کاربر ناشناس
نیابت خاصه: تفاوت میان نسخه‌ها
منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع، اصلاح درجه بندی
جز (ویکی سازی) |
imported>M.r.seifi (منبع یابی، اصلاح پاورقی و منابع، اصلاح درجه بندی) |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
==مفهوم شناسی نیابت خاصه== | ==مفهوم شناسی نیابت خاصه== | ||
نائب در اصطلاح به معنای جانشین و قائم مقام به کار رفته است.<ref>ابراهیم | نائب در اصطلاح به معنای جانشین و قائم مقام به کار رفته است.<ref>ابراهیم مصطفى، معجم الوسیط، ۱۹۶۵م، ص۹۶۱.</ref> بر اساس یک نظریه واژه نائب به معنای باب، جانشینی مطلق و تنها واسطه میان [[امام مهدی عجل الله تعالی فرجه|امام مهدی]] و شیعیان، مختص [[نواب اربعه]] در عصر [[غیبت صغری]] بوده است؛ برخلاف وکلای عصر حضور ائمه که به آنان نائب گفته نمیشد. زیرا با وجود معرفی افرادی به عنوان باب و وکیل، ائمه با شیعیان مرتبط بودند. از این رو برترین وکلای ائمه در عصر حضور نیز نائب، جانشین و قائم مقام مطلق به شمار نمیآمدند.<ref>جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۱، ص۴۰.</ref> | ||
به کار بردن عنوان '''وکیل''' برای عثمان بن سعید در دوره امام حسن عسکری و عنوان '''نائب''' برای او در دوره امام زمان توسط [[قطب الدین راوندی]] محدث، مفسر، متکلم، [[فقیه]]، فیلسوف و مورخ شیعه در [[قرن ششم هجری قمری|قرن ششم هجری]] شاهدی بر این نظریه است.<ref>قطب راوندی، خرائج و الجرائح، ج۳، ص۱۱۱۴.</ref> | به کار بردن عنوان '''وکیل''' برای عثمان بن سعید در دوره امام حسن عسکری و عنوان '''نائب''' برای او در دوره امام زمان توسط [[قطب الدین راوندی]] محدث، مفسر، متکلم، [[فقیه]]، فیلسوف و مورخ شیعه در [[قرن ششم هجری قمری|قرن ششم هجری]] شاهدی بر این نظریه است.<ref>قطب راوندی، خرائج و الجرائح، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۱۱۱۴.</ref> | ||
===نواب خاص امام زمان(ع)=== | ===نواب خاص امام زمان(ع)=== | ||
{{اصلی| نواب اربعه}} | {{اصلی| نواب اربعه}} | ||
چهار نفر در دوره [[غیبت صغری]] به عنوان نایب خاص و سفیر [[امام زمان (عج)]] معرفی شدند. این افراد یکی پس از دیگری از طرف امام مهدی (ع) با وکلای ایشان در دورترین نقاط سرزمین اسلامی در تماس بوده، پیام‌ها و خواستههای شیعیان را به امام و جواب‌های امام را به آنان می‌رساندند. | چهار نفر در دوره [[غیبت صغری]] به عنوان نایب خاص و سفیر [[امام زمان (عج)]] معرفی شدند. این افراد یکی پس از دیگری از طرف امام مهدی (ع) با وکلای ایشان در دورترین نقاط سرزمین اسلامی در تماس بوده، پیام‌ها و خواستههای شیعیان را به امام و جواب‌های امام را به آنان می‌رساندند.<ref>رجوع کنید به:جباری، سازمان وکالت، ۱۳۸۲ش، ج۲، ص۵۹۹.</ref> | ||
[[عثمان بن سعید عمری]] نخستین نایب خاص امام دوازدهم بود.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص۲۱۹ـ۲۲۳.</ref> پس از رحلت او در [[سال ۲۶۵ هجری قمری|سال ۲۶۵ق]] فرزندش [[محمد بن عثمان]] دومین نائب خاص امام به مردم معرفی شد. محمد بن عثمان چهل سال نیابت خاصه امام مهدی را برعهده داشت.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص۲۱۹.