Automoderated users، confirmed، مدیران، templateeditor
۵٬۸۸۴
ویرایش
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳: | خط ۳: | ||
==موارد استحباب== | ==موارد استحباب== | ||
سجده شکر در موارد زیر مستحب مؤکد است: | سجده شکر در موارد زیر مستحب مؤکد است: | ||
#بعد از هر [[نماز واجب]] و [[نماز مستحبی|مستحب]]: اگر چه سجده بعد از نمازهای واجب در روایات آمده است، ولی انجام آن بعد از برخی نمازهای واجب مانند [[نماز مغرب]] تأکید بیشتری شده است. [[امام کاظم(ع)]] فرمود: «این سجده (بعد از [[نماز مغرب]]) را ترک نکن؛ زیرا دعا در آن مستجاب است.»<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۱. </ref> | #بعد از هر [[نماز واجب]] و [[نماز مستحبی|مستحب]]: اگر چه سجده بعد از نمازهای واجب در روایات آمده است، ولی انجام آن بعد از برخی نمازهای واجب مانند [[نماز مغرب]] تأکید بیشتری شده است. [[امام کاظم(ع)]] فرمود: «این سجده (بعد از [[نماز مغرب]]) را ترک نکن؛ زیرا دعا در آن مستجاب است.»<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۳۱.</ref> | ||
#هنگام رسیدن نعمتی جدید و یا تجدید نعمت | #هنگام رسیدن نعمتی جدید و یا تجدید نعمت | ||
#هنگام دور شدن نقمت و بلایی از انسان و نیز یاد آوری آنها | #هنگام دور شدن نقمت و بلایی از انسان و نیز یاد آوری آنها | ||
#پس از توفیق یافتن در به جا آوردن عملی نیک یا ترک گناه | #پس از توفیق یافتن در به جا آوردن عملی نیک یا ترک گناه | ||
#هنگام مشاهده فرد مبتلا به بلایی و دیدن [[فاسق]].<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۳۴-۲۴۰؛ یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۸۴-۵۸۵؛ کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷</ref> | #هنگام مشاهده فرد مبتلا به بلایی و دیدن [[فاسق]].<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۵ش، ج۱۰، ص۲۳۴-۲۴۰؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۴-۵۸۵؛ کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷.</ref> | ||
==چگونگی انجام سجده شکر== | ==چگونگی انجام سجده شکر== | ||
اینکه آیا برای تحقق سجده شکر، نهادن اعضای | اینکه آیا برای تحقق سجده شکر، نهادن اعضای هفتگانه بر زمین لازم است یا گذاشتن پیشانی به تنهایی کفایت میکند؟ مسئله محل بحث واختلاف است.<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۴۹-۳۵۰.</ref> | ||
سجده شکر، [[تکبیر]] افتتاح، تکبیر هنگام رفتن به سجده و نیز [[تشهد]] و [[سلام]] ندارد؛<ref> کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷. </ref> هرچند که برخی از فقها تکبیر را پس از سر برداشتن از سجده مستحب دانستهاند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ج۱، ص۱۱۴</ref> | سجده شکر، [[تکبیر]] افتتاح، تکبیر هنگام رفتن به سجده و نیز [[تشهد]] و [[سلام]] ندارد؛<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷.</ref> هرچند که برخی از فقها تکبیر را پس از سر برداشتن از سجده مستحب دانستهاند.<ref>شیخ طوسی، المبسوط، ۱۳۸۷ش، ج۱، ص۱۱۴.</ref> | ||
سجده شکر با یک بار سجده کردن تحقق مییابد؛ اما بهترین حالت برای سجده شکر این است که فرد دو بار سجده کند و بین دو سجده، گونه راست و سپس گونه چپ را- که از آن به «تَعفیر» تعبیر میشود- به زمین بگذارد.<ref>شهید ثانی، مسالک الأفهام، ج۱، ص۲۲۳؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۵۱</ref> | سجده شکر با یک بار سجده کردن تحقق مییابد؛ اما بهترین حالت برای سجده شکر این است که فرد دو بار سجده کند و بین دو سجده، گونه راست و سپس گونه چپ را- که از آن به «تَعفیر» تعبیر میشود- به زمین بگذارد.<ref>شهید ثانی، مسالک الأفهام، ج۱، ص۲۲۳؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۵۱.</ref> | ||
