ملاقات با امام زمان: تفاوت میان نسخه‌ها

این دیدگاه از [[سید مرتضی]] شروع شده و در بین متأخران شهرت یافته و افرادی چون [[محدث نوری]]، [[کراجکی]] و [[شیخ طوسی]] آن را مطرح کرده‌اند. سید مرتضی<ref group="یادداشت">سید مرتضی: «نحن نجوّز ان یصل الیه کثیر من اولیائه و القائلین بامامته فینتفعون به: ما جایز می‌دانیم که گروه زیادی از اولیا و معتقدانِ به امامت ایشان شرفیاب محضرشان شوند و بهره گیرند» (سید مرتضی، رسائل الشریف المرتضی، ج۲، ص۲۹۷). او در تنزیه الانبیا، رساله غیبت شافی و المقنع این مسئله را ذکر کرده است. البته به نظر می‌رسد سید مرتضی و شیخ طوسی این نظر را به صورت احتمال مطرح کرده‌اند نه اینکه آن را قطعی بدانند (جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۷).</ref> ارتباط اولیای الهی با امام زمان را جایز برشمرده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳.</ref> گویا در آغاز، احتمال ارتباط مطرح بوده، ولی از زمان [[سید بن طاووس]] (م ۶۶۴) به بعد، با نقل داستان‌ها، قضیه یقینی شده است؛ گرچه برخی از داستان‌ها مربوط به قبل از این تاریخ می‌شود. مثلاً نخستین داستان مربوط به [[ابن قولویه|ابن‌قولِوَیْه]] (درگذشت: [[سال ۳۶۷ هجری قمری|۳۶۷ق]]) در سال ۳۳۹ق است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی (ع)، ص۷۳. ر.ک: راوندی، الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۴۷۵، ح۱۸.</ref>

افزون بر این، هیچ‌یک از عالمان بزرگ و مؤلفان مشهور [[شیعی]] ـ مانند [[شیخ صدوق]]، [[شیخ مفید]]، [[شیخ طوسی]] ـ دیدار امام عصر را محال ندانسته و برخی حتی در کتاب‌های خود، فصلی را برای نام‌بردن از دیدارکنندگان گشوده<ref>نام این کتاب‌ها ـ که شمارشان بیش از سی جلد است - همراه نشانی فصل مربوطه در کتاب دیدار در عصر غیبت، صفحه ۲۷ تا ۲۹ آمده است (محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰، پاورقی۲).</ref> و یا به ممکن بودن آن تصریح کرده‌اند.<ref>مانند: ابن طاووس، الطرائف، ص۱۸۴؛ اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۲۸۷ و ۳۲۲؛ اثبات الهداة، ج۳، ص۷۱۲ و ... .</ref> همچنین بسیار بعید است که اشخاص متعددی در روزگار مختلف امری غیرممکن را ادعا کنند و با انکارهای جدی و عمومی روبه‌رو نشوند.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۰.</ref>

قائلان به مشاهده همچنین معتقدند دست‌کم دو [[حدیث]] معتبر و مقبول نیز وجود دارد که می‌توان از آنها برداشت کرد دیدار با حضرت ممکن است.<ref>محمدی ری‌شهری، دانشنامه امام مهدی (ع)، ج۵، ص۱۸۲.</ref> اسحاق بن‌عمار از [[امام صادق(ع)]] نقل می‌کند: «حضرت قائم دو غیبت دارد: یکی کوتاه و دیگری طولانی است. در غیبت نخست از مکان حضرت کسی آگاه نیست مگر شیعیان خاص و در غیبت دوم مکان وی را نمی‌داند مگر موالیان خاص آن حضرت».<ref group="یادداشت">«للقائم غیبتان: احداهما قصیرة و الاخری طویلة الغیبة الاولی لایعلم بمکانه فیها الا خاصة شیعته و الاخری لایعلم بمکانه فیها الا خاصة موالیه» (کلینی، الکافی، ج۱، ص۳۴۰).</ref> در حدیث دیگر از امام صادق(ع) آمده است: «صاحب این امر (قیام) دو غیبت دارد: یکی از آنها به درازا می‌کشد... هیچ کس از دوست و غیر دوست از جای او آگاه نمی‌شود، مگر مولایی (خادمی) که کارهای او را انجام می‌دهد».<ref group="یادداشت">«ان لصاحب هذا الامر غیبتین احداهما تطول حتی یقول بعضهم مات و بعضهم یقول قتل و بعضهم یقول ذهب فلایبقی علی امره من اصحابه الا نفر یسیر لا یطلع علی موضعه احد من ولی و لا غیره الا المولی الذی یلی اَمرَه» (نعمانی، الغیبه، ص۱۷۱-۱۷۲).</ref>