</ref> [[حسین بن روح نوبختی]] و [[علی بن محمد سمری]] نائب سوم و چهارم امام زمان بودند که نیابت هر کدام از آنها به ترتیب ۲۱ سال و ۳ سال طول کشید.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، ص۲۲۳.</ref> با پایان یافتن دوران غیبت صغری در [[سال ۳۲۹ هجری قمری |۳۲۹ق]] دوران نیابت خاصه نیز به اتمام رسید. | [[عثمان بن سعید عمری]] نخستین نایب خاص امام دوازدهم بود.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۱۹ـ۲۲۳.</ref> پس از رحلت او در [[سال ۲۶۵ هجری قمری|سال ۲۶۵ق]] فرزندش [[محمد بن عثمان]] دومین نائب خاص امام به مردم معرفی شد. محمد بن عثمان چهل سال نیابت خاصه امام مهدی را برعهده داشت.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۱۹.</ref> [[حسین بن روح نوبختی]] و [[علی بن محمد سمری]] نائب سوم و چهارم امام زمان بودند که نیابت هر کدام از آنها به ترتیب ۲۱ سال و ۳ سال طول کشید.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۲۳.</ref> با پایان یافتن دوران غیبت صغری در [[سال ۳۲۹ هجری قمری |۳۲۹ق]] دوران نیابت خاصه نیز به اتمام رسید. | ||
==مدعیان نیابت خاصه== | ==مدعیان نیابت خاصه== | ||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
===شلمغانی=== | ===شلمغانی=== | ||
{{اصلی| شلمغانی}} | {{اصلی| شلمغانی}} | ||
محمد بن علی بن ابی العَزاقِر مشهور به [[شلمغانی]] از یاران [[امام حسن عسکری (ع)]] و از محدثان شیعی دوره غیبت صغری در بغداد، در توقیع امام زمان به [[حسین بن روح نوبختى]] که با انگیزه لعن و طرد از مدعیان نیابت و وکالت و با هدف آگاهی شیعیان به منظور فاصله گرفتن از آنان صادر شده، به نام شلمغانی تصریح شده است.<ref>شیخ طوسی، | محمد بن علی بن ابی العَزاقِر مشهور به [[شلمغانی]] از یاران [[امام حسن عسکری (ع)]] و از محدثان شیعی دوره غیبت صغری در بغداد، در توقیع امام زمان به [[حسین بن روح نوبختى]] که با انگیزه لعن و طرد از مدعیان نیابت و وکالت و با هدف آگاهی شیعیان به منظور فاصله گرفتن از آنان صادر شده، به نام شلمغانی تصریح شده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۵۷.</ref> | ||
===شریعی=== | ===شریعی=== | ||
{{اصلی|ابومحمد حسن شریعی}} | {{اصلی|ابومحمد حسن شریعی}} | ||
[[ابومحمد حسن شریعی]] از یاران امام حسن عسکری(ع) بوده است. شریعی اولین کسی است که ادعای نیابت نمود، مطالب نادرست به [[امامان شیعه]] نسبت داد و در حق آنان [[غلو]] نمود. نام او در یکی از [[توقیعات امام زمان (عج)]] که مشتمل بر لعن و بیزاری امام از مدعیان دروغین نیابت است آمده است.<ref>شیخ طوسی، | [[ابومحمد حسن شریعی]] از یاران امام حسن عسکری(ع) بوده است. شریعی اولین کسی است که ادعای نیابت نمود، مطالب نادرست به [[امامان شیعه]] نسبت داد و در حق آنان [[غلو]] نمود. نام او در یکی از [[توقیعات امام زمان (عج)]] که مشتمل بر لعن و بیزاری امام از مدعیان دروغین نیابت است آمده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۴۶.</ref> | ||
===محمد بن نصیر نمیری=== | ===محمد بن نصیر نمیری=== | ||
{{اصلی|محمد بن نصیر}} | {{اصلی|محمد بن نصیر}} | ||