==ذکرهای سجده شکر== | ==ذکرهای سجده شکر== | ||
در سجدهٔ شکر هرگونه ذکر و دعایی جایز است، امّا در روایات دعاهای بسیاری برای سجدهٔ شکر ذکر شده است که برخی از آنها این چند مورد است: | در سجدهٔ شکر هرگونه ذکر و دعایی جایز است، امّا در روایات دعاهای بسیاری برای سجدهٔ شکر ذکر شده است که برخی از آنها این چند مورد است: | ||
* به سند معتبر از [[امام رضا(ع)]] روایت شده: اگر میخواهی صد مرتبه «شُکراً شُکراً» بگو و اگر میخواهی صد مرتبه «عَفواً عَفواً».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۲</ref> | * به سند معتبر از [[امام رضا(ع)]] روایت شده: اگر میخواهی صد مرتبه «شُکراً شُکراً» بگو و اگر میخواهی صد مرتبه «عَفواً عَفواً».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۲.</ref> | ||
* [[امام صادق(ع)]] میفرماید: «نمازگزار بعد از نمازهای واجب به جهت شکر خداوند و سپاسگزاری از او برای توفیقی که در ادای واجباتش به او عنایت فرموده، سجده میکند و کمترین چیزی که میگوید؛ سه بار ذکر "شُکراً لِلّه" است».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۳</ref> | * [[امام صادق(ع)]] میفرماید: «نمازگزار بعد از نمازهای واجب به جهت شکر خداوند و سپاسگزاری از او برای توفیقی که در ادای واجباتش به او عنایت فرموده، سجده میکند و کمترین چیزی که میگوید؛ سه بار ذکر "شُکراً لِلّه" است».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۳۳.</ref> | ||
* در [[عیون اخبار الرضا]] از [[رجاء بن ابی ضحاک]] روایت کرده که حضرت رضا(ع) در راه خراسان، هرگاه از تعقیب [[نماز ظهر]] فارغ میشدند، صد مرتبه در سجده میگفتند: شکراً للّه و چون از تعقیب نماز عصر فارغ میشدند، صد مرتبه میگفتند: حمداً للّه. | * در [[عیون اخبار الرضا]] از [[رجاء بن ابی ضحاک]] روایت کرده که حضرت رضا(ع) در راه خراسان، هرگاه از تعقیب [[نماز ظهر]] فارغ میشدند، صد مرتبه در سجده میگفتند: شکراً للّه و چون از تعقیب نماز عصر فارغ میشدند، صد مرتبه میگفتند: حمداً للّه. | ||
* [[کلینی]] به سند معتبر روایت کرده است: مردی به حضرت صادق(ع) شکایت کرد: کنیزی دارم که علیل است، فرمود: پس از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید: «یا رؤوف یا رحیم، یا ربّ یا سیدی» آنگاه حاجت خود را بطلبد. | * [[کلینی]] به سند معتبر روایت کرده است: مردی به حضرت صادق(ع) شکایت کرد: کنیزی دارم که علیل است، فرمود: پس از هر نماز واجب در سجده شکر بگوید: «یا رؤوف یا رحیم، یا ربّ یا سیدی» آنگاه حاجت خود را بطلبد. | ||
*در بسیاری از روایات معتبر نقل شده است که [[امام صادق(ع)]] و [[امام کاظم(ع)]] در سجده شکر بسیار میگفتند: «{{عربی|اَسْألُک الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوتِ وَ الْعَفْوَ عِندَ الْحِسابِ.}}»<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ص۹۹-۱۰۲</ref> | *در بسیاری از روایات معتبر نقل شده است که [[امام صادق(ع)]] و [[امام کاظم(ع)]] در سجده شکر بسیار میگفتند: «{{عربی|اَسْألُک الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوتِ وَ الْعَفْوَ عِندَ الْحِسابِ.}}»<ref>قمی، مفاتیح الجنان، ص۹۹-۱۰۲.</ref> | ||