این گزارش‌ها مخالف با [[توقیع]] [[علی بن محمد سمری|سَمُری]] (نائب چهارم امام زمان) و روایاتی‌اند که ملاقات با [[امام زمان]] را نفی می‌کنند. علاوه بر اینکه بیشتر این داستان‌ها از افراد عادی و معمولی نقل شده‌اند و در مواردی ادعای مشاهده نداشته‌اند. در پاره‌ای نیز شخص مورد مشاهده با امام زمان مطابقت ندارد. همچنین می‌توان ادعا کرد تمام علما و فقها که به آنها نسبت دیدار و ارتباط داده‌اند، نه در کتاب‌های خود چنین ادعایی را مطرح کرده‌اند و نه در جای دیگر. پاره‌ای از داستان‌ها نیز سال‌ها بعد به کتاب‌ها راه یافته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۱۰۰-۱۰۱.</ref>

از مواردی که ممکن است ارتباط با امام زمان از آن برداشت شود، سه توقیع امام زمان به [[شیخ مفید]] است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۸.</ref> این توقیعات در کتاب [[الاحتجاج]] [[احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]] آمده است.<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۲، صص ۴۹۵، ۴۹۷ و ۴۹۹.</ref>

در نقد این توقیعات آمده است: در درستی این توقیعات تردیدهایی وجود دارد. این توقیعات را نخستین بار [[ابومنصور احمد بن علی طبرسی|ابومنصور طبرسی]]، از علمای قرن ششم، در الاحتجاج، بدون سند و بعد از صد سال پس از فوت شیخ مفید آورده است. در حالی که شاگردان شیخ مفید، همچون [[سید مرتضی]]، [[احمد بن علی نجاشی|نجاشی]]، [[شیخ طوسی]]، ابویعلی جعفری، [[محمد بن علی کراجکی|ابوالفتح کَراجُکی]] و [[حمزة بن عبدالعزیز سلار دیلمی|سَلّار دیلمی]] به این توقیعات اشاره نکرده‌اند. [[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]] و [[سید ابوالقاسم خوئی|آقای خویی]] در [[معجم رجال الحدیث (کتاب)|معجم رجال الحدیث]] در این توقیعات تردید کرده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۹۹.</ref>

گروهی از علمای شیعه بر این باورند که در زمان غیبت کبری، امکان ارتباط با امام زمان(ع) برای شیعیان وجود ندارد و برابر دستور حضرت، مدعی دیدار را باید تکذیب کرد. کسانی که به‌روشنی این نظر را پذیرفته‌اند:

۱. [[محمد بن ابراهیم نعمانی]] در کتاب ''الغیبه''<ref>نعمانی، الغیبه، مکتبة الصدوق، ص۱۶۰.</ref>

۲. فیض کاشانی در کتاب ''وافی''<ref>فیض کاشانی، وافی، مکتبة الامام امیرالمؤمنین، ج۲، ص۴۱۴-۴۱۶.</ref>

۳. کاشف الغطاء در رساله «حق المبین»<ref>کاشف الغطاء، «حق المبین»، ص ۸۷.</ref>

۴. شیخ مفید.<ref>شیخ مفید، «المسائل العشرة فی الغیبة»، ص۸۲؛ همو، الرسالة الاولی فی الغیبة»، ص۱۲، مصنفات شیخ مفید، ج۷.</ref> ایشان امکان دیدار با حضرت را در غیبت کبری، برابر روایات، مخصوص خادمان حضرت می‌داند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۵.</ref>

*'''توقیع علی‌بن‌محمد سمری'''