[[محمد بن نصیر نمیری]] از اصحاب امام عسکری بوده و بعد از شریعی ادعای نیابت کرد. ادعای نیابت او موجب شد تا [[محمد بن عثمان عمری]] نائب خاص امام زمان وی را لعن کند و از او بیزاری جوید.<ref>شیخ طوسی، | [[محمد بن نصیر نمیری]] از اصحاب امام عسکری بوده و بعد از شریعی ادعای نیابت کرد. ادعای نیابت او موجب شد تا [[محمد بن عثمان عمری]] نائب خاص امام زمان وی را لعن کند و از او بیزاری جوید.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۴۷.</ref> | ||
===محمد بن علی بن بلال=== | ===محمد بن علی بن بلال=== | ||
{{اصلی| محمد بن علی بن بلال}} | {{اصلی| محمد بن علی بن بلال}} | ||
ابوطاهر [[محمد بن علی بن بلال]] [[فقیه]]، متکلّم و محدّث شیعی، از اصحاب [[امام هادی(ع)]] و وکیل امام یازدهم بوده است. موقعیت علمی ابوطاهر تا حدی بوده که [[حسین بن روح نوبختى]] سفیر سوم امام زمان در برخی از مسائل کلامی به او رجوع میکرده و از شاگردان او به شمار میآمده است. علاوه بر او [[علی بن ابراهیم قمی]] نیز نزد وی شاگردی کرده است. او نیابت محمّد بن عثمان بن سعید را نپذیرفت و خود ادعای نیابت از امام کرد. | ابوطاهر [[محمد بن علی بن بلال]] [[فقیه]]، متکلّم و محدّث شیعی، از اصحاب [[امام هادی(ع)]] و وکیل امام یازدهم بوده است. موقعیت علمی ابوطاهر تا حدی بوده که [[حسین بن روح نوبختى]] سفیر سوم امام زمان در برخی از مسائل کلامی به او رجوع میکرده و از شاگردان او به شمار میآمده است. علاوه بر او [[علی بن ابراهیم قمی]] نیز نزد وی شاگردی کرده است. او نیابت محمّد بن عثمان بن سعید را نپذیرفت و خود ادعای نیابت از امام کرد.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۴۸.</ref> | ||
===احمد بن هلال کرخی=== | ===احمد بن هلال کرخی=== | ||
{{اصلی|احمد بن هلال کرخی}} | {{اصلی|احمد بن هلال کرخی}} | ||
[[احمد بن هلال کرخی]] معروف به عبرتایی از اصحاب امام دهم و یازدهم؛ شیخ طوسی وی را ضمن مدعیان نیابت آورده است.<ref>شیخ طوسی، | [[احمد بن هلال کرخی]] معروف به عبرتایی از اصحاب امام دهم و یازدهم؛ شیخ طوسی وی را ضمن مدعیان نیابت آورده است.<ref>شیخ طوسی، الغیبة، المکتبة الادب الشرقیة، ص۲۴۸.</ref> او نیابت عثمان بن سعید را پذیرفت اما نیابت فرزندش محمد بن عثمان را انکار نمود. در توقیع امام زمان (عج) به حسین بن روح نوبختی، احمد بن هلال به سبب انکار نیابت محمد بن عثمان مورد لعن امام قرار گرفت.<ref>شیخ طوسی، الغیبة،المکتبة الادب الشرقیة، ص۲۴۸.</ref>در عین حال شیخ طوسی در [[فهرست طوسی|فهرست]] خود، وی را تنها در ردیف [[غالیان]] معرفی کرده است و اشاره‌ای به ادعای نیابت او نکرده است.<ref>شیخ طوسی، الفهرست، المکتبة المرتضوية و مطبعتها، ص۳۶.</ref>نجاشی نیز معتقد است احمد بن هلال از سوی امام عسکری مورد مذمّتهای فراوان قرار گرفت و مکاتباتی نیز بین او و امام عسکری انجام شده است.<ref>نجاشی، رجال، ۱۳۶۵ش، ص۸۳.</ref> | ||
از مواردی که ادعای نیابت احمد بن هلال را تقویت می‌کند قرار گرفتن نام وی در کنار [[محمد بن نصیر نمیری|نمیری]]، [[ابومحمد حسن شریعی|شریعی]]، [[شلمغانی]] و [[محمد بن علی بن بلال|بلالی]] از مدعیان نیابت در یکی از توقیعات امام زمان است. اگرچه در این توقیع این افراد مورد مذمت امام قرار گرفتند ولی بر ادعای نیابت آنان تصریح نشده اما از آنجا که نمیری، شلمغانی، بلالی مدعی نیابت بودند از قرائن میتوان به مدعی بودن احمد بن هلال نیز پی‌برد.