*همچنین یاد نعمت بزرگ [[ولایت]] [[اهل بیت(ع)]] در سجده شکر سفارش شده است.<ref>جامع الاحادیث، ج۵، ص۴۶۹</ref> | *همچنین یاد نعمت بزرگ [[ولایت]] [[اهل بیت(ع)]] در سجده شکر سفارش شده است.<ref>جامع الاحادیث، ۱۳۸۸ش، ج۵، ص۴۶۹.</ref> | ||
==شرایط و مستحبات سجده شکر== | ==شرایط و مستحبات سجده شکر== | ||
در سجده شکر [[طهارت]] و نیز رو به [[قبله]] بودن شرط نیست.<ref>علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۷؛ ج۳، ص۱۵</ref> | در سجده شکر [[طهارت]] و نیز رو به [[قبله]] بودن شرط نیست.<ref>علامه حلی، تذکرة الفقهاء، ج۱، ص۱۳۷؛ ج۳، ص۱۵.</ref> | ||
درباره غصبی نبودن مکان و نهادن پیشانی بر چیزی که [[سجده]] بر آن صحیح است، بین فقها اختلاف است.<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷؛ کاشف الغطا، کشف الغطاء، ج۳، ص۲۱۵؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۴۹-۳۵۰</ref> | درباره غصبی نبودن مکان و نهادن پیشانی بر چیزی که [[سجده]] بر آن صحیح است، بین فقها اختلاف است.<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۷؛ کاشف الغطا، کشف الغطاء، ج۳، ص۲۱۵؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۴۹-۳۵۰.</ref> | ||
امور زیر در سجده شکر مستحب است: | امور زیر در سجده شکر مستحب است: | ||
#رو به [[قبله]] بودن<ref>یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۳</ref> | #رو به [[قبله]] بودن<ref>یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۳۱۲-۳۱۳.</ref> | ||
#[[طهارت]](با [[وضو]] یا [[غسل]] بودن)<ref>نجفی، جواهر الکلام، ج۱۰، ص۲۴۵</ref> | #[[طهارت]](با [[وضو]] یا [[غسل]] بودن)<ref>نجفی، جواهر الکلام، ۱۳۶۵ش، ج۱۰، ص۲۴۵.</ref> | ||
#گستردن دستها بر زمین؛ چسبانیدن سینه و شکم به زمین | #گستردن دستها بر زمین؛ چسبانیدن سینه و شکم به زمین | ||
#[[تعفیر|تَعفیر]] (بر زمین نهادن گونه راست و سپس چپ و به قول برخی سمت راست و چپ پیشانی نیز) | #[[تعفیر|تَعفیر]] (بر زمین نهادن گونه راست و سپس چپ و به قول برخی سمت راست و چپ پیشانی نیز) | ||
#طول دادن سجده | #طول دادن سجده | ||
#خواندن دعاهای وارد شده | #خواندن دعاهای وارد شده | ||
#مسح محل سجده با دست و کشیدن دستها بر صورت و جلو بدن پس از سر برداشتن از سجده<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۶-۳۱۷؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۴۷-۳۴۹؛ ص۳۵۲؛ یزدی، العروة الوثقی، ج۲، ص۵۸۵</ref> | #مسح محل سجده با دست و کشیدن دستها بر صورت و جلو بدن پس از سر برداشتن از سجده<ref>کرکی، جامع المقاصد، ج۲، ص۳۱۶-۳۱۷؛ بحرانی، الحدائق الناضرة، ج۸، ص۳۴۷-۳۴۹؛ ص۳۵۲؛ یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۱۹ق، ج۲، ص۵۸۵.</ref> | ||
==اهمیت و فضیلت== | ==اهمیت و فضیلت== | ||
*[[امام صادق(ع)]] در اینباره به یکی از اصحاب خود میفرماید: | *[[امام صادق(ع)]] در اینباره به یکی از اصحاب خود میفرماید: | ||
