجموعه در پاسخ به این مخالفت‌ها گفته بود، این مجموعه بر اساس اصل فرض حسن نیت میان صحابه و وجود توطئه یهود در ورای اختلافات آنان ساخته شده است.<ref>[http://alef.ir/vdcgzy9qqak9z74.rpra.html?109801 جزئیاتی تازه از سريال «معاويه و حسن و حسين»]، جامعه خبری تحلیلی الف.</ref>


===واکنش مراجع شیعه===
===واکنش مراجع شیعه===
[[محمد باقر مهری]] از علمای کویت و رهبر شیعیان این کشور، نخستین مخالف ساخت این مجموعه بود.<ref>[http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=2000137321 خیرگزاری جمهوری اسلامی]</ref> فرج الخضری دبیرکل انجمن ثوابت الشیعه کویت این مجموعه را شیطانی و ضربه زننده به احساسات مسلمانان دانست. وی از وزارت اطلاع رسانی کویت خواست به سرعت این سریال را متوقف کند.
[[محمد باقر مهری]] از علمای کویت و رهبر شیعیان این کشور، نخستین مخالف ساخت این مجموعه بود.<ref>[http://www.irna.ir/fa/NewsPrint.aspx?ID=2000137321 خبرگزاری جمهوری اسلامی]</ref> فرج الخضری دبیرکل انجمن ثوابت الشیعه کویت این مجموعه را شیطانی و ضربه زننده به احساسات مسلمانان دانست. وی از وزارت اطلاع رسانی کویت خواست به سرعت این سریال را متوقف کند.
تولید این مجموعه تلویزیونی با واکنش برخی [[مراجع تقلید]] [[ایران]] هم مواجه شد. [[نوری همدانی]]، [[مکارم شیرازی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[صافی گلپایگانی]] این مجموعه را خلاف مصالح اسلام، ضد شیعی و هدف از ساخت آن را بی‌گناه جلوه دادن معاویه و [[یزید]] دانستند.<ref>[http://www.siasatrooz.ir/vdcjamev.uqeivzsffu.html پایگاه اطلاع رسانی سیاست روز]</ref>
تولید این مجموعه تلویزیونی با واکنش برخی [[مراجع تقلید]] [[ایران]] هم مواجه شد. [[نوری همدانی]]، [[مکارم شیرازی]]، [[جعفر سبحانی]] و [[صافی گلپایگانی]] این مجموعه را خلاف مصالح اسلام، ضد شیعی و هدف از ساخت آن را بی‌گناه جلوه دادن معاویه و [[یزید]] دانستند.<ref>[http://www.siasatrooz.ir/vdcjamev.uqeivzsffu.html مخالفت‌ها و تحریم‌های شدید علمای مسلمان با تولید سریال "الاسباط"]، پایگاه اطلاع‌رسانی سیاست روز.</ref>


==نگاه منتقدان==
==نگاه منتقدان==
خط ۹۸: خط ۹۸:


همچنین مشروعیت بخشی به [[خلافت]] [[ابوبکر]]، [[عمر]] و عثمان، توجیه اختلافات میان اصحاب پیامبر و جا انداختن [[عدالت]] [[صحابه]]، توجیه بدعت‌های خلفا و مظلوم نمایی شخصیت عثمان، تطهیر معاویه و یزید و کتمان نقش مخرب و اختلاف‌افکن معاویه در جهان اسلام، القای عدم شایستگی [[اهل بیت]](ع) برای خلافت و زیر سوال بردن مرجعیت علمی آنان، القای وجود رابطه حسنه میان اهل بیت و خلفا، ستایش خلفا از زبان اهل بیت(ع) و مشروعیت بخشی به آنان از این طریق، تحریف تاریخ اسلام و پنهان سازی انحرافات خلفا و حذف نقش [[عایشه]] در جنگ جمل و همچنین زشت و غیر واقعی نشان دادن چهره صحابه امام علی(ع)، همچون شخصیت [[مالک اشتر]] و [[محمد بن ابی‌بکر]] از نقدهایی است که منتقدان تاریخ دان و ناریخ نگار به این مجموعه تلویزیونی وارد کرده‌اند.<ref>[http://www.borhan.ir/Mobile/Detail.aspx?Id=1651 پایگاه علمی و فرهنگی برهان]</ref><ref>[http://www.imamatjome.com/Articles/ArticlesShow.aspx?Id=1626 پایگاه اطلاع رسانی شورای سیاست گذاری ائمه جمعه]</ref>
همچنین مشروعیت بخشی به [[خلافت]] [[ابوبکر]]، [[عمر]] و عثمان، توجیه اختلافات میان اصحاب پیامبر و جا انداختن [[عدالت]] [[صحابه]]، توجیه بدعت‌های خلفا و مظلوم نمایی شخصیت عثمان، تطهیر معاویه و یزید و کتمان نقش مخرب و اختلاف‌افکن معاویه در جهان اسلام، القای عدم شایستگی [[اهل بیت]](ع) برای خلافت و زیر سوال بردن مرجعیت علمی آنان، القای وجود رابطه حسنه میان اهل بیت و خلفا، ستایش خلفا از زبان اهل بیت(ع) و مشروعیت بخشی به آنان از این طریق، تحریف تاریخ اسلام و پنهان سازی انحرافات خلفا و حذف نقش [[عایشه]] در جنگ جمل و همچنین زشت و غیر واقعی نشان دادن چهره صحابه امام علی(ع)، همچون شخصیت [[مالک اشتر]] و [[محمد بن ابی‌بکر]] از نقدهایی است که منتقدان تاریخ دان و ناریخ نگار به این مجموعه تلویزیونی وارد کرده‌اند.<ref>[http://www.borhan.ir/Mobile/Detail.aspx?Id=1651 پایگاه علمی و فرهنگی برهان]</ref><ref>[http://www.imamatjome.com/Articles/ArticlesShow.aspx?Id=1626 پایگاه اطلاع رسانی شورای سیاست گذاری ائمه جمعه]</ref>
<ref>[http://honaremotaali.ir/NewsDetail.aspx?itemid=610 پایگاه هنری تحلیلی هنر متعالی]</ref>
<ref>[http://honaremotaali.ir/NewsDetail.aspx?itemid=610 جریان وهابیت، پشت صحنه سریال الاسباط است]، پایگاه هنری تحلیلی هنر متعالی.</ref>
== جستارهای وابسته==
== جستارهای وابسته==
* [[امام علی (مجموعه تلویزیونی)]]  
* [[امام علی (مجموعه تلویزیونی)]]  
Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۶٬۰۷۱

ویرایش