<ref>شیخ طوسی، | از مواردی که ادعای نیابت احمد بن هلال را تقویت می‌کند قرار گرفتن نام وی در کنار [[محمد بن نصیر نمیری|نمیری]]، [[ابومحمد حسن شریعی|شریعی]]، [[شلمغانی]] و [[محمد بن علی بن بلال|بلالی]] از مدعیان نیابت در یکی از توقیعات امام زمان است. اگرچه در این توقیع این افراد مورد مذمت امام قرار گرفتند ولی بر ادعای نیابت آنان تصریح نشده اما از آنجا که نمیری، شلمغانی، بلالی مدعی نیابت بودند از قرائن میتوان به مدعی بودن احمد بن هلال نیز پی‌برد.<ref>شیخ طوسی، الغیبة، المکتبة الادب الشرقیة، ص۲۵۷.</ref> | ||
===حسین بن منصور حلاج=== | ===حسین بن منصور حلاج=== | ||
{{اصلی|حسین بن منصور حلاج}} | {{اصلی|حسین بن منصور حلاج}} | ||
[[حسین بن منصور حلاج]] صوفی مشهور [[قرن سوم هجری قمری|قرن سوم]] و [[قرن چهارم هجری قمری|چهارم هجری]] است. برخی درگیری حلاج با خلافت عباسی و قتل او به فتوای [[فقیهان]] سنی حکایت از [[امامیه|امامی]] بودن یا دست کم تمایل او به شیعه دارد.<ref> | [[حسین بن منصور حلاج]] صوفی مشهور [[قرن سوم هجری قمری|قرن سوم]] و [[قرن چهارم هجری قمری|چهارم هجری]] است. برخی درگیری حلاج با خلافت عباسی و قتل او به فتوای [[فقیهان]] سنی حکایت از [[امامیه|امامی]] بودن یا دست کم تمایل او به شیعه دارد.<ref>ملازاده، «حلاج، حسین بن منصور»، ج۱۳، ص۸۴۲.</ref>او تلاش میکرد شیعیان را دور خود جمع کند و با پیوستن شماری از شیعیان متمایل به تصوف تا حدودی موفق شد<ref>تنوخى، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۱۱۶ و ۱۱۷.</ref> اما علمای امامیه در قم و بغداد دعوت وی را به شدت رد کردند.<ref>تنوخى، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، ۲۰۰۴م، ج۱، ص۱۰۸.</ref> | ||
ادعای حلاج بر وکالت و نیابت از امام زمان، موجب شد [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|ابوالحسن علی بن حسین بن بابویه]]، پدر [[شیخ صدوق]] و مرجع مردم [[قم]] در [[قرن چهارم هجری قمری|قرن چهارم هجری]] به هنگام اقامت حلاج در قم و فرستادن نامه برای اطاعت مردم قم از سوی حلاج، موجب شد این [[فقیه]] قمی نامه او را پاره و حلاج را به شدت طرد کند و در نهایت دستور داد او را از قم اخراج کنند.<ref>شیخ طوسی، | ادعای حلاج بر وکالت و نیابت از امام زمان، موجب شد [[علی بن حسین بن موسی بن بابویه|ابوالحسن علی بن حسین بن بابویه]]، پدر [[شیخ صدوق]] و مرجع مردم [[قم]] در [[قرن چهارم هجری قمری|قرن چهارم هجری]] به هنگام اقامت حلاج در قم و فرستادن نامه برای اطاعت مردم قم از سوی حلاج، موجب شد این [[فقیه]] قمی نامه او را پاره و حلاج را به شدت طرد کند و در نهایت دستور داد او را از قم اخراج کنند.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۵۱.</ref> | ||
ماجرای ارسال نامه حلاج به [[ابوسهل نوبختی]]، پیشوای شیعیان [[بغداد]] ـکه در آن ضمن ادعای نیابت از امام دوازدهم، شیعیان بغداد را به اطاعت از خود دعوت کرده بودـ نیز با مخالفت این عالم شیعی و فضاحت حلاج در قضیه ناتوانی عملی نمودن مطالبه نوبختی در برگرداندنِ رنگ مشکیِ مو و محاسن سفیدش به عنوان نشان دادن [[کرامت]] و [[معجزه]] ختم شد.<ref>شیخ طوسی، | ماجرای ارسال نامه حلاج به [[ابوسهل نوبختی]]، پیشوای شیعیان [[بغداد]] ـکه در آن ضمن ادعای نیابت از امام دوازدهم، شیعیان بغداد را به اطاعت از خود دعوت کرده بودـ نیز با مخالفت این عالم شیعی و فضاحت حلاج در قضیه ناتوانی عملی نمودن مطالبه نوبختی در برگرداندنِ رنگ مشکیِ مو و محاسن سفیدش به عنوان نشان دادن [[کرامت]] و [[معجزه]] ختم شد.<ref>شیخ طوسی، الغیبه، بیروت، ص۲۴۹ـ۲۵۱؛ خطیب بغدادى، تاریخ بغداد او مدینة السلام، ۱۴۱۷ق، ج۸، ص۱۲۲.</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{ | {{پانویس۲}} | ||