:::«سجده شکر -بعد از هر نماز- بر تو و هر مسلمانی لازم است (تأکیدی برای استحباب سجده شکر) و به وسیله آن، ارزش نمازت را بالا میبری و خداوند را از خودت راضی میکنی و ملائکه را متعجّب میسازی. وقتی که بنده نماز خواند و سپس سجده شکر نمود، خداوند حجاب میان آن بنده و ملائکه را از میان برمیدارد و بعد هم میفرماید: ای ملائکه من! به این بندهام نگاه کنید که واجب خود را ادا کرد و عهد خود را با من تمام نمود و بعد هم در مقابل آن نعمتهایی که به وی داده بودم برایم شکر نمود. پس پاداش او نزد من چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! پاداش او [[بهشت]] است. باز خداوند میفرماید: بعد از بهشت چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! کفایت کردن همه امور او. باز هم خداوند میفرماید: بعد از آن چیست؟ باز ملائکه خیری را پیشنهاد میکنند و این عمل تکرار میشود تا همه چیزها را ملائکه میگویند. باز هم خداوند میفرماید: بعد از آنها چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! ما دیگر نمیدانیم. خداوند میفرماید: من از او تشکر میکنم همان طوری که او از من تشکر کرد. و با فضل خودم به وی رو میآورم و رحمتم را به وی نشان میدهم».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۳۳</ref> | :::«سجده شکر -بعد از هر نماز- بر تو و هر مسلمانی لازم است (تأکیدی برای استحباب سجده شکر) و به وسیله آن، ارزش نمازت را بالا میبری و خداوند را از خودت راضی میکنی و ملائکه را متعجّب میسازی. وقتی که بنده نماز خواند و سپس سجده شکر نمود، خداوند حجاب میان آن بنده و ملائکه را از میان برمیدارد و بعد هم میفرماید: ای ملائکه من! به این بندهام نگاه کنید که واجب خود را ادا کرد و عهد خود را با من تمام نمود و بعد هم در مقابل آن نعمتهایی که به وی داده بودم برایم شکر نمود. پس پاداش او نزد من چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! پاداش او [[بهشت]] است. باز خداوند میفرماید: بعد از بهشت چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! کفایت کردن همه امور او. باز هم خداوند میفرماید: بعد از آن چیست؟ باز ملائکه خیری را پیشنهاد میکنند و این عمل تکرار میشود تا همه چیزها را ملائکه میگویند. باز هم خداوند میفرماید: بعد از آنها چیست؟ ملائکه میگویند: خدایا! ما دیگر نمیدانیم. خداوند میفرماید: من از او تشکر میکنم همان طوری که او از من تشکر کرد. و با فضل خودم به وی رو میآورم و رحمتم را به وی نشان میدهم».<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۳۳۳.</ref> | ||
*در حدیث دیگری [[امام صادق(ع)]] فرمود: | *در حدیث دیگری [[امام صادق(ع)]] فرمود: | ||
:::«{{عربی|أَیُّمَا مُؤْمِنٍ سَجَدَ لِلَّهِ سَجْدَةً لِشُکْرِ نِعْمَةٍ مِنْ غَیرِ صَلَاةٍ كَتَبَ اللَّهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ فِی الْجِنَانِ}}، هر بندهای که برای تشکر از نعمتی به غیر از نماز سجده کند خدا برای او ده حسنه مکتوب میکند، ده گناه از او میبخشاید و ده درجه در بهشت برای او بالا میبرد.»<ref> شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ص۳۵؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ج۲، ص۳۶۰</ref> | :::«{{عربی|أَیُّمَا مُؤْمِنٍ سَجَدَ لِلَّهِ سَجْدَةً لِشُکْرِ نِعْمَةٍ مِنْ غَیرِ صَلَاةٍ كَتَبَ اللَّهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ مَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیئَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ فِی الْجِنَانِ}}، هر بندهای که برای تشکر از نعمتی به غیر از نماز سجده کند خدا برای او ده حسنه مکتوب میکند، ده گناه از او میبخشاید و ده درجه در بهشت برای او بالا میبرد.»<ref> شیخ صدوق، ثواب الأعمال، ۱۴۰۶ق، ص۳۵؛ شیخ صدوق، علل الشرائع، ۱۳۸۵ش، ج۲، ص۳۶۰.</ref> | ||
*[[امام زمان(عج)]] در پاسخ به سؤال محمّد بن عبداللّه حِمیری فرمود: | *[[امام زمان(عج)]] در پاسخ به سؤال محمّد بن عبداللّه حِمیری فرمود: | ||