بنابر منابع شیعی این توقیع شش روز پیش از مرگ علی بن محمد سَمُری ـ آخرین نائب امام زمان ـ از سوی حضرت صادر شد. این توقیع را مهم‌ترین و معتبرترین دلیل بر نفی رؤیت و مشاهده امام زمان در دوران غیبت کبری دانسته‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی، ص۴۵.</ref> شیخ صدوق در کمال الدین،<ref>شیخ صدوق، کمال الدین، ص۵۱۶.</ref> شیخ طوسی در الغیبه،<ref>شیخ طوسی، کتاب الغیبه، ص۳۹۵.</ref> شیخ طبرسی در اعلام الوری،<ref>طبرسی، اعلام الوری، ص۴۱۷.</ref> سید بن طاووس در ربیع الشیعه،<ref>قهپایی، مجمع الرجال، ج۷، ص۱۸۹، به نقل از: سید بن طاووس، ربیع الشیعه</ref> طبرسی در احتجاج،<ref>طبرسی، الاحتجاج، ج۲، ص۴۷۸.</ref> اربلی در کشف الغمه،<ref>اربلی، کشف الغمه، ج۳، ص۳۲۰.</ref> مجلسی در بحارالانوار<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۵۱، ص۳۶۱.</ref> و مرآة العقول،<ref>مجلسی، مرآة العقول، ج۴، ص۵۳.</ref> فیض کاشانی در نوادر الاخبار<ref>فیض کاشانی، نوادر الاخبار، ص۲۳۳.</ref> و حر عاملی در اثبات الهداة<ref>حر عاملی، اثبات الهداة، ج۳، ص۶۹۳، ح۱۱۲.</ref> این توقیع را نقل کرده‌اند.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۴۶.</ref>

* '''ناشناس‌بودن امام زمان'''

امام صادق(ع) از امام علی(ع) نقل می‌کند: «و اگر زمین یک ساعت از حجت خالی باشد، ساکنان خود را فرو خواهد برد. [حضرت] حجت مردم را می‌شناسد، لکن مردم او را نمی‌شناسند؛ همان‌گونه که یوسف مردم را می‌شناخت و آنان او را نمی‌شناختند».<ref group="یادداشت">«ولو خلت الارض ساعة واحدة من حجة الله لساخت بأهلها و لکن الحجة یعرف الناس و لایعرفونه کما کان یوسف یعرف الناس و هم له منکرون» (نعمانی، کتاب الغیبه، ص۱۴.)</ref>  

امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «حجت حق بر زمین استوار است. در جاده‌ها حرکت می‌کند، در خانه‌ها و قصرها وارد می‌شود و در شرق و غرب زمین به گردش می‌پردازد، سخن مردم را می‌شنود و بر جماعت مردم سلام می‌کند. می‌بیند و دیده نمی‌شود، تا زمان ظهور و وعده الهی و ندای آسمانی. هان! آن روز، روز شادی فرزندان علی و شیعیان اوست».<ref group="یادداشت">«ٍّإِنَّ حُجَّتَهَا عَلَيْهَا قَائِمَةٌ مَاشِيَةٌ فِي طُرُقِهَا دَاخِلَةٌ فِي دُورِهَا وَ قُصُورِهَا جَوَّالَةٌ فِي شَرْقِ هَذِهِ الْأَرْضِ وَ غَرْبِهَا تَسْمَعُ الْكَلَامَ وَ تُسَلِّمَ عَلَى الْجَمَاعَةِ تَرَى وَ لَا تُرَى إِلَى الْوَقْتِ وَ الْوَعْدِ وَ نِدَاءِ الْمُنَادِي مِنَ السَّمَاءِ أَلَا ذَلِكَ يَوْمٌ فِيهِ سُرُورُ وُلْدِ عَلِيٍّ وَ شِيعَتِه‏ (نعمانی، کتاب الغیبه، ص۱۴۴).</ref><ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۶۱-۶۲. برای دیگر احادیث به همین آدرس مراجعه کنید.</ref>

* '''امتحان شیعیان در دوران غیبت'''

باب دوازدهم کتاب الغیبه نعمانی درباره همین موضوع (امتحان شیعیان در عصر غیبت) است و روایات بسیاری در این باب گرد آمده است.<ref>جمعی از نویسندگان مجله حوزه، چشم به راه مهدی(ع)، ص۷۲.</ref> وی همچنین در همین کتاب تصریح کرده است «برای شیعیان جستجوی از امام و کشف صاحب غیبت و به دنبال نام و محل سکونت و محل غیبت او بودن یا اشاره به ذکر او کردن، ممنوع است تا چه رسد به آنکه بخواهند آشکارا او را ببینند».<ref>نعمانی، الغیبه، ص۱۶۰.</ref>