==جستارهای وابسته== | ==جستارهای وابسته== | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* ابراهیم مصطفى و دیگران، المعجم الوسیط، القاهرة، مجمع اللغة العربیة، ۱۹۶۵م. | |||
* تنوخى، محسن بن على، نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، تحقیق: مصطفی حسین عبدالهادی، بیروت، دارالکتب العلمية، ۲۰۰۴م. | |||
* جباری، محمد رضا، سازمان وکالت و نقش آن در عصر ائمه(علهیم السلام)، قم، انشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، ۱۳۸۲ش. | |||
* خطیب بغدادى، احمد بن علی، تاریخ بغداد او مدینة السلام، تحقیق: مصطفی عبدالقادرعطا، بیروت، دارالکتب العلمية، چاپ اول، ۱۴۱۷ق. | |||
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، بیروت، منشورات الفجر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، بی‌تا. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، بیروت، منشورات الفجر للطباعة و النشر و التوزیع، چاپ اول، بی‌تا. | ||
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الغیبه، نجف، المکتبة الأدب الشرقیة، بی‌تا. | |||
* شیخ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تصحیح و تعلیق: محمد صادق باقرالعلوم، نجف، المکتبة المرتضوية و مطبعتها، بی‌تا. | * شیخ طوسی، محمد بن حسن، الفهرست، تصحیح و تعلیق: محمد صادق باقرالعلوم، نجف، المکتبة المرتضوية و مطبعتها، بی‌تا. | ||
* قطب | * قطب راوندی، ابوالحسن سعید بن هبة الله، خرائج و الجرائح، تحقیق: مؤسسه الامام المهدی، قم، مؤسسه الامام المهدی، ۱۴۰۹ق. | ||
* ملازاده، محمد هادی، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حدادعادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | * ملازاده، محمد هادی، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حدادعادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش. | ||
* | * نجاشی، احمد بن علی، رجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعه لجامعة المدرسین بقم المشرفه، ۱۳۶۵ش. | ||
{{پایان}} | {{پایان}} | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۵: | ||
| عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | | عکس = <!--نمی‌خواهد، ندارد، دارد-->نمی‌خواهد | ||
| ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد | | ناوبری = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد--> | | رعایت شیوه‌نامه ارجاع = <!--ندارد، دارد-->دارد | ||
| کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | | کپی‌کاری = <!--از منبع مردود، از منبع خوب، ندارد-->ندارد | ||
| استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | | استناد به منابع مناسب = <!--ندارد، ناقص، کامل-->کامل | ||