:::«{{عربی|سَجْدَةُ الشُّکْرِ مِنْ أَلْزَمِ السُّنَنِ وَ أَوْجَبِها... فَإِنَّ فَضْلَ الدُّعاءِ وَالتَّسْبیحِ بَعْدَ الْفَرائِضِ عَلَی الدُّعاءِ بِعَقیبِ النَّوافِلِ، كَفَضْلِ الْفَرائِضِ عَلَی النَّوافِلِ، وَالسَّجْدَةُ دُعاءٌ وَتَسْبیحٌ}}، سجدۀ شکر، از لازمترین و واجبترین مستحبات الهی است... همانا، فضیلت دعا و تسبیح پس از واجبات بر دعای بعد از نوافل، همانند فضیلت واجبات بر نوافل است. سجده، دعا و تسبیح است.»<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۶۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۶، ص۴۰۹</ref> | :::«{{عربی|سَجْدَةُ الشُّکْرِ مِنْ أَلْزَمِ السُّنَنِ وَ أَوْجَبِها... فَإِنَّ فَضْلَ الدُّعاءِ وَالتَّسْبیحِ بَعْدَ الْفَرائِضِ عَلَی الدُّعاءِ بِعَقیبِ النَّوافِلِ، كَفَضْلِ الْفَرائِضِ عَلَی النَّوافِلِ، وَالسَّجْدَةُ دُعاءٌ وَتَسْبیحٌ}}، سجدۀ شکر، از لازمترین و واجبترین مستحبات الهی است... همانا، فضیلت دعا و تسبیح پس از واجبات بر دعای بعد از نوافل، همانند فضیلت واجبات بر نوافل است. سجده، دعا و تسبیح است.»<ref>مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۶۱؛ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۶، ص۴۰۹.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
خط ۵۷: | خط ۵۷: | ||
*حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة اهل البیت لاحیاء التراث. | *حر عاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة اهل البیت لاحیاء التراث. | ||
*علامه حلی، یوسف بن مطهر، تذکرة الفقها، قم، مؤسسة اهل البیت لاحیاء التراث. | *علامه حلی، یوسف بن مطهر، تذکرة الفقها، قم، مؤسسة اهل البیت لاحیاء التراث. | ||
*شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب | *شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، ۱۴۰۶ق. | ||
*شیخ صدوق، علل الشرائع، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | *شیخ صدوق، علل الشرائع، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، ۱۳۸۵ش. | ||
*شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | *شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق. | ||
*شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ش. | *شیخ طوسی، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۷ش. | ||
*شهید ثانی، مسالک الافهام، قم،دار الهدی للطباعة والنشر، بیتا. | *شهید ثانی، مسالک الافهام، قم،دار الهدی للطباعة والنشر، بیتا. | ||
*قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، نشر اسوه. | *قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، قم، نشر اسوه. | ||
*کاشف الغطا، شیج جعفر، کشف الغطاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. | *کاشف الغطا، شیج جعفر، کشف الغطاء، قم، دفتر تبلیغات اسلامی. | ||
*کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی)، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. | *کرکی، علی بن حسین (محقق کرکی)، جامع المقاصد، قم، مؤسسة آل البیت علیهم السلام لاحیاء التراث. | ||
*مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت،دار احیاء التراث العربی. | *مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت،دار احیاء التراث العربی. | ||
*نجفی، محمد حسن، جواهر الكلام، تهران،دار الكتب الاسلامیة، ۱۳۶۵ش. | *نجفی، محمد حسن، جواهر الكلام، تهران،دار الكتب الاسلامیة، ۱۳۶۵ش. |